In de winter van 2007 ontmoetten singer-songwriter Joni Mitchell en Jean Grand-Maître, artistiek directeur van het Canadese Alberta Ballet, elkaar voor het eerst. Hij heeft een voorstel op zak voor een voorstelling met haar muziek met als titel Dancing Joni. Zij heeft net de laatste hand gelegd aan negen songs voor haar zesentwintigste (!) album Shine waarop ze meer dan ooit haar bezorgdheid uit over het oorlogsgeweld en de verloedering van de planeet. Ik denk dat je idee te luchtig is voor deze tijd, is haar zuinig commentaar. Gelukkig heeft hij ook het recentere Sex Kills (Turbulent Indigo, 1994) en de antioorlogsong The Fiddle and the Drum (Clouds, 1969) op z’n verlanglijstje staan, want dat interesseert haar wél. Op het moment dat hij bij haar aanklopt, is ze nl. druk in de weer met 64 levensgrote triptieken voor een nieuwe kunsttentoonstelling die ze fijntjes een war show noemt: bewerkte foto’s over oorlog en geweld in felgroen zoals de kleuren van het tropische regenwoud en roze van bloeiende fuchsia’s, een totaal nieuwe richting, figuratief met abstracte toetsen, een complete breuk met het realistische, picturale en soms impressionistische werk dat haar albums siert sinds Joni Mitchell (haar debuut uit 1968). Hij is onder de indruk en vindt dat het allemaal perfect past bij het ballet dat hij voor ogen heeft. Zij zegt: het past niet bij de titels op je lijstje, maar ik kan wel een war ballet voor je samenstellen. Hij glimlacht en hoeft er niet over na te denken, hij doet mee, ook al kost hem straks zijn sponsors uit de oliesector.

 

 

Wat het daglicht zag als een klein project met beperkte financiële middelen, kwam in een stroomversnelling toen The New York Times en de BBC lucht kregen van wat er in het Canadese Alberta gaande was. Minder dan 24 uur later was The Fiddle and the Drum wereldnieuws. De BBC liet weten dat ze de repetities graag wilde filmen en de productiemaatschappij Bravo! toonde interesse voor een opname van het hele ballet. Jean Grand-Maître was opgetogen, maar Joni Mitchell zag meteen de uitdaging, want nu de ogen van de wereld op haar gericht waren, kon ze zich geen mislukking permitteren. Ze deed wat niemand voor mogelijk hield: ze stortte zich met volle overgave op het project, ze bewerkte de uitgezochte composities voor de theaterpresentatie, ze ontwierp het decor en monteerde maandenlang aan de visuals (de zgn. Cyclops), ze verkaste naar het Canadese Calgary (thuishaven van het Alberta Ballet) om de dansers over haar muziek te vertellen, om Jean Grand-Maïtre te adviseren bij de keuze van de dansbewegingen en ze superviseerde persoonlijk de montage van de liveregistratie voor de dvd-release.

 

Joni Mitchell’s The Fiddle and the Drum is er dan ook naar: een zo goed als perfecte liveregistratie, zowel visueel als auditief. Mitchell koos voor een zwart decor met in het midden het cyclopenoog waarin details verschijnen van haar triptieken, afgewisseld met wolkenmassa’s, opnamen van de planeet aarde vanuit de ruimte, bewerkte foto’s van oorlogstaferelen en van oorlogsstokers en één kort filmpje waarin ze de rol van soldaat voor haar rekening neemt. Aan humor heeft het haar nooit ontbroken. Hier en daar zijn roffelende drums onder de muziek geschoven om het dreigende effect van oprukkende troepen te accentueren. For The Roses kreeg een complete make-over, net zoals de titelsong The Fiddle and the Drum. Beide composities zijn opnieuw ingezongen zodat ze beter passen bij Mitchells ouder en rauwer klinkend stemgeluid. If I had a Heart (een kritische kijk op de Amerikaanse oorlog in Irak) en If (over oorlog en hardvochtig stoïcisme, op tekst van Rudyard Kipling) zijn speciaal voor de balletvoorstelling geschreven. Big Yellow Taxi, haar enige grote commerciële hit, passeert als encore in de broeierige mixversie uit het album Shine.

Choreograaf Jean Grand-Maître liet zich bij het creëren van de dansvoorstelling inspireren door de muziek en de zeer expliciete teksten van Joni Mitchell. Hij zocht naar aanknopingspunten in sfeer en teneur in die gevallen waar de tekst minder toepasselijk is. Het resultaat is een atypisch ballet over oorlog en milieuvernietiging, een fysiek zware, maar qua atmosfeer frisse en speelse opvoering, gedragen door de souplesse en de lichtheid van de dansers. In The Fiddle and the Drum zoekt Grand-Maître voortdurend naar een evenwicht tussen klassieke en moderne dans. Zijn dansers zijn klassiek geschoold. Zo dansen ze in het seizoen 2008-2009 ook nog De Notenkraker van Tsaikovsky en A Midsummer Night’s Dream van Mendelssohn, waarmee ze als ensemble het verschil maken met heel wat eigentijdse Europese balletgezelschappen die vaak rigoureus en exclusief gekozen hebben voor nieuwe dansvormen of voor zgn. bewegingstheater (een mix van moderne dans, toneel en multimedia). Grand-Maîtres dansers schakelen van neo-klassieke bewegingen moeiteloos over op moderne dansvormen. Eén keer is er een scène met gazen balletrokjes en witte balletschoentjes, maar meestal zien we ze blootsvoets, in vleeskleurige shorts en bodystockings, soms beschilderd en altijd in het bereik van bundels gekleurd licht, waardoor het contrast tussen de gespierde mannenlichamen en de fijnere vrouwenfiguren extra geaccentueerd wordt en voor een erotiserende spanning zorgt.

 

 

Op Mario Rouleaus schouders rustte de zware taak om het ballet op tape vast te leggen voor de dvd-release. Wie de sfeer van een live theatervoorstelling én de impact van een grote groep dansers op een immens podium met bijbehorende lichtshow en geluid mist, die kijkt naar een dergelijke opvoering uiteraard met andere ogen. Met Rouleau kozen Mitchell en Grand-Maître voor een regisseur die in 2004 met Cirque Du Soleil: Midnight Sun (2004) bewees dat ie de perfecte man is voor een dergelijke onderneming. Hij combineert schijnbaar moeiteloos close-ups van individuele dansers en dansparen met ruimere opnamen van de hele toneelruimte, laat de beeldregistraties van twee of meer camera’s op een perfecte manier samenvloeien, vestigt regelmatig de aandacht op de Cyclops en doet z’n voordeel met de vele groene en gele tinten die de lichamen op doen lichten in het donkere decor. The Fiddle and the Drum wordt op die manier een feest voor het oog, met voortdurend nieuwe indrukken en geheide dramatische effecten die de bedoelingen van de choreografie en de Mitchell-teksten zichtbaar maken, een moderne en veelzeggende aanklacht, sierlijk en professioneel gebracht, een werk dat de denominatie klassieker meer dan verdient, live zowel als op dvd.

Het zal u na al die lof niet verbazen dat de technische kwaliteit van deze dvd uitstekend is, op wat edge enhancement na ter hoogte van de onderkant van de Cyclops (de maanvormige structuur in het midden van de scène met de projecties van Joni Mitchells visuals). Het beeld is altijd scherp, ook in de totaalopnamen, zodat de dansers op de achtergrond goed te onderscheiden zijn van de donkere fond. De kleuren zijn overdadig en verzadigd en spatten letterlijk van het scherm. Zwartniveau en detailweergave zijn in orde. Die keren dat bewegingen op de achtergrond minder zichtbaar/onderscheidbaar zijn, is er sprake van een bewuste keuze: suggereren eerder dan effectief tonen.

De geluidsband staat in stereo met een aangenaam surroundeffect. De bassen trillen krachtig, de hoge tonen klinken zuiver. De achterste kanalen blijven uiteraard stil. U hoort de muziek op precies dezelfde manier als het publiek in de theaterzaal.

In Interview met Joni Mitchell en Jean Grand-Maître (8 min.) vertellen de makers over hun eerste kennismaking, over hun gesprekken over de muziekkeuze en de samenwerking met de dansers. Joni Mitchell vertelt over de betekenis van de composities waarin zorg om het milieu, het bedreigde voortbestaan van de menselijke soort én de planeet centraal staan. Grand-Maïtre wijst op het verband tussen de boodschap van Joni Mitchell en zijn poging om via dans en aankleding de diepere betekenis zichtbaar te maken. Interview met regisseur Mario Rouleau (3 min.) is niet helemaal geslaagd omdat de man duidelijk een Franstalige Canadees is die moeilijk uit z’n woorden komt in het Engels. In het Interview met twee dansers (3 min.) komt de samenwerking van het 28-koppige balletensemble met Joni Mitchell aan bod. De belangrijkste extra is The Cyclops Video (47 min.): de volledige soundtrack van het ballet mét de Cycops-beelden. In Green Flag Song (2 min.) krijgt u een overzicht van de oorlogstriptieken van Joni Mitchell en als afsluiter een korte Albert Ballet Image Gallery (1 min.) met opnamen van de dansers. In het Boekje (15-pag.) met o.a. een Nawoord van Joni Mitchell krijgt u een overzicht van de geselecteerde composities, een korte schets over de bedoeling van de hele onderneming, een overzicht van de extra features op de dvd en het nawoord van de artieste zelf. Als illustratie zijn zwart-witfoto’s van het ballet afgedrukt.

Fans van het werk van Joni Mitchell hoeven niet te worden overtuigd en liefhebbers van neoklassieke en moderne danskunst kunnen op beide oren slapen: dit is een uitstekende productie, uitdagend en lichtjes provocerend, maar met de vinger aan de pols, precies zoals men dat van deze artieste mag verwachten. Jean Grand-Maître en zijn Alberta Ballet gaan tot het uiterste om de hoge verwachtingen in te lossen en ze stellen niet teleur. De dvd-opname van The Fiddle And The Drum is tegelijk meer en minder, want regisseur Mario Rouleau comprimeert het beeldmateriaal, hij synthetiseert de bedoelingen van de choreograaf en legt eigen visuele accenten waar nodig. Op die manier is zijn videobewerking een trouwe weergave van de première van 8 februari 2007, maar biedt ze even zo goed een unieke en frisse kijk op het bronmateriaal.