FILM
Deel 1. Het jaar is 392. Het leven wordt plots flink ingewikkelder voor de filosofe-wiskundige-natuurkundige (in de Jommeke-strips zouden ze zeggen "Professor in Alles") Hypatia van Alexandrië (Rachel Weisz) wanneer de stad overspoeld wordt door godsdienstrellen. De pas door Rome toegelaten christenen hebben zich verenigd met als doel de "heidense" kennis te onderdrukken en de bibliotheek van Alexandrië plat te branden. De notoire atheïste Hypatia, die in haar lessen nogal pleit voor de gelijkwaardigheid tussen mensen, maakt de belegering vanop de eerste rij mee, samen met de snoeverige Orestes (Oscar Isaac), één van haar studenten, die haar aanbidt als de zon en sterren. Ze wordt echter tegelijkertijd felbegeerd door één van de slaven van haar vader, Davus (Max Minghella), die zichzelf tot het christendom heeft bekeerd, en ziek wordt van frustratie omdat hij haar niet kan krijgen. Hij wordt daarbij nog een potje opgehitst door de christelijke fanatieke priester Ammonius (Ashraf Barhom). Op bevel van de keizer van Rome wordt de belegering opgeheven; Hypatia probeert nog zoveel mogelijk scriptrollen uit het gedoemde gebouw te redden. De christenen komen echter aan de macht en verbieden alle godsdiensten buiten het jodendom en het christendom. Hypatia trekt zich terug en wijdt zich aan haar wetenschap, en aan de éne belangrijke vraag waarom de aarde niet in een perfecte cirkel rond de zon draait.

Deel 2. Jaren later is Orestes prefect van Alexandrië, en hij is in een machtsstrijd verwikkeld met de nieuwe bisscop Cyrillus (Sami Samir). Die wil nog een stap verder gaan, en zijn christelijke milities plegen gewelddaden tegen de joodse bevolking, die uiteraard niet op hun kop laten zitten en terugvechten. Cyrillus beschuldigt Orestes dat hij zich alleen maar om politieke redenen heeft bekeerd, en zijn innige vriendschap met Hypatia, die bestempeld wordt als een heks, moet daar het bewijs van zijn. Met de bijbel in de hand eist de bisschop dat de prefect de knie buigt, en wanneer die weigert escaleert het geweld nog meer.

Agora is een fijne analyse van Alejandro Amenábar over de waanzin van godsdiensten, hier toegepast op het christendom van de 4de eeuw en haar openlijke vijandigheid tegenover het paganisme, maar de film bevat even goed een zedenles voor elk tijdperk en elke godsdienst die zich superieur aan andere overtuigingen waant. Vanuit het standpunt van een overtuigde atheïste, de als martelaar voorgestelde Hypatia, schetst Amenábar hoe de fanatieke religieuze geweldlingen eerst komaf trachten te maken met de ratio en de wetenschap, waarvoor de vernietiging van de bibliotheek van Alexandrië meer als louter een symbool dient, om vervolgens over te gaan tot niets ontziende gewelddaden tegenover al wie zijn knie niet wil buigen. Nauw verweven hiermee wordt het verhaal voortgedragen door de driehoeksverhouding tussen Hypatia, Orestes en Davus; Amenábar slaagt erin om ons eerst compleet op het verkeerde been te zetten, door Orestes af te schilderen als een goedkope snoever en Davus als de eerder fijnbeschaafde, verlegen jongeman die blijft hopen op een huwelijk boven zijn stand. Hypatia kan niet alleen niet kiezen tussen de twee, ze is een beschaafde, logische en leergierige jonge vrouw die zich het niet kan permitteren om met wie dan ook te huwen omdat ze dan haar wetenschappelijke ambities moet opgeven. Daarom moet ze Orestes' hand afwijzen op een manier waarop ze hem ook niet voor het hoofd stoot. De keuze voor Rachel Weisz voor de hoofdrol was in elk geval de goeie; ze speelt haar part met het nodige vuur dat oplaait wanneer ze op wetenschappelijk gebied vooruitgang maakt, en compassie waarmee ze zich tegenover haar minnaars uit. Ze draait blijkbaar ook haar hand niet om voor de iets moeilijkere scènes waarin ze compleet naakt te bewonderen is, zij het dat de viezerikken onder u waarschijnlijk aan smakelijkere beeldjes denken dan die uit de film, die meer op de martelscènes uit Malèna doen denken.

Wellicht is het een beetje té veel eer om het systeem achter de bewegingen der planeten aan Hypatia toe te schrijven, aangezien er niets van haar werk bewaard is gebleven, maar het is wel een interessant uitgangspunt, en bovendien stof voor een film die tot nadenken stemt over de manier waarop het geloof in het irrationale de wetenschap niet alleen tot stilstand brengt, maar zelfs terug achteruit draait. Het is moeilijk in te schatten of de film een loopje neemt met de werkelijkheid of niet: de christenen worden nogal onverbiddelijk afgeschilderd als een bende religieuze machtshongerige zeloten, bisschop Cyrillus kan amper voorkomen dat er kwijl uit zijn mondhoeken druipt wanneer hij de ring van zijn dode voorganger van de vinger trekt. Ook Davus komt, geheel in tegenstelling tot de gangbare stereotiepen, niet dadelijk als de meest sympathieke devote christen over: in één scène deelt hij weliswaar brood uit aan de armen, maar vanaf het ogenblik dat hij zijn geloof als excuus begint te gebruiken om Hypatia te manipuleren gaat het onverbiddellijk de verkeerde kant op, en wordt hij meer en meer de antagonist van het scenario, terwijl Orestes net aan sympathie wint in zijn loyaliteit tegenover Hypatia. Daarnaast is Agora een film met veel aandacht voor kostuums, decors en rekwisieten, waar duidelijk werk is in gestoken.

BEELD EN GELUID
VideoFilm Express wordt een geduchte speler op de Blu-raymarkt. Na een meer dan presentabele release van Oorlogswinter is dit de tweede keer in korte tijd dat ik aangenaam verrast word door de technische kwaliteit van hun releases. Agora heeft een voortreffelijk scherp beeld waarin alle details van een Romeinse sandalen- en spektakelfilm tot hun recht komen. Het contrast en de kleuren zijn werkelijk schitterend, zonder de minste hapering of technische tekortkoming. Voor zo'n scherpe beeldband zou je effecten als edge enhancement verwachten, maar daar is werkelijk geen spoortje van te zien. Onder meer het detailniveau wanneer er vanuit de ruimte wordt in- en uitgezoomd op het stadscentrum van Alexandrië gooit hoge ogen. De DTS-HD MA-track opent een beetje aan de zwakke kant, waarbij de dialogen verdrinken in de soundtrack van Dario Marianelli, en wanneer de personages gaan fluisteren, overstemt de muziek soms ook het geheel, maar veel wordt goedgemaakt door de uitgebreide dynamiek, die onder meer goed te horen is in de scènes waarin de christenen de bibliotheek van Alexandrië plunderen. De track heeft duidelijk punch, en alhoewel het geheel bij momenten erg luid en bombastisch overkomt, klinkt het geluid niet vervormd.

EXTRA'S
Naar goede (?) gewoonte begint de disk met enkele cross-promotionele trailers. Alejandro Amenábar heeft eerst en vooral een goed gestoffeerd audiocommentaar ingesproken. Na de trailer (2 min) van de film volgt dan een zeer uitgebreide Making Of-documentaire van 63 minuten, die een stuk diepgravender is dan de meeste promotionele featurettes die we tegenwoordig terugvinden, waarin Amenábar en enkele cast- en crewleden, aangevuld met enkele academici, dieper ingaan op de geschiedenis van Alexandrië. Daarnaast krijgen we ook een hoop ruw filmmateriaal vanop de set op Malta. Er volgt een sectie met 6 verwijderde scènes (8 min.) die niet echt essentieel zijn, en dan pas volgt er paradoxaal genoeg een inleiding door Alejandro Amenábar (1 min.). Drie geanimeerde fotogallerijen bevatten onder meer setfoto's en bijdragen over de fantastische kostuums van de film.

CONCLUSIE
Agora is een historische kwaliteitsfilm, die misschien aversie bij een bepaald publiek (lees: fundamentalistische christenen) zal oproepen omwille van de manier waarop hun godsdienst door de mangel wordt gehaald. Het is echter een zeer ontroerende film met verhoudingsgewijs weinig echt goor geweld, een goed verhaal en hoge production values. Nog beter is natuurlijk dat de film op een disk met uitmuntende beeldkwaliteit verschijnt.