FILM
In de 17de eeuw belandt een Hollands-Engels schip op de vlucht voor de Spanjaarden voor de Japanse kust. Eerste stuurman John Blackthorne (Richard Chamberlain) spoelt aan op de kusten van Japan. Daar wordt hij als een vreemde eend in de bijt gezien, en het is maar omdat de lokale krijgsheer Yoshi Toranaga (Toshirô Mifune) een vreemde obsessie voor de stuurman blijkt te hebben, dat zijn hoofd voorlopig nog op zijn schouders blijft staan. Hij noemt de vreemdeling Anjin-san (Japans voor stuurman) omdat hij de Engelse achternaam niet kan uitspreken. De communicatie verloopt aanvankelijk via tolken van de jezuïetenorde die al jaren Japan probeert te kerstenen, maar Blackthorne vertrouwt de kwaliteit van hun vertalingen niet, en kan aan Toranaga tenminste met gebarentaal wijsmaken dat de jezuïeten voor hem de vijand zijn.




Om dit probleem tegemoet te komen, summoneert heer Toranaga lady Mariko (Yôko Shimada), een Japanse die kennelijk Engels spreekt, als tolk. Blackthorne wordt halsoverkop verliefd op haar, maar helaas voor hem is ze al getrouwd met heer Buntaro (Hideo Takamatsu), een bullebak eerste klas, die zijn vrouw graag aftroeft, en in ruil daarvoor van seks verstoken blijft. Aanvankelijk belandt Blackthorne met zijn overlevende scheepsmakkers in een gevagenis, maar zijn strategisch doorzicht maakt dat hij al snel opklimt tot de vertrouwensman van heer Toranaga, en zo wordt hij de eerste vreemdeling die de eretitel van samoerai krijgt. En Toranaga heeft hem nodig, want hij zit in een oorlog verwikkeld met heer Ishido (Nobuo Kaneko), en door uit diens raad te stappen heeft hij Ishido vleugellam gemaakt. Ishido wil hem gijzelen in een kasteel in Osaka, maar dankzij een list en dankzij Blackthornes stoutmoedige optreden weet Toranaga te ontsnappen. Hij brengt een leger op de been en hoopt dat de keizer hem zal benoemen tot Shogun, de militaire leider over Japan, zodat hij zijn vete met Ishido voor eens en altijd kan beslechten. En Blackthorne wordt meegezogen in een web van politieke intriges, waarbij elke misstap de dood kan betekenen.




Toen ik mijn voornemen kenbaar maakte om een reis naar Japan te maken, werd me aangeraden om, als ik slechts één boek over Japan zou lezen, Shogun van James Clavell te lezen. Clavell, ook auteur van The Great Escape en de originele The Fly, heeft als Australiër op het einde van de Tweede Wereldoorlog in een Japans gevangenenkamp gezeten, en heeft zo met de Japanse cultuur een beetje tegen wil en dank kennisgemaakt. De volledig in Japan gefilmde reeks uit 1980 is weer een beetje nostalgisch hip geworden omdat er op Disney+ een remake loopt, die het echter qua authenticiteit niet haalt van het origineel. Richard Chamberlain uit The Thorn Birds geeft in deze reeks de perfecte incarnatie van John Blackthorne, en hij was één van de weinige Hollywoodacteurs die zijn neus niet ophaalde voor televisiewerk, dit in tegenstelling tot onder meer Sean Connery, die bedankte voor de eer. Maar het is vooral de charismatische Toshirô Mifune, de fetisjacteur van Akira Kurosawa, die als heer Toranaga de show steelt. De reeks komt een beetje traag op gang, en dat wordt niet geholpen door het feit dat de tien afleveringen in één ruk zonder tussenpauze gepresenteerd worden op drie disks, waarbij je zelf maar moet zien waar je best onderbreekt. In Shogun krijgen we een mooie staalkaart van de Japanse cultuur in de 17de eeuw, een cultuur die in onze ogen in bepaalde aspecten barbaars zal overkomen, maar toch over de nodige checks and balances beschikt. Zo is er maar één straf in het strafrecht voorzien voor gelijk welke misdaad, namelijk de dood, en dan heb je nog keuze uit de eervolle methode (zelf harakiri plegen) of de minder eervolle methode (onthoofd worden).




Centraal in Shogun staat de romance tussen Blackthorne en Mariko, en we kunnen alvast verklappen dat wie op een goede afloop zit te wachten, op zijn of haar honger zal blijven zitten. Om de reeks authentiek te houden, wordt er door de Japanners alleen Japans gesproken, hetgeen niet ondertiteld wordt, en we verstaan van hun dialogen maar net zoveel als wat John zelf ervan kan verstaan. Later, wanneer John met mondjesmaat Japans leert, is er af en toe een voice-over (van Orson Welles) voorzien die een summiere vertaling biedt, maar de reeks had zeker interessanter geworden als, zeker op het einde, er meer vertaling van de Japanse teksten was meegegeven. Dit was overigens een bewuste keuze van Clavell, die nauw bij de productie van de verfilming van zijn boek uit 1975 betrokken bleef. De reeks zorgde in elk geval samen met Roots voor een heropleving van de miniseries, en werd met diverse Golden Globes en Emmys overladen. Meer dan 40 jaar later staat de reeks nog steeds overeind.




BEELD EN GELUID
Shogun werd eerst op dvd uitgebracht, waarbij het verhaal over vier schijven werd uitgesmeerd. Wij moeten het stellen met drie disks, maar die zijn qua beeld en geluid de moeite waard. De laatste printbeschadiging is niet verwijderd, maar dit is over het algemeen een mooie en scherpe transfer die vooral de details aan de fijne textuur van de Japanse architectuur goed tot hun recht doet komen. De zwartniveaus zijn zeer diep en de kleuren bij daglicht zeer natuurlijk. Er zit wat milde grain op de beeldband, die de ervaring nog wat filmischer maakt. Er is een DTS-HD MA 5.1-track aanwezig, met goede en helder verstaanbare dialogen (voor zover ze niet in het Japans zijn), en een mooie muziekscore van Maurice Jarre. Soundstages ware in 1980 echter niet wat ze nu waren, en details in de omgevingsgeluiden zijn in de loop der tijd verloren gegaan. De 5.1-mix klinkt dan ook redelijk kunstmatig. De technologie was veertig jaar geleden niet datgene wat ze nu is, en we zullen dan ook mild oordelen.




EXTRA'S
Voor een oude reeks is er tamelijk veel bonusmateriaal bewaard. Kroonjuweel zijn op disk 1 de 13 documentaires "The making of Shogun" (1:19:51) waarin we veel inzicht krijgen in de productie van de reeks. We krijgen interviews met de voornaamste cast en crew-leden, die ook opmerkelijk eerlijk zijn over de tekortkomingen van de reeks. Op disk 2 krijgen we drie korte documentaires onder de noemer Historical Perspective Featurettes waarbij professoren Paul Varley en Christine R. Yano het hebben over bepaalde gewoonnten in de Japanse cultuur, namelijk The Samurai (5:37), The Tea Ceremony (4:37) en The Geisha (4:58). De derde disk bevat een audiocommentaar bij 7 scènes (12:14). We zullen het erop houden dat we tevreden zijn met wat er bewaard is, want voor hetzelfde geld was het niks geweest.

CONCLUSIE
De oudere serie Shogun biedt een unieke en onverbloemde kijk op de 17de eeuwse Japanse cultuur door de ogen van een Westerse schipbreukeling. Dit is een mooie restauratie, maar u moet even wennen aan het idee dat de Japanse dialogen niet ondertiteld zijn en u deze maar zover zal begrijpen als het hoofdpersonage ze begrijpt. Bij James Clavell protesteren zal niet meer helpen want de man is al van 1994 niet meer onder ons.