DVDInfo.be - Besprekingen

:: BESPREKINGEN ::

ARCHTBELGE

Bespreking door: William - Geplaatst op: 2016-02-25

DOCUMENTAIRES
In drie documentaires wordt een beeld opgehangen van ons architecturaal patrimonium en de manier waarop we in de voorbije 75 jaar met de openruimte zijn omgesprongen. Het Lelijkste Land ter Wereld, is de ondertitel van Archtbelge, hoewel daar wel klanttekeningen bijgeplaatst worden. Over één aspect zijn alle betrokkenen het eens: België lijkt qua architectonische keuzes op geen enkel ander Europees land.

1. Brussel Op Zoek Naar Zichzelf
In de documentaire van Olivier Magis gaat de aandacht naar de manier waarop men in Brussel na de Tweede Wereldoorlog vorm heeft gegeven aan het uitzicht van de stad. De toon wordt gezet met een oud zwart-witfilmpje van de RTBf waarin verteld wordt dat er in de periode 1972-1975 een kantooroppervlakte van meer dan een miljoen m2 is gebouwd. Daarvoor werden oude woonwijken gesloopt en bewoners verplicht om te verhuizen. De Brusselse projectontwikkelaar Charlie De Pauw zag het groot en verwees graag naar de wolkenkrabbers in New York. Hun Brusselse pendanten zag hij als groeipolen voor economische vooruitgang en toenemende welvaart en dus werd de Noordwijk tot een zandwoestijn herschapen waar in de jaren zeventig en tachtig Dallas-achtige kantoorbuildings uit de grond werden gestampt. Ondertussen is Brussels de Europese hoofdstad met de grootste leegstand inzake kantoorgebouwen, want de megalomane droom van Charlie De Pauw kwam maar zeer gedeeltelijk uit.

Het Noordwijk-project alarmeerde de Brusselaars over de onverantwoorde manier waarop de stedelijke overheid urbanistische keuzes maakte. Ondertussen zijn er tal van werkgroepen die alternatieve oplossingen voorstellen die ze vaak ook kunnen realiseren, wat niet betekent dat er niet af en toe strijd wordt geleverd over een stukje groen waar de één of andere bouwpromotor toch een parkeergarage wil bouwen. Dat soort mensen denkt alleen aan geld, zegt iemand in de documentaire, het sociale weefsel in een buurt interesseert ze niet. Een gigantische building langs het kanaal is er een uitstekend voorbeeld van en bewijst dat de strijd nog lang niet is gestreden.

2. De Steenweg
Regisseur Sofie Benoot (Desert Haze, 2014) pakt het minder technisch aan dan haar Brusselse collega Olivier Magis en zij stelt haar camera op langs de Vlaamse en Waalse ‘steenwegen’, de lange tunnels van beton en baksteen waardoor de openruimte is geprivatiseerd, zoals één van de specialisten het in haar documentaire verwoordt, want passerende automobilisten krijgen nog maar af en toe een indruk van de veldjes en weilanden die zich achter de lintbebouwing bevinden. De vlucht uit de stad heeft het proces alleen maar versneld en zorgt voor een drukke verkeerssituatie tot in de meest afgelegen plekken, want werken doen de meeste plattelandsbewoners uiteraard in de stad. Met schuttingen en hagen proberen ze zich te verstoppen voor de ronkende dieselmotoren voor hun deur en in vele gevallen hebben ze de voordeur naar de zijkant van hun huizen verplaatst om de illusie van ongereptheid en rust overeind te houden. Het levert mooie plaatjes op van een absurde situatie, van een kakofonie van bouwstijlen en bouwkundige creaties die buitenlanders steeds opnieuw verbazen, zoals de met leistenen beklede zijgevels van huizen waar nooit een ander huis tegenaan is gebouwd of voortuintjes met lachende kabouters en miniatuurstandbeelden om de illusie van landelijkheid in stand te houden. En nee, op sommige plekken in Wallonië is het al niet veel beter, zoals in het geval van een echtpaar dat ooit de rust van het platteland opzocht, maar inmiddels alleen nog aan de achterkant uitzicht heeft op groen, want hun huis staat ondertussen op wat je een industrieterrein zou kunnen noemen met een drukke vierbaanse steenweg voor de deur… vive la Belgique…

3. Met Zicht of Zee
Regisseur Sofie Benoot neemt ook de derde bijdrage voor haar rekening en dat is een uitstekende zaak, want om haar documentaire te componeren doet ze geen beroep op makelaars en specialisten (wat je zou verwachten als je het over de betonnen Vlaamse kustlijn hebt), maar op gewone mensen die er hun vakantie doorbrengen en die er een eigendom gekocht hebben. Op die manier wordt Met Zicht op Zee een anekdotische, maar ook een bij momenten grappige en daarom niet minder informatieve film. De Vlaamse kust, ze is even bizar en megalomaan als de rest van het land. In oude filmpjes zien we hoe er een pleidooi wordt gehouden om de duinen langs het strand te bewaren en spreekt men de vrees uit dat toeristen zullen wegblijven als ze verdwijnen onder het beton, maar na de Tweede Wereldoorlog (o.a. Oostende werd zwaar gebombardeerd) krijgen de projectontwikkelaars de handen vrij en rijzen de buildings er als de spreekwoordelijke paddenstoelen uit de grond. Het ziet er strak en monumentaal uit, zegt auteur en filmmaker Eric De Kuyper, maar ook saai. Hij heeft z’n hart verpand aan de colonnade van Leopold II op de Oostendse zeedijk, het restant van de vroeg-19de-eeuwse grandeur die mensen als Albert Einstein naar de West-Vlaamse badplaats lokte. In een ander zwart-witfilmpje zien we de houterige CVP-burgemeester Jan Piers (1959-1980) die de schoonheid van z’n stad aanprijst in een reclamespot. Hij zag de betonwoede duidelijk als vooruitgang, of minstens als een economische zegen voor zijn stad waarvoor offers moesten worden gebracht.

Net zoals de vakantieparken van de ziekenfondsen, heeft Park Atlantis in De Haan veel van zijn oude glorie verloren. Op initiatief van één Brabantse vrouw is het complex ondertussen gerenoveerd. Het ziet er een beetje uit als opeengestapelde caravans, zegt ze, wijzend op de trapgevelstijl van de constructie, maar ze heeft het ondertussen een tweede leven gegeven. Hopelijk kunnen onze kleinkinderen er ook nog veertig jaar van genieten, zegt een Franstalige bewoner tegen de camera, en dat hoop je als kijker ook, want niets is erger dan een landschap vol wegrottend beton…

BEELD EN GELUID
Dit zijn documentaires, maar het is gauw duidelijk dat de makers de tijd hebben genomen om het allemaal keurig in beeld te brengen en dat loont, want ze zien er alle drie netjes en verzorgd uit. De opnamen zijn scherp en gedetailleerd, terwijl de kleuren vooral realistisch zijn zonder veel franje. We missen een beetje ondertitels op de West-Vlaamse interviews, maar voor de rest hoort u ons niet klagen.

EXTRA’S

Geen

CONCLUSIE
Brussel Op Zoek Naar Zichzelf is misschien net iets te didactisch om blijvend te overtuigen, maar de beide documentaires van Sofie Benoot maken dat zonder meer goed. Zij weet precies hoe ze een dergelijk onderwerp in beeld moet brengen én de kijker een aangename kijkervaring kan bezorgen. Een beetje in de Echo-stijl voor wie zich dat format nog herinnert, maar dan op een eigentijdse manier.