FILM
Op z'n 26ste breekt Ramón Sampedro (Javier Bardem) zijn nek. Tijdens een uitstap naar zee misrekent hij zich in de diepte van het water en raakt met het hoofd de bodem. Sindsdien ligt hij verlamd op bed, al 29 jaar. Hij woont bij zijn broer José (Celso Bugallo) en diens vrouw Manuela (Mabel Rivera), die al die tijd voor hem zorgen. Ramón beschikt over zijn geestelijke vermogens en zijn stem en kan z'n hoofd een beetje bewegen. De rest van zijn lichaam is gevoelloos, onbruikbaar, nutteloos. Vanuit de overtuiging dat leven een recht is en geen verplichting start hij een campagne om waardig te mogen sterven, want daar heeft hij de hulp van derden voor nodig in zijn situatie, en hulp bieden is in dit geval voor de Spaanse wet strafbaar. Ramón krijgt af te rekenen met conservatisme en religieus fanatisme en met José, die geen begrip kan opbrengen voor zijn standpunt, en die zich zelfs een beetje gekrenkt voelt, want hij ziet de acties van zijn broer als ondankbaarheid voor 29 jaar aandacht en medeleven, verzorging en betrokkenheid.


Ramón onderneemt stappen om zijn zaak via juridische weg te beslechten, maar die pogingen mislukken. Hij komt in contact met een organisatie die ijvert voor waardig sterven en krijgt het bezoek van Julia (Belén Rueda), een advocate, die bereid is om voor hem in de bres te springen en zijn zaak te bepleiten. De Zaak Ramón Sampero komt op televisie, interesseert zelfs de BBC en de Amerikaanse zender ABC, maar veel schot komt er uiteindelijk niet in de zaak. Tussen Ramón en Julia bloeit er ondertussen iets moois en dan wordt zij zelf in het ziekenhuis opgenomen. Ondertussen leert Ramón een zekere Rosa (Lola Dueñas) kennen, gescheiden met twee kinderen, en werkzaam bij het plaatselijke radiostation. Zij probeert Ramón ervan te overtuigen de andere weg te kiezen en de realiteit te aanvaarden, maar hij is te zeer overtuigd van zijn zaak om zich om te laten praten. Zijn enige hoop blijft Julia, als die terugkomt uit het ziekenhuis.

Alejandro Amenábar maakt het zich in Mar Adentro niet makkelijk met een hoofdfiguur die alleen zijn hoofd beweegt en kan praten. Het op ware feiten berustende verhaal mag dan al aantrekkelijk zijn voor een filmmaker, het blijft een uitdaging om uiteindelijk een bekijkbaar product af te leveren. Maar geen nood, de Spaanse regisseur slaagt daar uitstekend in, en meer nog, hij weet de toeschouwer probleemloos te overtuigen van zijn kunnen in een film zonder veel actie. Mar Adentro moet het van de sterke prestaties hebben, de perfecte sfeer en het exacte tempo, het innerlijk geneuzel, de zachte stemmen en de ingehouden emoties. Amenábar maakt geen keuze, zijn film is geen pamflet vóór of tégen euthanasie, op subtiele wijze schetst hij alle kanten van de problematiek en ontrafelt op zijn gemak de ideeën die Ramón erop nahoudt. Zijn benadering is fijnmazig, zonder van de hele toestand een karikatuur te maken. Zijn protagonist is geen lijdend personage, maar een opgewekte en levensluchtige vijftiger, realistisch, charmant, beetje stout soms, volhardend en strijdvaardig, die heeft leren relativeren en die het alleen jammer vindt dat hij niet gewoon naar buiten kan lopen, de heuvel op, om de zee te zien. Daarvoor heeft hij een rolstoel nodig en hulp, en Ramón haat rolstoelen.


Javier Bardem geeft het personage van Ramón Sampedro een unieke inhoud. Het is onduidelijk of hij daarmee ook de 'echte' Ramón zichtbaar maakt, maar dat doet er eigenlijk niet toe, want in een film wordt het leven sowieso samengebald tot minder dan een fractie en dus is het een kwestie van te comprimeren en het essentiële over te houden. En dat doet Amenábar: hij brengt de sterke wil van zijn hoofdfiguur op de voorgrond, zijn liefde voor het leven en voor mooie vrouwen, zijn levenslust en tegelijk zijn vaste wil om in te slapen. Mar Adentro is niét het zoveelste tranerige, meelijwekkende en oeverloos melige drama over euthanasie zoals sommige recensenten schreven naar aanleiding van de première van de film en zijn Oscar voor Beste Buitenlandse Film in Los Angeles. In tegendeel, de regisseur doet er alles aan om te vermijden dat zijn film verschrompelt tot een pleidooi. Zijn Ramón heeft alles mee om te willen leven. Javier Bardem weet op subtiele wijze een evenwicht te bewaren tussen de twee kanten van de persoonlijkheid van Ramón, maar kiest wel altijd voor een niet-vijandige, zij het resolute houding als hij het over mogen doodgaan heeft. Op die manier kweekt hij bij de kijker begrip voor zijn positie, respect voor zijn keuze, hoe onbegrijpelijk die ook moge zijn. Rosa is als antagonist een speciaal geval: zij meent het goed, zij kiest sowieso voor het leven, maar zij is jong en ligt nog geen drie decennia in bed, hulpeloos. Julia is degene waar alle hoop op gericht is, ook bij de toeschouwer. Maar Julia is ziek, en dat heeft haar naar Ramón gedreven. Hun relatie is expliciet en toch weer niet, de regisseur laat het allemaal een beetje blauw-blauw. Javier Bardem is de alom tegenwoordige hoofdpersoon in dit warme en met veel liefde gemaakte drama. Tegen alle regels in slaagt hij er in de kijker voor zijn zaak te winnen waardoor Ramón Sampedro – net zoals de echte Ramón Sampedro - in vrede met zichzelf uit dit leven kan stappen.

BEELD EN GELUID
Mooi van beeld en kleur, dat is het minste wat van Mar Adentro kan worden gezegd, plus een perfect transfer. De kleuren zijn zacht en het licht is intens. Amenábars camera schuifelt langzaam en geduldig door het decor met veel close ups van Ramons gezicht en gelaatsexpressies. De opnamen zijn zoveel mogelijk in Noord-Spanje gemaakt, daar waar de echte Ramón zijn hele leven heeft geleefd. Voor de binnenopnamen is Almenábar uitgeweken naar een studio in Madrid omdat hij geen mogelijkheid zag om het licht dat door Ramóns grote raam naar binnen dringt, gedurende langere tijd stabiel kon houden. Wat een - technisch gesproken – eenvoudige film lijkt, is in feite een productie waar geavanceerde technologie aan te pas is gekomen om het prachtige effect van de slaapkamer te bereiken. Het geluid is okee, fragiel en bij momenten emotionerend. De 5.1-mix zorgt voor een aangename stroom van de diverse geluidsbronnen vóór en achter, met kleine details die de aandacht trekken.


EXTRA'S
Deze dubbele dvd, verpakt in een blauw kartonnen hoesje, uitvouwbaar en met Ramón Sampedro als centerfold voor zijn raam, heeft een indrukwekkende serie extra’s: pièce de résistance is de 85 minuten durende Documentaire over The Making of Mar Adentro waarin letterlijk alle facetten van de productie doorgenomen worden met de regisseur. Deze documentaire is niet zo maar een bijproduct, een vluggertje als vuller, maar een productie waarover is nagedacht en die thematisch vertrekt bij een televisie-interview met de echte Ramón Sampedro tot het nasynchroniseren van de dialogen. Alejandro Amenábar is een duiveltje-doe-al, zoveel is zeker: hij maakt het script, kiest de acteurs, componeert de muziek, regisseert en monteert. Zijn greep op de productie is totaal en tijdens de opnamen geeft hij de indruk de film al afgewerkt in zijn hoofd te hebben. Javier Bardem is naar Spaanse normen een totaal nieuw soort acteur die zich grondig voorbereidt op zijn prestaties. Hij neemt de tijd om zich in het personage in te werken en presenteert het vervolgens aan de regisseur, afgewerkt. Maar daarvoor heeft hij dagenlang in een ziekenhuis van Barcelona met specialisten de bewegingen van een verlamde leren nabootsen en ingeoefend. Een dictieleraar leert hem het accent van Galicië. Lola Dueñas praat over haar ontmoeting met de echte Rosa ter voorbereiding van haar rol, Amenábar over zijn keuzes om niét euthanasie centraal te stellen, en ook niet de controverse over dat onderwerp in Spanje, maar uitsluitend de manier waarop Ramón Sampedro daarmee omgaat. Zijn studie over de man is zeer uitgebreid en de gesprekken met zijn familieleden is zeer vergaand. De muziek componeert de regisseur zelf, rechtstreeks op de film. De composities – die door een muziekspecialist op notenbalken wordt overgebracht (Amenábar componeert op het gehoor) – worden achteraf gearrangeerd en uitgevoerd door een groot orkest. 85 minuten achter de schermen van Mar Adentro met als gids Alejandro Amenábar is een luxe-cruise door filmland. Deze dvd bevat uiteraard ook de Originele Bioscooptrailer en Weggelaten Scènes over de relatie Julia-echtgenoot waaruit blijkt dat Amenábar de figuur van Julia en de relatieproblemen met haar man weg heeft gesneden om vooral niet af te wijken van zijn hoofdfiguur. Goeie keuze overigens. De andere extra’s zijn: Fotogalerij, Storyboard, de getekende versie van de beelden in de film en Set Designs, ruimer uitgetekende storyboardclips. Disc twee is SS-SL overigens.

CONCLUSIE
Mar Adentro is één van de grote films van 2004. Alejandro Amenábar blaast een lichtjes versleten onderwerp als euthanasie nieuw leven in met een overtuigend scenario en een ingehouden maar bruisende acteerprestatie van één van Spanjes nieuwste talenten. Javier Bardem overtuigt zonder meer in deze aangename, aandoenlijke en niet te missen productie over een man die weet wat hij wil: sterven. Mar Adentro is een eerbetoon aan het leven zelf, een terechte Zilveren Leeuw in Venetië en zonder discussie de terechte Oscarwinnaar voor Beste Buitenlandse Film in Los Angeles eerder dit jaar. In de rest van de wereld is deze Spaanse film nog eens 50 keer bekroond op diverse festivals en filmevenementen.