FILM
In 1972 arriveert journalist Sidney Schanberg (Sam Waterston) in Cambodja, dat aan de vooravond van een open oorlog staat. De Amerikanen hebben geprobeerd om de Cambodjanen te laten vechten tegen de door het communistische Vietnam gesteunde rebellenleger van de Rode Khmer, en hebben in hun nietsontziende politiek er hun hand niet voor omgedraaid om ook burgerdoelwitten aan te vallen, en daarbij honderden slachtoffers te maken. Schanberg schrijft voor de New York Times, en vertelt onverbloemd de waarheid over de gruwelen van beide partijen. Hij heeft hierbij een onschatbare steun aan zijn vriend, gids en tolk Dith Pran (Haing S. Ngor). Dagelijks worden de bombardementen op de hoofdstad Pnomh Penh heviger, en op gegeven ogenblik, in 1975, gaat de Amerikaanse ambassade over tot een volledige evacuatie. Schanberg heeft het voor elkaar gekregen dat Pran en zijn familie als zijn protégés mee het land mogen verlaten. Pran zelf, gesterkt door zijn eer als journalist en overtuigd dat hij en Schanberg een team vormen, besluit te blijven, om samen met hem de oorlog te blijven verslaan.

De Rode Khmer worden als de helden van de revolutie binnengehaald, maar ze beginnen ook onmiddellijk met een massale evacuatie van de stad naar het platteland. Schanberg en twee westerse collega's, Al Rockoff (John Malkovich) en Jon Swain (Julian Sands), worden door de Khmer gegijzeld, en het is maar door toedoen van Dith Pran, die met de lokale oorlogsbaronnen kan onderhandelen, dat de journalisten uiteindelijk vrij worden gelaten, en de Franse ambassade kunnen bereiken. Ook Pran kan zich oorspronkelijk daar schuil houden, maar op gegeven moment moeten alle Cambodjanen die er hun toevlucht hebben gezocht, worden overgeleverd aan de nieuwe machthebbers. Omdat velen van hen de westerlingen of het oude regime hebben voortgeholpen, worden ze door de Khmer aanzien als verraders; als eersten moeten bijvoorbeeld de overblijvende leden van de afgezette regering worden overgeleverd. Schanberg, Rockoff en Swain ondernemen een ultieme poging om een vals paspoort voor Pran te maken, maar bij gebrek aan een deugdelijke foto mislukt dit. Wanneer Pran Sydney heeft gevraagd om voor zijn vrouw en kinderen in Amerika te zorgen, ondergaat hij met geheven hoofd en gelaten zijn lot, en wanneer de westerse journalisten naar Thailand worden gebracht, is Pran er niet bij...

Dan begint het tweede deel van de film, en deze bevat eigenlijk het krachtigste statement van het hele verhaal. Enkele maanden verder zit Pran in een 'heropvoedingskamp' op het platteland. De nieuwe machthebbers laten de gevangenen er afwisselend slavenarbeid uitvoeren en hersenspoelen: het is het jaar nul, en al wat van vòòr de revolutie was, is nu van geen tel meer. Wie toegeeft dat hij met het ancien régime heeft samengeheuld, wordt in het openbaar vergeven voor zijn zonden, maar bij nacht en ontij afgevoerd en brutaal afgeslacht als een varken. Op die manier ontdoen de communisten zich op een nietsontziende manier van al wie ook maar dat beetje intellectualisme bezit. Pran verbergt angstvallig dat hij Engels en Frans kent, want zelfs het bezit van een bril is al een mogelijk alibi voor de doodstraf. De dagelijkse leiding wordt uitgemaakt door een troep verwende kinderen, omdat deze 'onbezoedeld' zouden zijn door de dagen vòòr de revolutie, en op een vingerknip kunnen ze willekeurig de her op te voeden gevangenen laten doden. En wie niet door de milities vermoord wordt, sterft meestal van uitputting en honger.

Wanneer Pran betrapt wordt op het stelen van eten, maar toch niet geëxecuteerd wordt, neemt hij het besluit om de benen te nemen. Er volgt een lange, slopende tocht naar de Thaïse grens, waarin hij onder meer de Killing Fields moet passeren, enorme massagraven waarin iedereen wordt gedumpt die niet akkoord is met het communistische regime. Pran wordt opnieuw gevangen genomen door een strijder van de Khmer, maar dan één van een rivaliserende fractie. Wanneer een grensconflict tussen Vietnam en Cambodja uitmondt in nieuwe vijandelijkheden, laat hij Pran ontsnappen, op voorwaarde dat Pran zich om zijn zoontje bekommert en hem uit de gruwel haalt.

Door zijn gewaagde oorlogsjournalistiek heeft Sydney Schanberg intussen een belangrijke journalistieke prijs gewonnen. Hij beweegt vanuit Amerika hemel en aarde om sporen van Pran te laten vinden, maar Cambodja is hermetisch afgesloten van de buitenwereld: je komt er misschien wel er in, en niemand komt er levend uit. Kwatongen, waaronder Al Rockoff of all people, beweren dat Schanberg met zijn succes teert op het verlies van zijn vriend Pran. Toch slaagt Pran erin om het Thaïse grondgebied te bereiken, maar de emotionele prijs die hij ervoor heeft betaald, is hoog.

Dit is veruit één van de beste oorlogsfilms ooit; het verhaal is meesterlijk opgebouwd rondom de vriendschap en het wederzijds respect tussen Schanberg en Pran. De vertolking van Haing S. Ngor is des te realistischer omdat die in werkelijkheid ook een vluchteling van de kampen van de Rode Khmer was. Hij heeft voor de Khmer altijd verzwegen dat hij eigenlijk arts was, en hield zich voor een taxichauffeur - een feit dat ook in de film verwerkt zit - wat eens te meer bewijst dat in deze film fictie en werkelijkheid onvoorstelbaar dicht bij elkaar liggen. Op een paar gestoorde zielen na twijfelt niemand de dag van vandaag meer aan het bestaan van de uitroeiingskampen van de nazi's, maar er heerst nog altijd een taboe rond de 'heropvoedingskampen' aan de andere extreme zijde van het politieke spectrum, die zeker zo vreselijk en onmenselijk waren, maar waar men in sommige kringen alle moeite van de wereld voor doet om de gevolgen daarvan te minimaliseren. Daarom juist is dit een film die bijna verplichte kost zou moeten zijn in elke geschiedenisles; geen andere oorlogsfilm zet de gruwel van de oorlog en de gevolgen voor de gewone mensen zo in de verf als deze.

Het leven van Haing S. Ngor liep ook overigens niet over rozen: hij is praktisch al zijn familie in de kampen van de Rode Khmer kwijtgespeeld, en is in 1996 in een tot op heden onduidelijke schietpartij om het leven gekomen...

The Killing Fields is een duidelijke film met een anti-oorlogsstatement, getuige daarvan o.a. de muziek van John Lennon; het belichten van de universele waarde van de vriendschap tussen Pran en Schanberg geeft deze film daarom een extra invalshoek die men niet in een oorlogsfilm zou verwachten. De film is bijzonder gestileerd, valt eigenlijk uit elkaar in twee stukken (de hectische evacuatie van de westerlingen uit Cambodja, en dan de vlucht van Pran uit de kampen), en vooral het feit dat in bepaalde sequenties van de film - vooral dan in het tweede deel - nauwelijks dialogen voorkomen, moeten de beelden voor zichzelf spreken. Filmisch is The Killing Fields, voornamelijk opgenomen in Thailand, dan ook een huzarenstukje van formaat, die ondanks zijn ouderdom tal van onderwerpen als een etterende zweer aan de oppervlakte brengt die ook in hedendaagse conflicten nog brandend actueel zijn: precisiebombardementen op burgerdoelwitten, kindsoldaten, landmijnen, concentratiekampen voor politiek dissidenten, gruwelijke verminkingen, oorlogswezen,... het houdt maar niet op. En toch is er dan dat af en toe weerkerend sprankeltje hoop, een breekbare draad van vriendschap die het onder alle druk toch uithoudt. Er wordt gebruik gemaakt van zeer expliciete metaforen, zoals het kind in de heropvoedingskampen dat beloond wordt wanneer hij over een op een schoolbord getekende familie een kruis moet zetten over de ouders, en de hand tussen de ouders en de kinderen wegvaagt.

BEELD EN GELUID
Net zoals bij Driving Miss Daisy is de Dolby Digital 5.1-track volledig uit balans, en worden de dialogen constant overstemd door overvliegende helicopters, ontploffende bommen en scheurende legerjeeps. Wat de zaak minder erg maakt is dat, zoals eerder gemeld, in sommige delen van de film de dialoog tot een minimum beperkt wordt, of in niet vertaald Cambodjaans (bewust - de beelden spreken voor zich). Wat dan weer wel goed uit de verf komt is de spine-chilling muziekscore van Mike Oldfield en dan vooral het eindthema dat hij samen met de klassieke gitarist Francesco Tarrega heeft gecomponeerd. Over het beeld zijn we dan weer niet te spreken: het is om te beginnen slechts 4:3, en zit dan nog vol witte vlekken. De kwaliteit van een DVD kan gelukkig niet verslechteren, maar spijtig genoeg ook niet verbeteren; en deze DVD ziet eruit als een VHS-cassette (kent iemand dat nog?)

EXTRA'S
Ook de extra's vallen tegen: een niet-ondertitelde trailer, een fotogallerij, wat Nederlandstalige biografische informatie, zowel over de hoofdrolspelers (Waterston, Ngor en Malkovich) als over de echt bestaande personages die ze hebben neergezet (Schanberg en Pran), en over Roland Joffé. Tenslotte staat er nog een DVD-Rom artikel over Dith Pran van de hand van Sydney Schanberg, wat de authenticiteit van de film moet beklemtonen. De Nederlandse ondertiteling kan niet worden uitgeschakeld, en wat erger is, deze zit tjokvol fouten; zo verschijnt om de haverklap de letter Š (de Tsjechische S met een zgn. hajek op) op lukrake plaatsen in de dialoog.

CONCLUSIE
Een dijk van een film op een rottige DVD die het qua beeld maar net haalt van een videocassette. Indies zal nog véél moeten leren...