5 Fingers is het derde deel van een drie dvd’s tellende reeks rond Joseph L. Mankiewicz, die onder het Green Cow label verschijnt. De andere twee titels zijn Dragonwyck en A Letter To Three Wives.

FILM
Gebaseerd op een waar verhaal, proclameert de film 5 Fingers trots. In de openingsscène van de prent toont een advocaat zelfs het boek waaruit de plot de mosterd haalt: Operation Cicero van L.C. Moyzisch. Maar zoals dat wel vaker het geval is in Hollywood, moet je de verfilmde ‘waarheid’ met een korreltje zout nemen. Regisseur Joseph Mankiewicz en scenarist Michael Wilson graaien immers gretig met de ene hand uit ware feiten en met de andere uit het grote handboek van empathische, hypergestructureerde Amerikaanse cinema. Het resultaat is dan ook een film die tussen twee stoelen valt. Enerzijds probeert 5 Fingers realisme na te streven in tijden van een al te reële, oprukkende Koude Oorlog. Anderzijds is de gekunstelde glamour van het studiosysteem nooit veraf.

De plot handelt over de butler van de Britse ambassadeur in het neutrale Turkije van 1944. Ulysses Diello – zo heet de man – wil profiteren van zijn positie en contacteert het Duitse consulaat in Ankara: hij heeft geheimen te koop. Tegen een prijs uiteraard. 20.000 pond per stuk. De Duitsers happen toe, maar vertrouwen het zaakje niet: zijn de documenten wel authentiek of speelt Diello hen bewust foute informatie door? Maar ook de Britten zijn op hun hoede: zij willen kost wat kost de oorsprong van het lek – met codenaam Cicero – achterhalen. De butler bevindt zich tussen twee vuren en heeft al zijn intelligentie en overredingskracht nodig om tussen de mazen van het net te glippen. En als bijkomende ballast sleurt hij de liefde voor een bankroete Poolse gravin met zich mee, die zelf niet vies is van wat manipulatie.



Toen 5 Fingers in 1952 in productie ging, waren alle geheime diensten het spoor van Cicero kwijt. Dit betekende dat Mankiewicz slechts kon rekenen op het in romanvorm neergeschreven verslag van bevoorrecht getuige Moyzisch. Maar het gaf hem ook de kans om vrijelijk enkele niet gekende details in te vullen. Scenarist Wilson schrapt zo alle overbodige nevenpersonages uit de waarheid en creëerde een zelf verzonnen liefdeslijn voor de protagonist. Hij kneedt de feiten naar het evenbeeld van een goed geoliede Hollywoodprent, met set-ups en pay-offs en nauwkeurig afgemeten plotpunten. Maar tegelijkertijd probeert hij trouw te blijven aan de toen zeer actuele wereld van spionage en contraspionage. Die schizofrenie is zichtbaar in de film en stelt danig teleur. Had het scenario één duidelijke keuze gemaakt in haar aanpak, dan had 5 Fingers kunnen uitgroeien tot een klassieke spionagethriller in de lijn van The Third Man. Nu meandert de prent warrig op en af, als een dronkaard op de dool.

De film is nochtans niet volledig zonder merite. Als je de scènes afzonderlijk bekijkt, constateer je bijvoorbeeld de vaste hand van een regisseur vol vertrouwen. Sinds zijn debuut zes jaar eerder heeft Mankiewicz een lange weg afgelegd in de regiestoel. Van een vrij banale, franjeloze cineast, die te veel focust op dialogen en literaire structuren is niets meer te merken. 5 Fingers valt nog steeds terug op dialogen – welke prent uit dat era doet dat niet? – maar Mankiewicz wisselt die expositiescènes vaardig af met zorgvuldig georchestreerde woordeloze sequenties, die een verruimde kennis van het medium verraden. Hij kreeg zijn derde oscarnominatie voor zijn regie, maar moest het voor de eerste maal zonder beeldje stellen. De crew is naar goede gewoonte weer oerdegelijk, met knappe sets en kostuums, een passende score van Bernard Herrmann en een fotografie die vakkundig Turkse exterieurs met Californische interieurs mixt.

In realiteit was Cicero slechts een grijze Albaanse mus, maar in de verfilming wordt hij door James Mason neergezet als een Britse intellectueel met een venijnig kantje. De acteur voelt zich duidelijk in zijn sas in de rol, maar betrekt de kijker te weinig in de motieven van zijn personage. Je moet het doen met kleine hints naar Cicero’s karaktertrekjes, evenwel zonder een duidelijke verklaring voor zijn gedrag. De casting van Danielle Darrieux kon niet perfecter zijn. Zij straalt de vergane glorie van oud geld uit, met een sprankeltje hoop dat in haar ogen fonkelt voor betere tijden. Maar ook kilte spreekt uit haar ogen: de koele blik van een intrigante die niet te vertrouwen is. Michael Rennie duikt ook nog op als een Britse inspecteur, maar hij is niet meer dan een speelbal van de plot. Hetzelfde geld voor de vrij archetypisch uitgetekende Duitsers.

5 Fingers heeft een vol uur nodig om karakters te typeren, het verhaal uit de startblokken te doen schieten en de gevaren van Cicero’s missie aan de kijker over te brengen. Dit gaat gepaard met langdradige scènes, die vaak niets wezenlijks aan het verhaal bijdragen. Maar in het laatste half uur steekt Mankiewicz een tandje bij. De film transformeert in een goede spionagethriller, vol tempo, spanning en obstakels. De knipoogjes naar Hitchcock zijn overduidelijk, hoewel Mankiewicz de natuurlijke klasse van de meester niet bezit. Hij slaagt er wel in een bevredigend cynisch einde te breien aan een productie die nooit volledig de juiste toon weet te vinden, maar ultiem toch boven de middelmaat uitstijgt. Nipt weliswaar.



BEELD EN GELUID
De print van 5 Fingers is in een redelijke staat, met niet al te veel krassen of grain. Het contrast vormt het grootste probleem, terwijl ook de scherpte in een aantal sequenties ondermaats is. De kwaliteit verschilt overigens stevig van scène tot scène. Nu eens volgt een zeer degelijke scène, dan weer eentje die teleurstelt. Al bij al: een bevredigende transfer. Het geluid wordt in het originele mono weergegeven en is steevast goed verstaanbaar. Helaas verstoren een paar luide doffe kraakjes bij de spoelovergangen deels het auditief genot.

EXTRA’S
De extra’s volgen min of meer hetzelfde stramien als de andere titels uit de Mankiewicz Collectie. In Operatie Cicero: De Feiten Achter De Fictie (16 min.) maakt een biograaf van de cineast duidelijk waar en hoe de film afwijkt van het échte verhaal. En in Vanités (24 min.) geeft een filmhistoricus een zeer academische – en té hagiografische – uiteenzetting van typische Mankiewiczthema’s a.h.v. de film. De Trailer (3 min.) verkoopt goed de paranoïde sfeer en spanning van een spionagethriller, terwijl ook drie Cross-promotionele Trailers zijn bijgevoegd: Carmen Jones, A Letter To Three Wives en Indian Summer.

CONCLUSIE
5 Fingers doet zijn uiterste best om historische spionagefeiten te vertalen naar de mentaliteit van de Koude Oorlog, maar een overdreven nadruk op Hollywoodiaanse glamour en structuur komt het realisme van de film niet ten goede. Toch zorgen een prima regie en enkele fijne vertolkingen voor anderhalf uur aangenaam vertier. Beeld en geluid zijn degelijk van kwaliteit, terwijl ook de extra’s een waardevolle additie vormen.