Beweren dat L’Albero Degli Zoccoli (De Klompenboom) van regisseur Ermanno Olmi géén meesterwerk is van het Italiaanse neorealisme en van de naoorlogse Italiaanse cinema tout court, is wellicht een blasfemie, want wie raakte er aan een productie die in 1978 de Gouden Palm in Cannes kreeg en die door het Vaticaan in 1995 uitgeroepen werd tot één van de vijftien beste films met betrekking tot het uitdragen van de katholieke waarden? In z’n drie uur durende film vertelt Olmi over het wel en wee van een aantal Italiaanse boerenfamilies gedurende 1 jaar op het einde van de 19de eeuw. Ze wonen op de grote boerderij van een grootgrondbezitter die driekwart van de opbrengst van hun harde zwoegen voor eigen doeleinden confisqueert en die zich voor de rest nauwelijks om hen bekommert.

 

 

Olmi toont ons hun dagelijkse leven: de weduwe die van ’s ochtends aan de rivieroever zit om als wasvrouw voldoende geld te verdienen om haar zes kinderen in leven te houden; de oude boer die kippenmest uit de gemeenschappelijke ren ontvreemdt opdat z’n tomaten sneller zouden groeien dan die van z’n buren; de oogst van de maïs en het verwerkingsproces van de opbrengst; het buurmeisje dat verliefd wordt op een jongen uit de stad die haar meeneemt naar Milaan; de boer die een goudstuk vindt en het nadien weer verliest en z’n merrie van diefstal beschuldigt; het jongetje Minec, dat al heel vroeg naar school wordt gestuurd op advies van de parochiepastoor, tégen de zin van zijn vader omdat het elke dag een wandeling van meer dan zes kilometer door weer en wind betekent; Minec die op een keer z’n klomp breekt en z’n vader die illegaal een boom omhakt om hem een nieuwe te maken en die daarvoor zwaar gestraft wordt door de grootgrondbezitter… allemaal leuke anekdotes over het moeilijke leven van de boerenfamilies en hun dagelijkse strijd tegen het noodlot. De een heeft trouwens meer geluk dan de ander en diepgelovig zijn helpt, want hoe is het anders te verklaren dat een zieke koe op miraculeuze wijze geneest na het drinken van het gezegende water dat langs de Golgotha (de dorpskapel met een gekruisigde Christus) stroomt? Bidden, braaf zijn en geen vragen stellen, het lijkt Olmi’s oplossing te zijn voor deze arme boerenbevolking, want hoewel L’Albero Degli Zoccoli een bedekte politieke aanklacht bevat, voelt de regisseur nergens de aandrang om het eventuele protest een gezicht te geven.

 

 

Wat L’Albero Degli Zoccoli vooral mist is een goed verhaal, waardoor de film eerder op een interessante documentaire lijkt dan op een dramatische feature film. Maar zelfs de beste documentaire heeft voldoende aan 90 minuten. Bovendien komt het verhaal dat betrekking heeft op de Klompenboom pas halfweg de film op gang en wordt de voortgang ervan onderbroken door een huwelijksceremonie, een bootreis naar Milaan en een niet zo geslaagde scène in een nonnenklooster, allemaal interessante en prachtig gefilmde anekdotes, maar tegelijk evenveel struikelstenen voor de spanningsopbouw, waardoor in de tweede helft van de film een gevoel van langdradigheid nog nauwelijks te onderdrukken is. 

 

Zoals zijn grote voorbeeld Vittorio De Sica, kiest Ermanno Olmi voor een cast van amateurs om zijn verhaal over De Klompenboom te vertellen en het moet gezegd: de acteerprestaties zijn natuurlijk en spontaan, ook die van de vele kinderen die de regisseur in de loop van zijn film opvoert. Maar anderzijds stelt de regisseurs ook nauwelijks hoge eisen aan zijn acteurs: van karakterontwikkeling is er nauwelijks sprake en de dramatische ondertoon is hoofdzakelijk het resultaat van de opeenstapeling van weinig benijdenswaardige levensomstandigheden, eerder dan van intermenselijke confrontaties. Daarvoor is L’Albero Degli Zoccoli te veel beschrijvend en wordt er te weinig in de ziel van de personages gekeken.

De gebruikte filmkopie van L’Albero Degli Zoccoli is niet helemaal schoongemaakt voor deze dvd-release. Van grote ongerechtigheden is er nergens sprake, maar vlekken en af en toe zwarte strepen zijn schering en inslag. Door het minimale gebruik van extra licht is het beeld bovendien niet altijd egaal en meestal zelfs opvallend korrelig van structuur. Het geluid staat in de originele monoversie, waarbij de orgelmuziek van J.S. Bach regelmatig de aandacht trekt, vooral in die scènes waarin ze meer dan eens niet echt op haar plaats lijkt te zijn.

Als extra’s zijn er de Originele Bioscooptrailer en een aantal Andere Trailers uit de Homescreen-catalogus.

Algemeen geprezen als een meesterwerk uit de Europese cinema, heeft L’Albero Degli Zoccoli na dertig jaar beslist niet meer de impact van weleer. Toegegeven: wat Ermanno Olmi toont is een prachtige evocatie van het harde leven van Italiaanse boeren op het einde van de 19de eeuw en menig kijker zal beslist naar een zakdoek grijpen tegen het einde van de film, maar tegelijk is er ook sprake van een trage voortgang en te weinig karakteruitdieping om een brug te slaan tussen de acteurs en de kijker. L’Albero Degli Zoccoli heeft veel meer gemeen met de Vlaamse boerenfilms uit de jaren zeventig en tachtig dan bijv. met de Heimat-Trilogievan Edgar Reitz, waarin het scalpel wordt gehanteerd om het verhaal te doen over doodgewone mensen in moeilijke omstandigheden.