FILM
Lang voordat Fellini zijn camera’s richtte op exuberante feestjes vol excentriekelingen, femme fatales en sigaarrokende, zonnebril dragende dandy’s, maakte hij deel uit van het naoorlogse Italiaanse neo-realisme waartoe ook Rossellini en De Sica behoorden. Die stroming kan het beste omschreven worden als de filmische weergave van de grauwe, dagelijkse realiteit, vaak met thema’s als armoede en overleving, zonder franjes tentoongespreid en bijna altijd met een negatief slot. Iets heel anders dus dan wat we gewoonlijk onder ‘Fellini’ verstaan.

Il Bidone vertelt het eenvoudige verhaal van Augusto, de leider van een bende oplichters die zich verkleden als priesters, Italië afschuimen op zoek naar goedgelovige boeren om ze van hun laatste spaarcenten te beroven. Augusto lijkt op het eerste gezicht een ijskoude, van moreel besef gespeende gangster, maar er broeit iets achter zijn onverschillige blik. Wanneer hij per ongeluk zijn dochter uit een vorig huwelijk tegen het lijf loopt begint zijn geweten te knagen. Ze heeft nauwelijks geld om te studeren en leeft in erbarmelijke omstandigheden. Augusto acht zichzelf verantwoordelijk voor haar toestand en besluit de criminaliteit achter zich te laten. In het geheim smeedt hij een plan om zich van de groep oplichters los te maken. Maar zal dat zo gemakkelijk gaan? En zullen zijn collega’s zijn verraad ontdekken?

Il Bidone drijft op een voor Fellini’s doen zeer rechtlijnige plot, waarbij alle actie’s en dialogen bijdragen tot de ontwikkeling van het verhaal. Dat is helemaal geen abnormale manier van werken, het is zelfs de gestandaardiseerde modus operandi in scenarioschriftuur, maar het is tegengesteld aan wat we van Fellini’s latere, bekendere films gewoon zijn. Ook al is Il Bidone een min of meer ‘normale’ film, de typische Fellini-elementen zijn latent aanwezig. Zo hebben enkele kleurrijke personages iets karikaturaals en zijn de dames niet minder flamboyant dan in het latere werk van de regisseur. Ook Nino Rota, de vaste huiscomponist van Fellini, is reeds van de partij en bezorgt de film het broodnodige sentiment. Maar de surreële, barokke fantasie en erotische ondertoon die we gewoonlijk met de regisseur associëren valt nergens te bespeuren.

Dat de film niet meteen is wat we verwachten betekent echter niet dat hij minderwaardig is. Il Bidone is een mooi uitgebalanceerd melodrama met uitstekende acteerprestaties, prachtige zwart-witfotografie, enkele subtiele humormomenten en een verassend einde.

Fellini neemt zijn tijd om het dunne verhaaltje te ontwikkelen en hij besteedt daarbij soms iets teveel aandacht aan minder interessante nevenplots. Ook smeert hij bepaalde scènes te lang uit, wat hier en daar wat vaart uit de film haalt, doch nooit genoeg om de film als geheel te kelderen. Nog één klein minpuntje: hoewel de acteerprestaties van de gehele cast een hoog niveau halen, moeten we erbij vermelden dat de rol van Augusto, vertolkt door de Engelstalige acteur Broderich Crawford, in het Italiaans is gedubd. Fellini werkte vaak met anderstalige en in het Italiaans gedubde acteurs en het vergt wat gewenning voor de kijker die rariteit aanvaardt.

Al bij al kunnen we stellen dat Il Bidone een geslaagde, zei het wat ‘gewone’ film is die van begin tot eind beklijft, maar zeker niet representatief is voor het oeuvre van de Italiaanse grootmeester. Op de achterkant van de hoes staat een citaat uit NRC Handelsblad dat Il Bidone aanprijst als ‘een ten onrechte vergeten meesterwerk’. Met het eerste deel van dat citaat kan ik het eens zijn: het is inderdaad zeker geen te vergeten film. Maar ‘een meesterwerk’? Neen, dat gaat me net iets te ver.

BEELD EN GELUID
Il Bidone staat in zijn oorspronkelijke 4:3-beeldverhouding op het schijfje en de beeldkwaliteit ziet er allesbehalve slecht uit. Een minimum aan filmgrain is aanwezig, alsook enkele krasjes en vuiltjes, maar de leeftijd van de film indachtig valt het allemaal bijzonder goed mee. Vergelijk de kwaliteit maar eens met de Kurosawa-films uit dezelfde periode en u begrijpt wat ik bedoel. Ook het contrastniveau is zeer goed uitgebalanceerd, zelfs tijdens de vele nachtscènes, wat resulteert in een mooi beeld met veel diepte dat vaagweg doet denken aan het werk van de betere zwart-witfotografen. Het oorspronkelijke monogeluid is voor deze dvd-uitgave ‘geüpgraded’ naar een Dolby Digital stereotrack, maar zonder aanpassingen die de ruimtelijkheid van het klankbeeld moderniseren. Met andere woorden: de track klinkt verouderd, schel en scherp en is volledig gespeend van diepe tonen. Uw subwoofer kan dus voor de volle 90 minuten op vakantie. Niet dat dit een verassing is, natuurlijk. We spreken hier immers over een meer dan 50 jaar oude film.

EXTRA'S
Geen.

CONCLUSIE
Il Bidone is een minder bekende film van Fellini en is gemaakt ten tijde van het Italiaanse neo-realisme. Het vertelt een beklijvend, moreel ambigu verhaal, bevat uitstekende acteerprestaties en dito fotografie, maar is niet representatief voor de Fellini die de meeste van ons adoreren. Geen surreële uitstapjes, geen barokke decors, maar een eenvoudig, rechtlijnig verhaal dat desondanks beklijft. De beeldkwaliteit is meer dan goed genoeg voor een film van deze leeftijd. De stereotrack klinkt helder, maar schel en verouderd. Het schijfje bevat geen extra’s.