De Australische regisseur Peter Weir trakteerde filmliefhebbers van over heel de wereld ooit met pareltjes zoals The Cars That Ate Paris (1974), Picnic At Hanging Rock (1975), The Last Wave (1977) en The Plumber (1979) en hij brak in 1985 wereldwijd door met het bloedmooie Witness dat wij bij DVD Info voor altijd zullen koesteren. Eerder maakte hij het prachtige Gallipoli (1981) waarin o.a. Mel Gibson mocht schitteren, en later het niet onverdienstelijke Dead Poets Society (1989) dat algemeen geldt als het hoogtepunt uit z’n carrière. Tom Schulman kreeg er een Oscar voor (beste scenario), maar Peter Weir werd gepasseerd door Bruce Beresford met het zoveel meligere Driving Miss Daisy (1990) en moest zich tevreden stellen met een Bafta Award, een Franse César en een Joseph Platteau Award op het Film Festival van Gent. Sindsdien is z’n carrière in een versnelling geraakt en wordt Weir geacht blockbusters op de markt te gooien die de kassa laten rinkelen. Pas in 1998 slaagde hij daarin met The Truman Show en in 2003 opnieuw met Master and Commander: The Far Side of the World. Nadien werd het stil om z’n persoontje en pas in 2010 stond Weir er opnieuw met The Way Back, een film naar de autobiografische roman van de Poolse legercommandant Slavomir Rawicz over diens vlucht uit een Russisch kamp in Siberië in 1941 en z’n tocht van meer dan 6000 km via Mongolië, China, Tibet en de Himalaya naar India.
 

 

The Way Back heeft het succes van Weirs beide vorige films evenwel niet kunnen evenaren, want die prent mist het verrassingseffect van The Truman Show en komt nooit in de buurt van het avontuurlijke niveau van Master and Commander, waardoor ongelooflijk veel toeschouwers zich destijds lieten verleiden.  Bovendien is het idee van de film niet bijster origineel, want iedereen kent wel een film waarin de personages ontsnappen uit een vernietigingskamp, een dictatoriaal regime of een oorlogssituatie. Peter Weir moet dus op een andere manier het verschil maken en dat doet hij door een belangrijke plaats in te ruimen voor het landschap, van de vrieskou en de oneindige sneeuwvlaktes in Siberië tot de eindeloze lege steppen van Mongolië, de alles vernietigende hitte in de Gobi-woestijn tot de onherbergzame toppen en valleien van de Himalaya. Visueel maakt Weir van The Way Back m.a.w. een adembenemende natuurdocumentaire, maar tegelijk wordt het duidelijk dat het een milieu is waarin de mens moeilijk overleeft. Dat van de zeven ontsnapten er uiteindelijk drie de andere kant van de Himalaya bereiken mag een godswonder heten, want de tocht is onmenselijk zwaar en de ontbering kost minstens 2 deelnemers het leven.
 
 

 

Het plan om te ontsnappen is een idee van de jonge Janusz die wegens spionage voor de vijand tot 20 jaar strafkamp is veroordeeld. De bewijzen tegen hem zijn van de hand van z’n jonge echtgenote die daartoe is gefolterd en nadien vrijgelaten. Ze kan het zichzelf niet vergeven, zegt hij tegen z’n medevluchter Mister Smith (Ed Harris), dus moet ik zelf terug. Het idee houdt hem overeind in moeilijke omstandigheden en op momenten dat overleven onmogelijk lijkt wegens gebrek aan voedsel en vooral drinkwater. Smith is een Amerikaan die tijdens de Grote Depressie met z’n 17-jarige zoon naar Rusland is uitgeweken. Maar vadertje Stalin had het niet op buitenlanders begrepen en dus heeft men zoonlief gemarteld tot hij een bruikbare beschuldiging tegen z’n vader aflegde. Hij werd daarna doodgeschoten en Smith verdween naar Siberië. Hier maak je geen enkele kans om te overleven, zegt hij tegen Janusz nadat ze allebei geselecteerd zijn voor het zware werk in de plaatselijke mijn. Dus wordt de ontsnapping voorbereid door stiekem voedsel te hamsteren en gevangenen om te kopen die weten hoe men het kamp uitkomt. Alles verloopt volgens plan, maar eens buiten blijkt ene Valka (Colin Farrell) de plaats te hebben ingenomen van een voorziene medevluchter. Hij wilde uiteindelijk niet mee, zegt hij verontschuldigend, ik heb met hem gepraat. Maar Valka stond in het kamp bekend als een meedogenloze crimineel en dus is het voor iedereen duidelijk dat hij z’n rivaal koud heeft gemaakt. Die zorgt straks voor problemen, is Misters Smiths commentaar, maar Janusz die de leiding van het groepje voor z’n rekening neemt, besluit om Valka het voordeel van de twijfel te geven.
 

 

Zeer snel komt de groep van zeven fysiek niet zo heel erg gezonde mannen in de problemen. Kazik verliezen ze al na een paar dagen, want die is nachtblind (als gevolg van vitaminetekort) en loopt met z’n sprokkelhout verloren in de ijzige Siberische nacht. Onderweg krijgen ze wel het gezelschap van de jonge Poolse Irena die ontsnapt is uit een kolchoz waar de Russen haar na de moord op haar ouders hebben ondergebracht. Ze zal ons ophouden, zegt Mister Smith, en hij blijkt gelijk te krijgen en net zomin als Zoran zal zij de reis afmaken. Valka op zijn beurt besluit om in de Sovjetunie te blijven. Aan de Mongoolse grens neemt hij afscheid van een groepje dat op dat moment nog uit vier vluchtelingen bestaat. Maar ook Mongolië is niet veilig voor ontsnapte gedetineerden uit de Sovjetunie, want op een versierde grenspaal zien ze een foto van Stalin en de Mongoolse maarschalk Tsjoibalsan. Opnieuw moeten ze contacten met de plaatselijke bevolking vermijden, want wellicht is die een beloning beloofd voor elk ontsnapte die ze te pakken krijgt. In de totale leegte van de Mongoolse steppe wordt hun tocht moeizamer dan ooit en dan staat het ergste ze nog te wachten: de Chinese Gobi-woestijn, een zandvlakte van 800 km, gemeten van noord naar zuid, en nadien de eindeloze bergtoppen van de Himalaya die ze tegen de winter bereiken.
 

 

The Way Back zou je gemakshalve een alternatieve roadmovie kunnen noemen waarin de personages een gevecht moeten leveren tegen de natuurelementen en waarin ontmoetingen met vreemdelingen eerder zeldzaam zijn. De omstandigheden zijn er niet minder spannend om en de weerstand en het uithoudingsvermogen van de betrokkenen worden maximaal op de proef gesteld. Weir beperkt zich bewust tot vier van de zeven à acht karakters wier redenen om te overleven hij iets grondiger uitwerkt. Maar het is duidelijk dat het hem daarom niet in eerste instantie te doen is, want het overleven an sich slorpt alle energie en inzet op en het te bereiken doel blijft tot op het laatste moment een wensdroom eerder dan een zekerheid. Alleen Janusz is eigenlijk voldoende gemotiveerd om de eindmeet te bereiken en het is zijn vastberadenheid die de groep op de been houdt. Bovendien zijn de mannen geen grote praters. In het kamp hebben ze geleerd dat zwijgen goud is en tijdens hun lange tocht lopen ze vaak in gespreide orde richting zuiden. De jonge Irena is uit ander hout gesneden en Weir maakt dankbaar van haar nieuwsgierigheid gebruik om extra informatie over de mannen met de toeschouwer te delen. Na haar dood gaat alle aandacht opnieuw naar de overlevingsstrategie en de overweldigende natuur.
 

De lange sneeuwnachten in Siberië, gevolgd door de koude zonnige dalen en valleien van Mongolië en de onder een meedogenloze zon sidderende zandmassa in de Gobi-woestijn laten de regisseur toe om een gevarieerd kleurenpalet te hanteren dat gedomineerd wordt door grijs en beige met verrassend veel tinten van groen aan de andere kant van de Himalaya. De panoramische opnamen van het Baikalmeer, meer dan 1600 meter diep, omringd door bergketens en qua oppervlakte zo groot als België, laat Peter Weir alseen personage uit een mythische vertelling uit de mist opdoemen, geheimzinnig, enigmatisch en ondoorgrondelijk. Het zwartniveau is zonder meer indrukwekkend en de details zijn haarscherp, zelfs in de donkere scènes. Van ongerechtigheden is bovendien geen sprake.

Gierende sneeuwstormen, donderende zandstormen, huilende wolven en fluitende windstoten in het hooggebergte, het zorgt voor een veelheid van geluiden waarvan Peter Weir dankbaar gebruik maakt in z’n 5.1-geluidsband.

 

Geen, zelfs geen opstartscherm.
 

 

The Way Back van regisseur Peter Weir neemt de toeschouwer mee op een lange tocht door de prachtige sneeuwlandschappen van Siberië, het zonovergoten en lege Mongolië, de eindeloze zandvlakte van de Gobi-woestijn en de indrukwekkende Himalaya. Het scenario is rechtlijnig en eenvoudig en het heeft met Jim Sturgess, Ed Harris en Colin Farrell drie sterke acteurs ter beschikking om de kijker een uitstekende indruk te geven van het haast onmenselijke leed tijdens de meer dan 6000 km lange tocht naar de vrijheid. Jammer genoeg geen extra’s op deze disk en geen opstartmenu.