In de eerste scène van Amour stormen brandweermannen een appartement binnen in Parijs. Er wordt nauwelijks gesproken en niets uitgelegd. Alleen uit de houding van de chef, die z’n neus dichtknijpt en de ramen in de woonkamer openzet, valt op te maken dat er een onaangenaam geurtje in de flat hangt. Als een afgeplakte deur wordt is ingebeukt volgt de camera tot aan het bed en toont regisseur Michael Haneke de kijker het lijk van een oude vrouw, netjes opgebaard met een krans van gele en witte bloemetjes om haar hoofd. De scène oogt als een spoiler, maar als in het fragment dat volgt dezelfde vrouw tijdens het ontbijt plots als versteend voor zich uitstaart en haar man haar met praten noch met koud water weer tot de werkelijkheid kan brengen, is het voor de kijker duidelijk dat er wat ernstigs aan de hand is en dat wat hij eerder te zien kreeg alleen maar het logische resultaat is van een onomkeerbaar proces dat het leven van twee oude mensen grondig zal verstoren.

Anne en Georges zijn allebei gepensioneerde muziekleraren. Ze zijn de 80 ruim gepasseerd en ze redden zich nog prima, met af en toe de conciërge voor de zware boodschappen en diens echtgenote voor de schoonmaak en de was. Ze hebben uiteraard fysieke klachten, maar nooit ernstig genoeg om hun goed geregeld leventje in de war te laten sturen. Ze lezen, ze luisteren naar cd’s van Allexandre, Annes voormalige leerling op het conservatorium die ondertussen over de hele wereld bekend is en ze gaan regelmatig naar het theater. De regisseur maakt van dat laatste een typische Haneke-scène: z’n camera kijkt van op het podium naar het publiek in de zaal. Er volgt een kort applaus als de muzikant opkomt en vervolgens begint de pianomuziek, maar van wat er zich achter de camera afspeelt krijgt de kijker niets te zien. De camera blijft op de zaal gericht en zonder dat die ook maar één keer beweegt of inzoomt wordt het oog van de toeschouwer naar het oude stel in het midden van de zaal gezogen. Het is een techniek die Haneke eerder tijdens de aftiteling van Caché toepaste en waarover in cinefiele kringen nog altijd wordt gedebatteerd.

Maar dan is er dat vooral in de keuken waarover enige commotie ontstaat. De dokter wordt erbij geroepen en stelt een kleine beroerte vast als gevolg van een geblokkeerde hoofdslagader in de slaap. Een operatie is nodig met een slaagkans van 95 procent.  De resterende 5 procent wordt Anne fataal: haar rechterarm en -been zijn verlamd en ze komt in een rolstoel naar huis. Georges wacht een zware taak, maar daar staat hij niet bij stil. Ze hebben het heel lang samen goed gehad en dat kan gewoon doorgaan. Anne krijgt kort nadien evenwel een hartaanval waardoor haar toestand verslechtert. In de weken die volgen wordt ze achtereenvolgens moeilijk in de omgang, bedlegering, verliest de mogelijkheid om te praten en dooft langzaam uit. Haar dochter Eva probeert haar vader te overreden om haar naar een ziekenhuis of een verzorgingstehuis te brengen, doch dat is voor Georges geen optie. Hij heeft Anne nl. beloofd dat ze niet nog eens in een ziekenhuis terecht zal komen. Het leidt tot spanningen tussen vader en dochter, maar Georges is formeel: ze willen hun eigen leven leiden en hun waardigheid zo lang mogelijk bewaren. Als Anne steeds meer in vergetelheid versukkelt en ze ook fysiek steeds meer wegglijdt, worden de dagelijkse verzorging en het groeiend isolement Georges zwaar te moede en dus dringt een oplossing zich op.

Met Amour heeft de van oorsprong Oostenrijkse regisseur Michael Haneke z’n eerste Oscar te pakken. Hij begon z’n carrière in 1974 van regisseur van tv-films voor ORF (sporadisch in samenwerking met de Duitse zenders ZDF, SWF en SFB) en leverde in de periode 1994-1997 drie langspeelfilms af waarvan 71 Fragmente einer Chronologie des Zufalls (1994) in de Duitssprekende landen niet onopgemerkt bleef. Met Funny Games (1997) en Code Inconnu (2000) trok hij de aandacht in de rest van Europa en met La Pianiste (2001) brak hij in Europa definitief door en kreeg hij voet aan de grond in de Verenigde Staten, waar hoofdactrice Isabelle Huppert op een aantal grote festivals de hoofdprijs wegkaapte. Met het geheimzinnige Caché (2005) viel hij in de prijzen in Cannes en vier keer op de European Film Awards en voor Das Weisse Band (2009) kreeg hij uiteindelijk twee Oscarnominaties (waaronder beste buitenlandse film) in Los Angeles, de prestigieuze Palme d’Or in Cannes (plus nog twee andere prijzen), 3 European Film Awards, de César voor beste buitenlandse film in Frankrijk en niet minder dan 10 Duitse Film Awards (van de 13 nominaties) in Berlijn. Amour is de kroon op het werk, want naast de Oscar ook nog de Palme d’Or, de Golden Globe, de Bafta, de César én de European Film Award wegkapen, weinigen zijn er ooit in geslaagd.

Amour is evenwel geen opgewekte of opwekkende film, geen smachtend kostuumdrama en ook geen spannende avonturenfilm, zelfs geen indrukwekkende uit animatie opgetrokken fantasyfilm die je leven een definitieve wending zal geven of minstens een levenslang litteken op je zieltje achter zal laten, nee, Haneke kiest voor de meest succesvolle film uit z’n carrière voor een pakkend drama met twee hoofdacteurs die op het moment van de opnamen in 2011 samen 165 jaar op de teller hadden. Jean-Louis Trintignant (Georges) oogstte internationale roem met z’n hoofdrol in Un Homme et une Femme (1966), maar de beide Oscars gingen naar Claude Lelouch voor beste buitenlandse film en beste scenario, en Emmanuelle Riva (Anne) maakte zich onsterfelijk in Alain Renais’ Hiroshima Mon Amour (1959), waarvoor scenariste en auteur van het boek, Marguerite Duras, de Oscar kreeg. Haneke heeft m.a.w. een beroep kunnen doen op twee klasbakken uit de Franse cinema, doch de meesten onder u zullen zich bij de naam Trintignant geen gezicht en nog veel minder een tweede filmtitel voor de geest kunnen halen, terwijl Emmanuelle Riva gewoon onbekend is. Maar het speelt geen rol, want anno 2012 zijn Trintignant en Riva beslist ook voor oudere filmliefhebbers nauwelijks herkenbaar in de personages die Haneke in Amour opvoert.

De tijd heeft hun lichaam niet ontzien, maar hij heeft gelukkig geen vat gehad op hun acteertalent, want uit hun mond klinken Hanekes dialogen levensecht. Praten doen Georges en Anne overigens na al die jaren samen niet meer zo veel. Meestal over alledaagse dingen, over vroeger, over artikels in de krant, over hun dochter Eva die ze te weinig zien of over Alexandre die beloofd heeft z’n oude muzieklerares een keertje op te zoeken. Voor de rest is praten niet meer nodig. Ze kijken terug op een interessant en vruchtbaar leven, ze zijn tot rust gekomen in elkaars gezelschap en die rust en dat  samenzijn koesteren ze als hun hoogste goed. Maar na de operatie verandert de toon: zij vindt dat hij haar te veel bemoederd, te veel als een gehandicapte behandeld, hij raakt over z’n toeren als zij tijdens de lunch plots de fotoboeken wil inkijken of weigert te eten als hij haar een tijdje later een papje oplepelt in bed omdat ze te zwak is om op te staan. Bij één van die moeilijke voedingsessies geeft hij haar een flinke klap als ze voor de zoveelste keer weigert om te drinken. Als je niet drinkt droog je uit en sterf je, dringt hij aan, maar eerder had ze hem al verteld dat ze de strijd had opgegeven, dat ze niet meer wilde: een fiere vrouw die haar laatste waardigheid is kwijtgeraakt.

Trintignant en Riva leveren een prestatie die door merg en been gaat. Ze hoeven zich niet oud voor te doen, ze kunnen zich concentreren op de essentie van hun rol en dat levert indringende en bij momenten pijnlijke scènes op zoals die keer dat Anne in bed ligt en voordurend ‘mal, mal, mal’ (pijn) stamelt en hij bij haar op bed gaat zitten, haar linkerhand streelt en tegelijk een anekdote uit z’n jeugd vertelt (want dat deed hij tijdens hun huwelijk te weinig, vertelde ze hem eerder in de film). Zij gaat nog een tijdje door met jammeren, houdt dan op, maar begint uiteindelijk opnieuw: ‘mal, mal, mal’, wat ook voor hem heel pijnlijk is, want van enige reactie van haar kant is geen sprake meer. Volgens de in april 2013 overleden Amerikaanse filmrecensent van de Chicago Sun-Times Roger Ebert is Bette Davis de auteur van de uitspraak Old Age Ain’t no Place for Sissies en zij kon het weten, want toen ze in oktober 1989 in het Franse Neuilly-sur-Seine overleed had ze er een jarenlange strijd tegen kanker opzitten. Voor Anne is de strijd korter, maar daarom niet minder pijnlijk, want fysiek en psychologisch onverdraaglijk na een leven vol triomfen en geluk waarin alleen plaats was voor perfectie en volmaaktheid. Voor Georges is Annes ziekte de domper op een gelukkige oude dag. Hij schikt zich, hij zou niet anders willen, want zij is z’n leven en het feit dat ze samen zijn geeft hem de kracht om voor haar te zorgen. Maar hij verliest haar en met haar de zin van dat waarmee hij bezig is, z’n waardigheid, z’n bestaansreden.

In de belangrijkste bijrol ziet u Isabelle Huppert als dochter Eva. Het is een kleine, maar heftige rol, want Eva accepteert de beslissing van Anne en Georges niet om haar moeder thuis te houden, eerder dan haar over te leveren aan de experimenteerlust van welmenende wetenschappers. Maar Georges protesteert voor twee en maakt haar duidelijk dat het hún leven is en dat hij het beloofd heeft. Huppert heeft weinig om handen in Amour. Ze speelt geen rol van betekenis, maar ze is uiteindelijk wel een bekende en populaire naam waardoor Haneke makkelijk toegang krijgt tot een jong publiek. Voor Hupert is haar medewerking aan Amour wél van grote betekenis, want ze staat dankzij de Oscar voor beste buitenlandse film weer helemaal in het centrum van de belangstelling. Dat vindt zij beslist leuk en wij vinden haar in Amour el ieder geval heel erg aangenaam om naar te kijken.

Het production design is bij Michael Haneke altijd ondergeschikt, maar wel altijd perfect beredeneerd en uitgekiend. Het oude appartement in hartje Parijs met z’n lange inkomhal, hoge plafonds en sierlijke witte deuren is de eenvoud zelve en het straalt tegelijk elegantie en goede smaak uit. De grote vleugelpiano domineert de zitkamer, maar Haneke kiest vooral voor een kleine zithoek met leren eenpersoonsfauteuils en een kleine bibliotheek tijdens de confrontaties tussen George, Eva en haar minnaar Geoff. In de slaapkamer van Georges en Anne gaat de aandacht van de regisseur bijna uitsluitend naar het grote bed waarin we Anne altijd aan de verre kant zien liggen. Daar blijft de camera op een zekere afstand, net zoals in de meeste scènes waarin Anne en Georges ruziën over haar conditie en wat eraan te doen is. Het zijn zeer intense scènes waarin de regisseur close-ups vermijdt om overkill van emoties te vermijden. Met muziek springt hij trouwens heel spaarzaam om. Behalve de muziek die de personages zelf maken, is er in Amour eigenlijk alleen maar stilte.