FILM
Het continent Atlantis werd duizenden jaren geleden van de kaart geveegd door een natuurramp. De mysterieuze energiebronnen hebben de bevolking gevrijwaard, maar een groot deel van hun cultureel erfgoed is in de ramp gebleven, wat zelfs niet gecompenseerd wordt door de extra lange levensduur van de inwoners. Fast forward naar Washington DC in 1914; Milo Thatch (Michael J. Fox), jongste bediende in een oudheidkundig museum, wil in de voetsporen van zijn overgrootvader Thaddeus Thatch treden en is geobsedeerd door de verdwenen beschaving van Atlantis. Hij meent dankzij een oud document de juiste ligging bepaald te hebben; alleen lacht de directie van het museum hem vierkant uit wanneer hij het nog eens over zijn hersenschimmen heeft. Hij krijgt zijn kans wanneer een oude studievriend van zijn overgrootvader, Preston Whitmore (John Mahoney), omwille van een weddenschap bereid is de expeditie te financieren. Thatch komt tenmidden van een bont allegaartje terecht, waaronder expeditieleider Rourke (James Garner), zijn rechterhand Helga Sinclair (Claudia Christian), medic Joshua Sweet (Phil Morris), machiniste Audrey Ramirez (Jacqueline Obradors), explosieven-expert Vinny Santorini (Don Novello), tunnelgraver Gaëtan Molière (Corey Burton), scheepskok Cookie (Jim Varney) en de cynische marconiste Mrs. Packard (Florence Stanley). Aan boord van de gesofisticeerde onderzeeër Ulysses vertrekt de ploeg op zoek naar de toegang tot Atlantis, maar de expeditie loopt al snel averij op na een ontmoeting met een Leviathan, een gigantisch onderwatermonster.




Als na veel ommezwaai de ploeg eindelijk Atlantis bereikt, worden ze niet echt vriendelijk ontvangen. De Atlantische koning (Leonard Nimoy) maant hen zelfs aan om stante pede rechtsomkeert te maken. Alleen zijn dochter, prinses Kida (Cree Summer), is nieuwsgierig naar de nieuwkomers, en tracht via Milo's expertise in oude volkeren te weten te komen waarom de Atlantische beschaving af schijnt te brokkelen. De charmes van de prinses doen bij Milo alvast zijn tenen krullen, en hij is dan ook oprecht geïnteresseerd om de Atlantiërs te helpen. De andere expeditieleden, met Rourke op kop, halen intussen hun verborgen agenda boven: de zoektocht naar Atlantis was feitelijk een dekmantel om een onuitputtelijke energiebron, de kristallen van de Atlantiërs te bemachtigen en door te verkopen aan de meestbiedende, zelfs als dit de definitieve ondergang van de verborgen stad betekent.




Alhoewel de film aan de kassa nog sneller kopje onder ging dan de verdwenen beschaving zelf is Atlantis: The Lost Empire uit 2001 samen met Treasure Planet een film met een geheel eigen smoel. Als je een film als deze naast pakweg Snow White legt, zie je dat Disney begin van de nillies naarstig poogde om zichzelf te vernieuwen, wat soms tot gevolg had dat een film als deze met zijn voorgangers nog weinig tot niets meer gemeen heeft. Mensen die de evolutie binnen Disney na de gouden renaissance met The Little Mermaid (1989), Beauty And The Beast (1991), Aladdin (1992), The Lion King (1993) niet hadden gevolgd, en nog zijn opgegroeid in de tijd van Robin Hood en The Rescuers beleefden ten tijde van de release van deze film de schrik van hun leven. Deze Disneyfilm was de eerste die een PG-rating kreeg - onder meer voor de gewelddadige manier waarop een deel van de bemanning sneuvelt in de strijd tegen Leviathan, en dito ontknoping - en betekende een definitieve stijlbreuk met het verleden. Voor zover we ons kunnen herinneren had de Disney-studio tot daarvoor nog nooit een film uitgebracht zonder muzikale nummertjes van de hoofdpersonages, of met een overdosis irritante en meestal dierlijke sidekicks. Niet dat er geen humor meer in de film zit, nee, maar deze is toch een klein beetje donkerder van timbre en cynischer geworden, getuige daarvan de onnavolgbare one-linertussenkomsten van Mrs. Packard. Disney mikte met deze prent op een volwassener publiek, zeg maar de leeftijdscategorie die zich gegeneerd voelde om in volle daglicht gezien te worden nabij een cinema waar een Disneyfilm draaide. Een moedige beslissing, en alhoewel het verhaal - zoektocht naar een verdwenen beschaving - zowel inhoudelijke als stijlelementen pikt van de concurrentie uit die tijd - The Road To Eldorado uit 2000 van Dreamworks en Titan AE van 20th Century Fox uit hetzelfde jaar, vond ik in het begin van het millennium Atlantis: The Lost Empire persoonlijk één van de meer onderhoudende Disneyfilms, al was het alleen al maar omdat het glucosegehalte eindelijk tot een niet meer levensgevaarlijk niveau was gedaald, en men met een gewoon goed verhaal en niks meer, was teruggekeerd tot de essentie. Je zou bijvoorbeeld nauwelijks zeggen dat de regisseurs, Gary Trousdale en Kirk Wise, hetzelfde duo vormen als achter The Hunchback Of Notre Dame uit 1996 waar deze film in de verste verten niet op lijkt.




Waar de studio geen enkele toegeving heeft aan gedaan is aan het technische aspect en de kwaliteit van de animatie zelf: mee dankzij de kruisbestuiving van studio's zoals Pixar die begin jaren 2000 nog in hun kinderschoenen stonden, dikte men traditioneel geanimeerde films zoals deze op de geschikte ogenblikken aan met CGI-spullen, zoals de adembenemende onderwaterscènes, de openingsscène waarbij vliegende Atlantische toestellen de stad overvliegen, en natuurlijk de spectaculaire ontknoping, waarbij nog eens alle registers worden opengetrokken. De hele opzet zou zo uit een roman van Jules Verne gekomen kunnen zijn, en zelfs voor een klein vleugje erotiek haalt men bij Disney zijn neus niet meer op. Alhoewel niet bij naam genoemd is de pre-WO II sfeer duidelijk aanwezig - zo heet één van de schurken die de krachtbron van de Atlantiërs aan een 'bevriende natie' wil slijten Helga - kan het nog duidelijker? De karakters zijn erg kleurrlijk, en de door de ziekte van Parkinson getroffen acteur Michael J. Fox is hoorbaar dolenthousiast over zijn rol.




BEELD EN GELUID