Meer dan 150 jaar lang was Utah niet meer dan een hel voor de pioniers die met gammele huifkarren naar Californië trokken in de hoop op een beter leven. Als gevolg van de bizarre weersomstandigheden zijn de karrensporen nog altijd zichtbaar in de dorre aarde, en in de rotsen langs de route hebben ze hun namen en het jaar van hun doortocht gekerfd. Je kan je moeilijk voorstellen dat mensen het aandurfden om een dergelijke tocht vol ontberingen te ondernemen, want voor wie niet tijdig z’n schaarse watervoorraad aan kon vullen of te kampen had met een andere tegenslag (ziekte, beschadigde karrenwielen, indianen), was het in vele gevallen de allerlaatste reis. Nu strijken er mannen en vrouwen in astronautenpakken neer die zich voorbereiden op een overlevingsmissie op mars, want qua bodemgesteldheid is er sprake van grote overeenkomsten met de situatie op de rode planeet. En toch wonen er mensen in deze woestenij. Hier ben je nooit alleen, zegt een oudere man in een armzalig optrekje, de woestijn is vol leven. Maar voor wie ver van de beschaafde wereld wil wonen, zijn de levensomstandigheden nauwelijks beter dan in de tijd van de pioniers. Al is de beschaving nooit veraf, want op de zoutvlakte worden uurrecords verbeterd en in het heuvelachtige landschap verderop worden overlevingstochten georganiseerd voor mensen die aan den lijve willen ervaren hoe bar de levensomstandigheden van de pioniers wel waren.

Regisseur Sofie Benoot richt haar camera vooral op het landschap, en dat is naar Vlaamse normen niet minder dan spectaculair, zowel qua natuur als qua uitgestrektheid en weersgesteldheid. De leegte is indrukwekkend in een landschap dat schijnbaar nauwelijks is veranderd sinds het einde van de laatste ijstijd. Schijnbaar, want de mens heeft de woestijn wel degelijk gebruikt, voor meer dan 800 atoomproeven bijv., in de jaren 40 en 50 bovengronds, later – na protest van de schaarse bevolking in de periferie – ondergronds. En dan zijn er de uraniummijnen. Ondertussen zijn ze uitgeput en worden ze gebruikt als opslagruimte voor nucleair afval, maar de geigerteller kraakt onophoudelijk in de buurt van het gebarricadeerde toegangshek. In dit Canyon-achtige landschap heeft men nog ooit een film gedraaid met John Wayne, zegt een bewoonster, van de 200-man sterke crew hebben 97 mensen achteraf kanker gekregen, waaronder John Wayne zelf. Het gigantische terrein is inmiddels met schrikdraad afgegrendeld en voorzien van waarschuwingsbordjes.

Maar het kan ook ludieker, want een Japanner met een voorliefde voor de deuntjes van countryzanger Jimmy Rodgers, is gebleven en hij geeft een Rodgers-cover ten beste voor de camera. Hij deelt de woestijn met archeologen en indianen, want die laatsten waren er uiteraard ook al toen de pioniers naar het westen trokken. Als kind keek ik uiteraard ook naar de films met cowboys en indianen, zegt een vrouw van middelbare leeftijd, en uiteraard supporterde ik altijd voor de cowboys. Pas toen ze mij op school een “vuile indiaan” noemden, realiseerde ik mij dat mijn ouders dat nooit hadden verteld…” Of hoe heden en verleden, mythe en realiteit elkaar moeiteloos ontmoeten in het Amerikaanse westen.

Bijna 2 uur lang beweegt Sofie Benoots camera door dit fabelachtig landschap. De opnamen zijn wondermooi, maar ook indrukwekkend, want wat ze ons toont is dusdanig contrastrijk, dat je je moeilijk kan voorstellen dat het om één en hetzelfde gebied gaat. Maar dat is wel het geval en het spreekt tot de verbeelding als je in een land woont waar elke vierkante kilometer geordend, georganiseerd en bewoond is. Het enige punt van kritiek is dat ze te weinig met de mensen doet die door dat landschap bewegen, want als kijker wil je weten hoe ze er overleven en waarom ze precies daar wonen. In een aantal gevallen krijg je een korte blik op de levensvoorwaarden (de Japanner, de oude indiaan en z’n zoon), nogal wat andere personages staan louter in dienst van het verhaal over het landschap en dat is een beetje jammer.