FILM
Het begin van de jaren negentig was voor een van dé grote filmauteurs van de jaren zeventig desastreus verlopen. Francis Ford Coppola had in ruim een decennium geen hit gehad aan de bioscoopkassa’s, zelfs niet met het derde deel van zijn Godfather-trilogie. Die prent had dan wel zeven Oscarnominaties ontvangen, de critici waren niet mals geweest voor de finale van de Michael Corleonesaga. Als klap op de vuurpijl dreigde Coppola failliet te gaan omdat zijn investering in Californische wijngaarden nog lang niet het succes was dat het vandaag de dag is. De regisseur had bijgevolg nood aan zowel een artistieke als een financiële herbronning. Toen Columbia-Tristar hem in 1991 aanbood om een adaptatie te maken van Bram Stokers befaamde vampiersroman Dracula stortte Coppola zich dan ook vol overgave op het project. Het resultaat? Zijn grootste box officehit sinds Apocalypse Now én haast uniform lovende kritieken voor de excentrieke, Grand Guignolachtige filmstijl.

In de loop der jaren hebben talloze versies van Dracula het witte doek gesierd, maar slechts een handvol volgden min of meer het verhaal van Stokers roman. James V. Harts scenario blijft echter opvallend trouw aan de plot en incorporeert zelfs grotendeels de vorm van de brievenroman door de personages op tijd en stond hun persoonlijke ervaringen aan een dagboek te laten toevertrouwen. Het verhaal komt op gang wanneer notarisklerk Jonathan Harker naar Transylvanië wordt gestuurd om er de aankoop van een stel Londense gebouwen door de enigmatische graaf Dracula te volgen. De klerk wordt echter tegen zijn wil vastgehouden in diens kasteel terwijl de graaf naar Engeland afreist waar hij verliefd wordt op Mina Murray, Harkers verloofde die herinneringen oproept aan Dracula’s geliefde prinses Elizabeta, zo’n 400 jaar eerder. Mina’s vriendin Lucy Westenra valt inmiddels ten prooi aan een mysterieuze bloedziekte die de interesse opwekt van de Nederlandse occulte dokter Van Helsing, die er zijn levenswerk van heeft gemaakt om Dracula op te sporen en hem van de aardbol te vegen.



Hoewel die premisse stof genoeg biedt voor intrigerende situaties en hoogoplopend drama is het scenario ontegensprekelijk de zwakste schakel in Bram Stoker’s Dracula. James V. Hart, op wiens cv enkel deze vampierenfilm en Contact positieve uitschieters zijn, blijft dan wel het boek trouw, hij verzuimt het de structuur aan te passen aan de noden van een goede film. Dat resulteert in een zeer wisselvallig tempo, een afwisseling van fantastische met overbodige scènes en vooral een acuut gebrek aan focus. Nooit heb je het gevoel dat de prent naar één doel, één ultieme confrontatie toewerkt en als die er dan toch komt, blijkt de ontknoping eerder een voetzoeker dan een atoombom te zijn. Het script maakt ook geen duidelijke keuze betreffende de ware protagonist van Bram Stoker’s Dracula. Nu eens treedt Mina op het voorplan, dan Jonathan, soms Van Helsing, meestal de Tansylvaanse graaf, maar nooit met één autoritaire stem.

Gelukkig maakt de visuele component van de film veel zo niet alles goed. Francis Ford Coppola legt meteen een verband tussen het era van de plot en de haast simultane geboorte van de cinema door resoluut te kiezen voor een nostalgische aanpak. Zijn Dracula werd gedraaid in een periode dat computereffecten voor de definitieve doorbraak stonden, maar de regisseur grijpt terug naar klassieke methoden als achtergrondprojectie, matteschilderijen, dubbeldruk, pellicule-inversie en andere in-cameratrucjes. Bram Stoker’s Dracula is waarschijnlijk de laatste grote Hollywoodfilm die op deze manier gemaakt werd en dat is een jammerlijk feit. Want de visuals ogen dan wel niet zo gelikt en perfect als de modernste snufjes, maar ze bezitten een ziel en dragen oneindig veel bij tot de bevreemdende sfeer die door de film waart. Graaf Dracula wordt immers zelf neergezet als een reliek van een andere tijd, waardoor de visuele aanpak en het karakter elkaar subliem complementeren.

Coppola omringt zich bovendien met bekwame mensen om zijn visie op het scherm te brengen. Bovenaan de lijst staat cinematograaf Michael Ballhaus, vooral bekend om zijn samenwerking met Martin Scorsese. De Duitser schildert een groezelig palet met opvallende kleuren, contrasteert de preutsheid van de Victoriaanse tijd met sluimerende decadentie en is niet te beroerd de bloederigheid met een knipoog te brengen. Eiko Ishioka won een Oscar voor haar baanbrekende kostuums die zowel de barokke tijdsgeest als de uniciteit van de personages definiëren. Ook andere medewerkers wonnen een felbegeerd gouden beeldje: Greg Cannom voor de steengoede gevarieerde make-up en het voltallige team dat de beangstigende geluidseffecten creëerde. De meest opmerkelijke bijdragen werden jammer genoeg niet erkend. Het production design behoort nochtans vijftien jaar na dato nog altijd tot de indrukwekkendste van de voorbije decennia, terwijl Wojchiech Kilars memorabele muziek slechts een handvol thema’s bevat die zich echter voor eeuwig in je oor nestelen.



Iedere versie van Dracula is natuurlijk maar zo goed als zijn graaf. Op dat vlak hadden Coppola en co zich geen betere vertolker dan Gary Oldman kunnen wensen. De rol vereist een kameleon in de puurste zin van het woord: een wezen dat van uiterlijk verandert maar niet van karakter. Oldamn is een briljante graaf, sinister van nature, immer intelligent, verrassend charmant en breekbaar als het om de liefde gaat. Winona Ryder komt er iets bekaaider vanaf omdat haar Mina de wat saaie, seksueel onderdrukte vrouw representeert ten opzichte van Dracula’s opzichtige seksualiteit. Toch staat de actrice haar mannetje in de vele scènes met Oldman. Anthony Hopkins, nog maar pas bekomen van het succes van The Silence of the Lambs creëert een bijzonder excentrieke Abraham Van Helsing, een ware dolle Hollander. Een miscast van formaat is helaas Keanu Reeves als Jonathan Harker. Aangetrokken op uitdrukkelijke vraag van de studio vergaloppeert hij zich in een schabouwelijk Brits accent en acteert hij even stijf als de achternaam van zijn personage doet vermoeden. In bijrollen stelen Sadie Frost en Tom Waits de show. Zij verpersoonlijkt gedreven de seksuele ontvoogding van een jonge vrouw, hij geeft waanzin verrukkelijk gestalte als gestichtbewoner Renfield.

Toen ik Bram Stoker’s Dracula vijftien jaar geleden voor het eerst zag, werd ik overdonderd door de visuele pracht van de film en negeerde ik spontaan het minder goede scenario en zelfs Keanu Reeves performance (zowaar geen makkelijke taak!). Vandaag, bij een zoveelste visie, blijft de film een van de meest boeiende visuele festijnen van de voorbije decennia, maar is dat onvoldoende om de minpunten te verdoezelen. Scenario is en blijft immers dé egaliserende factor die op lange termijn het kaf van het koren scheidt. Het is ook jammer voor Francis Coppola dat zo wat een van zijn allerbeste regieopdrachten is ondergesneeuwd door een stel beslissingen waar hij geen controle over had, al is dat, afgaande op zijn nieuwste film Youth without Youth, waarover hij complete controle had, ook geen garantie voor genialiteit.



BEELD EN GELUID
Speciaal voor de Deluxe Edition werd een nieuwe high definitiontransfer gemaakt van de film. Maar hoewel de beeldkwaliteit zeker meer dan behoorlijk is, mist die de wowfactor die een visuele parel als deze prent verdient. De kleurenweergave is uniform excellent en ook met de scherpte zit het wel snor, maar in de vele duistere scènes is het contrast te wisselvallig om van een geslaagde transfer te spreken. Ook grain duikt in die sequenties regelmatig op en vestigt te vaak de nadruk op zichzelf. Enige reserve die ik heb over het beeld is er gelukkig niet over de audio. De soundtrack, in 5.1 Dolbyformaat, klinkt namelijk prachtig. Alle boxen komen uitgebreid aan bod in een mix die heldere dialogen combineert met pulserende muziek en efficiënte sfeergeluiden.

EXTRA’S
Op de eerste schijf krijgt Francis Ford Coppola het toneel voor zich alleen. Hij geeft een verhelderende Video-introductie (4 min.) alvorens aan een fascinerend Audiocommentaar te beginnen. Dat de regisseur moeiteloos babbelsporen volpraat, bewees hij reeds op de Godfather-dvd’s en ook hier spuit hij op entertainende wijze weetjes en historische achtergrond over de productie.

Op de tweede disk springen vooral de vier nieuwe documentaires in het oog, die afzonderlijk of in een play allfunctie te bekijken zijn. The Blood is the Life (27 min.) is een interessante making of, die ampel gebruik maakt van video-opnames tijdens de repetities voor Dracula en de shoot. De docu biedt dan ook een knap inzicht in de unieke werkwijze van Coppola. Eiko Ishioka gaat vervolgens uitvoerig in op haar briljante kostuums in The Costumes are the Sets (14 min.) en Roman Coppola legt met plezier uit hoe hij een aantal oude filmtrucs gebruikte in In-Camera: The Naïve Visual Effects of Dracula (19 min.). De laatste featurette, Method and Madness (12 min.) focust eveneens op het visuele. Als diepgravend complement voor de docu’s bevat de dvd een tekstuele overname van het artikel Heart of Darkness uit het VFX-magazine CineFex.

De sectie Deleted and Extended Scenes bevat bijna een half uur materiaal dat wordt gepresenteerd in een montageversie die van een videotape afkomstig lijkt. Een twaalftal sequenties passeert de revue. Meestal zijn het begrijpelijke omissies van de definitieve print die o.a. een verrassend contextueel geschuif blootleggen in vergelijking met de scenarioversie. Het meeste intrigeert een alternatief einde dat ik alvast overtuigender vond dan het einde dat de final cut haalde. In het Trailers-hoofdstuk krijgen we zowel de trailer van Dracula te zien als de beruchte teaser, die door vele Amerikaanse bioscoopuitbaters geweerd werd wegens te intens. Ook een stel cross-promotionele trailers voor andere horrorfilms bevindt zich in deze sectie.



CONCLUSIE
Bram Stoker’s Dracula is een Grand Guignolfestijn dat zowel de oervampiersroman eert als een ode brengt aan klassieke cinema. Francis Coppola is dan ook in grootse vorm, net als zijn excellente crew en het merendeel van de acteurs. Flaters als het casten van Keanu Reeves en een zwak scenario ontnemen de prent echter de grandeur die zij had kunnen hebben. De audiokwaliteit op deze Deluxe Editie is schitterend, net als de uitgebreide bonussectie. Het beeld oogt niet altijd als een gloednieuwe high definitiontransfer.