ANNIE LEIBOVITZ - LIFE THROUGH A LENS
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2009-03-03
DOCUMENTAIRE
Als je tegen Nicole Kidman zegt dat Jan of Piet haar volgende maand willen fotograferen, dan geeuwt ze alleen maar. Maar als je zegt dat Annie Leibovitz een coverfoto van haar maakt, dan staat ze hier vanavond nog! Dat zegt Anna Wintour, hoofdredactrice van het glamourblad Vogue, waarmee ze bedoelt dat haar huisfotografe bij de bon monde deuren opent die voor anderen gesloten blijven. Annie Leibovitz is dan ook niet de eerste de beste: ze debuteerde als jong meisje bij het politiek geëngageerde muziektijdschrift Rolling Stone, in 1967 door Jann Wenner opgericht in San Francisco, dat de spreekbuis werd van de zgn. Love Generation; ze fotografeerde John Lennon en Yoko Ono in New York (1969) en opnieuw in 1980 enkele uren voor het fatale schot van Mark Chapman aan de Dakota building op 72nd Street; ze ging op tournee met de Rolling Stones, raakte aan de drugs, kickte af en stapte over naar de pas opgerichte glossy Vanity Fair waarvoor ze alle groten in Hollywood en Washington op de gevoelige plaat vastlegde. Richard Avedon zaliger noemde Annie’s opname van Bette Midler voor Rolling Stone de beste magazinecover in ruim dertig jaar en hij kon het weten, want de Amerikaan behoort zelf tot de top van de naoorlogse mode- en portretfotografiekunst in de Verenigde Staten (hij debuteerde in 1940 bij Harper’s Bazaar).
Eigenlijk wilde ze aanvankelijk lerares plastische kunsten worden, maar omdat ze daarvoor eerst kunstenaar behoorde te zijn, koos ze voor een zomercursus fotografie. Die interesse had ze van haar moeder Mary Leibovitz, zelf danseres en kunstminnaar, die het leven van haar gezin van af het begin vastlegde op 8 mm-film. Als jong meisje vond iedereen het normaal dat Annie de familiefoto’s maakte, de enscenering bedacht en de negatieven zelf ontwikkelde in de donkere kamer van de Amerikaanse legerbasis op de Filippijnen waar haar vader na de Tweede Wereldoorlog gestationeerd was. Begin jaren zestig studeerde ze aan de kunstacademie van San Francisco, waar ze vooral onder de invloed kwam van het werk van de Amerikaan Robert Frank en de Fransman Henri Cartier-Bresson, twee giganten in het vak. In 1967 introduceerde een vriendje haar bij Jann Wenner die Annie’s talent herkende en haar in dienst nam. Haar fotosessie met John en Yoko (1969) zorgde voor een doorbraak, waardoor ze naambekendheid verwierf en in contact kwam met collega’s bij wie ze zich in de fotografiekunst kon vervolmaken.
De foto’s van Annie Leibovitz zijn ondertussen wereldberoemd. Wie herinnert zich niet Bette Midler op het bed van rode rozen, of Whoopi Goldberg in een bad gevuld met melk, een naakte John Lennon die zich tegen een in het zwart geklede Yoko Ono aandrukt (de coverfoto van Rolling Stone in de eerste uitgave na zijn dood) of de opname van een bijna naakte en hoogzwangere Demi Moore, die een schandaal uitlokte in de V.S., maar die tegelijk de oplage van Vogue van 800.000 tot boven het miljoen exemplaren duwde? Annie Leibovitz is de fotografe van de Amerikaanse glamourgeneratie. Water, vuurwerk, wilde dieren, special effects, exotische locaties en adembenemende toiletten zijn de attributen die ze gebruikt om unieke en perfecte foto’s te maken.
Van budgetten heeft ze geen besef, zegt Anna Wintour, maar dat is ook niet nodig, want de perfectioniste Annie Leibovitz krijgt altijd wat ze wil, omdat ze uitpakt met verrassende opnamen die voor haar broodheren zeer lucratief zijn.
Ik kon net zo goed reclamewerk doen, zegt ze daarover,
want hun is het er alleen maar om te doen zoveel mogelijk magazine te verkopen. En dan met nadruk:
mijn werk vind je ín de magazines. Desondanks vond ze na verloop van tijd een manier om in haar opdrachtwerk degenen die ze fotografeerde duidelijk te karakteriseren. Althans dat was het oordeel van de critici, want zelf meent ze dat er weliswaar meer poëzie in haar latere werk aanwezig is, maar of ze ook de ziel van haar onderwerpen heeft weten te vatten, daar is ze niet zo zeker van.
Ondanks de glamour en ondanks het succes dat Annie Leibovitz sinds vele decennia oogst met haar werk voor Rolling Stone, Vanity Fair, Vogue, Elle, Time Magazine en Newsweek, vormen haar privéopnamen de hoeksteen van haar oeuvre. Als een eigentijdse chroniqueur legt ze sinds meer dan 40 jaar het alledaagse leven vast van de mensen in haar omgeving, zoekt ze in stedelijke en landelijke omgeving naar unieke invalshoeken die ook de toeschouwer kunnen boeien en toont ze de ontelbare gezichten van de Amerikaanse cultuur, van de Amerikaanse gewoonten en gebruiken. Haar portretten van gewone mensen, toevallig ontmoet onderweg, het zijn prachtige karakterstudies vol leven en emotie; in andere opnamen, meestal in zwart-wit met een scherpe afbakening tussen licht en donker, vereeuwigt ze pop- en filmsterren in een minimalistisch decor en toont ze hun grandeur en hun zelfverzekerdheid naast hun onzekerheid en eenzaamheid. De foto’s over haar familie, over haar vijf kinderen en over Susan Sontag, de Amerikaanse schrijfster, essayiste en politiek activiste die ruim dertig jaar haar levenspartner was, ze gunnen de toeschouwer een verrassende blik op het intieme privéleven van een artieste die omgaat met de rich and famous en die tegelijk haar levensdoel en haar inspiratie vindt in haar eigen kleine kringetje van geliefden, in kleine en onbelangrijke dingen die het verschil maken.
Onder invloed van de intellectuele Susan Sontag keerde Annie Leibovitz in de jaren negentig terug naar de journalistieke fotografie, haar eerst liefde, naar het soort opnamen waarmee ze vijfentwintig jaar eerder Jann Wenner overtuigde van haar kunnen. Hij stuurde haar op pad met presidents-kandidaten en liet haar foto’s maken van politieke manifestaties en burgerprotest. Susan Sontag, begaan met het lot van de omsingelde inwoners van Sarajevo, nam haar mee naar het door oorlog geteisterde Joegoslavië om er de moeilijke levensomstandigheden van de burgerbevolking vast te leggen, om er getuige te zijn van het leven in een wereld zonder schone schijn, waar de grens tussen leven en dood nog nauwelijks relevant lijkt. De ervaring veranderde haar kijk op de wereld en op haar eigen werk. Ik weet nog dat ik meteen na Sarajevo een fotosessie had met Barabara Streisand, zegt ze daarover, en opeens vond ik dat niet meer relevant. Sarajevo was een schok. Het was er oorlog. Alles was er teruggebracht tot leven en dood en daarin viel geen zin te ontdekken. Het was een ontnuchterende ervaring die het werk dat ik had gedaan in het juiste perspectief plaatste.
In Life Through A Lens probeert Barabara Leibovitz een beeld te schetsen van haar beroemde zus. Dat heeft als nadeel dat het moeilijk is om kritiek te formuleren op de persoon en haar werk, maar het biedt de artieste de mogelijkheid om over zichzelf te praten in een vertrouwde omgeving en daarvan maakt ze ook ruim gebruik. Zo wil Annie Leibovitz per se dat een deel van het interview in de oude stationwagon van haar overleden ouders opgenomen wordt. Omdat we er allebei goede herinneringen aan hebben, vertrouwt ze haar zus toe als die ernaar informeert. Voor Barabara is het een goede gelegenheid om de oude familiefoto’s en de 8 mm-opnamen uit hun jeugd, van de hand van hun moeder, aan de kijker te tonen. Tijdens het onderhoud met de uitgever van haar fotoboek heeft Leibovitz het even moeilijk als ze hem de foto’s toont van Susan Sontag op haar sterfbed. Ze weert de camera niet af, ze vertrouwt op Barabara die weet wat het voor haar betekent. Bij haar is ze in goede handen. Het resultaat is een eerlijke en vaak zeer intieme kijk op de figuur van Annie Leibovitz als fotografe, artieste, minnares en moeder.
BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit varieert wegens de diverse materialen die Barbara Leibovitz gebruikt. Er zijn de oude foto’s, de korrelige 8 mm-opnamen uit de jaren vijftig, de zwart-witopnamen van werksessies bij Rolling Stone in de late jaren zestig, de opnamen van de regisseur tijdens de werksessies van Annie Leibovitz, de interviews met de bekende sterren en de opnamen in het werkatelier van de artieste. Het oudere materiaal heeft de bekende nadelen, de nieuwe opnamen zijn vaak uitstekend, andere keren hebben ze te lijden onder de moeilijke werkomstandigheden op de sets in openlucht of in de studio’s waar het gebruik van extra licht is geweerd. Het resultaat is al bij al veelzijdig en verbluffend. Het geluid staat in 5.1, maar heel veel knallende effecten hoeft u in deze documentaire niet te verwachten. Dat is ook niet echt de bedoeling.
EXTRA'S
De Originele Bioscooptrailer en een aantal Andere Trailers, o.a. voor Gomorra en Pudor.
CONCLUSIE
Fotografie-, kunstliefhebbers en fans van het werk van Annie Leibovitz vinden in deze documentaire een schat aan informatie over het privéleven en de carrière van de Amerikaanse fotografe. Barabara Leibovitz illustreert de gesprekken met haar beroemde zus met interviews van haar collega’s bij Rolling Stone en Vogue, met korte replieken van beroemdheden als Mick Jagger, Bette Midler, Patti Smith, Arnold Schwarzenegger, Hillary Clinton en Yoko Ono, oude foto’s van Annie en haar familieleden, 8 mm-opnamen van haar moeder en uiteraard ontelbare opnamen van haar oude en recente fotowerk en van de werksessies met beroemdheden als George Clooney en Keira Knightley. Life Through A Lens is zowel visueel als inhoudelijk een dijk van een documentaire.
