Het Dagboek van Anne Frank is een klassieker in de Nederlandse én in de wereldliteratuur. Het werk verscheen sinds de publicatie in 1947 in alle belangrijke wereldtalen en het is in de afgelopen halve eeuw talloze keren bewerkt voor bioscoop en televisie. In 2008 besloot de BBC een nieuwe 5-delige serie aan Het Achterhuis (titel van Anne Franks dagboek) te wijden en die uit te zenden op vijf opeenvolgende avonden in afleveringen van elk 30 minuten. Het succes was – zoals verwacht – eclatant, want de toon, het taalgebruik en het humanistische doorzicht van het 15-jarig joods meisje uit Amsterdam spreken ook vandaag nog grote scharen mensen aan over heel de wereld.

 

De familie Frank woonde in Amsterdam waar Otto Frank (Iain Glen), Anne’s vader, een zaak had. Terwijl een deel van de familie uitweek naar veiliger oorden, bleven de Franks in Amsterdam waar de levensvoorwaarden voor Joden in de loop van de oorlog steeds moeilijker werden. Uiteindelijk kregen zowel Otto als zijn oudste dochter Margot (Felicity Jones) een oproepingsbrief. Otto Frank had de bui al een tijdje zien hangen en de dag nadien verhuisde het gezin naar het Achterhuis, een pand achter het kantoor van Otto Frank aan de Prinsengracht. Aan de buitenwereld werd verteld dat de Franks naar Zwitserland waren gevlucht. In de loop van de weken die volgden kregen ze in hun schuilplaats gezelschap van het echtpaar Van Daan (een zakenrelatie van Otto Frank) en hun zoon Peter, en later van Albert Dussel (Nicholas Farrell), een bevriende tandarts. Met z’n achten zouden ze twee jaar in het Achterhuis wonen.

 

 

Het leven op het Achterhuis was moeilijk. Tijdens de kantooruren nam men de grootste stilte in acht om het personeel en de bezoekers beneden niet op ideeën te brengen en alleen tussen de middag, ’s avonds en tijdens het weekend konden de bewoners zich min of meer vrij bewegen. Over straat lopen of gewoon een luchtje scheppen was onmogelijk wegens te gevaarlijk; alleen door het zolderraampje konden de jongelui de Westertoren zien en af en toe door een kier in het gordijn een glimp opvangen van de wereld buiten. Voor de rest waren ze veroordeeld tot een beperkte leefoppervlakte en afhankelijk van de dagelijkse voedselrantsoenen en nieuwtjes van Miep Gies (Otto’s secretaresse) en Victor Kugler (Otto’s niet-joodse vennoot).

 

In 1959 draaide de Amerikaanse regisseur George Stevens de eerste versie van Het Dagboek van Anne Frank met in de hoofdrol Millie Perkins. Zijn film oogstte heel veel succes en is tot vandaag dé standaard bioscoopversie gebleven. Stevens baseerde zijn film op de eerste uitgave van het Dagboek, door Otto Frank samengesteld in 1947. Op verzoek van de uitgever had hij de tekst ingekort, minder relevante stukken, maar ook stukjes die hij zelf niet graag gepubliceerd zag (Anne’s commentaar op de andere bewoners en/of op haar ouders, fragmenten over haar ontluikende seksualiteit) werden weggelaten. Na de dood van Otto Frank in 1980 en na kritiek op zijn aanpak, besloot de Anne Frank Stichting om een nieuwe versie van het Dagboek te publiceren die 30 procent meer tekst bevat. De 150 minuten durende tv-serie van de BBC (voor de internationale dvd-release als één lange film gemonteerd), is gebaseerd op de recentere versie van het Dagboek. En het moet gezegd: het verschil is hemelsbreed.
 

 
 

In de versie van 1947 was Anne Frank een kind van haar tijd. Daarvoor zorgde haar vader wel tijdens de selectie van het materiaal. Weken haar notities van dat beeld af, dan paste hij zijn tekstkeuze aan zodat het allemaal netjes bleef en zijn dochter een gehoorzame en volgzame 13- en later 15-jarige leek die respect had voor de bewoners van het Achterhuis en die haar ouders weinig moeilijkheden bezorgde, allemaal volgens de verwachtingen van die tijd. In de nieuwe uitgave zijn de conflicten binnen het gezin Frank (meer bepaald tussen Anne en haar moeder) in de juiste context geplaatst en bovendien heeft de BBC – in samenspraak met de Anne Frank Stichting - gekozen voor een moderne lezing van het Dagboek. Het brave en soms lichtjes tegendraadse meisje uit Stevens’ verfilming is anno 2008 geëvolueerd tot een vrij eigengereide en opstandige tiener, een feministe in spe, een jonge vrouw die weet wat ze wil en wat ze kan, die weet waar ze recht op heeft en waar ze naartoe wil met haar leven, die geen blad voor de mond neemt tegenover de medebewoners en die haar opmerkingen ongezouten aan het Dagboek toevertrouwt. Petronella Van Daan(Leslie Sharp) is plots hooghartig en onuitstaanbaar en Peter (Geoff Breton), haar verlegen zoon over wie Anne aanvankelijk niet veel goeds te melden had, komt bij het ontluiken van de puberteit plotseling in het middelpunt van haar belangstelling te staan, er is zelfs sprake van een amoureuze relatie die evenwel later weer wegebt als ze besluit dat ze met de twee jaar oudere kerel niet op hetzelfde niveau kan praten. Het zwarte schaap is evenwel moeder Edith Frank (Tamsin Greig), een stille en zwijgzame vrouw die het evenwicht tussen haar dochters probeert te bewaren, die Anne intoomt als ze haar kamergenoot Albert Dussel de levieten leest of mevrouw Van Daan van een (stout) antwoord dient. Maar moeder Frank is nauwelijks een partij voor de immer opgewonden, uitgelaten en vooral vroegrijpe tiener. Moeder en dochter groeien dan ook uit elkaar gedurende het tweejarig verblijf in het Achterhuis. De enige persoon die de hele tijd op Anne’s sympathie kan blijven rekenen, is haar vader Otto, die ze op een handige wijze voor haar karretje spant wanneer de hele wereld weer een keer tegen haar is.

 

 

Het Dagboek Van Anne Frank volgens de BBC laat een heel ander licht schijnen op de figuur van het hoofdpersonage. Maar wie het dagboek leest, moet wel tot het besluit komen dat de auteur een sterke persoonlijkheid was met een zeer ontwikkeld taalgevoel en een al even ontwikkeld intellect. De aanpak van regisseur Jon Jones is bijgevolg verfrissend. Hij haalt de drukkende conventies van het tijdskader weg en maakt van de bewoners van het Achterhuis moderne personages. Dat lukt bij het ene personage al beter dan bij het andere, terwijl hij door middel van decor en aankleding toch de algemene sfeer van de oorlogsjaren weet te bewaren. Anne Frank komt in zijn film te voorschijn als een boeiend en veelzijdig personage, wat ze beslist ook was, maar wat nooit echt helemaal aan het oppervlak kon treden uit angst om het personage te beschadigen. Voor haar tijd schreef Anne Frank nl. dingen in haar Dagboek die not done waren, over de veranderingen in haar lichaam, over de nieuwe gevoelens die haar in de war brachten, zelfs over haar eerste menstruatie. Vader Frank was beslist geshockeerd toen hij het allemaal voor het eerst las en hij beweerde later dat hij z’n dochter pas leerde kennen via haar dagboek, achteraf dus. 
 

 

Op Ellie Kendrick rustte de zware taak om het personage Anne Frank tot leven te brengen. Op het moment van de opnamen was ze zelf 17 of 18 jaar oud en hoewel ze een schitterende prestatie neerzet, zijn er vooral tegen het einde van de film een aantal fragmenten waarin ze fysiek een stuk ouder lijkt dan 15. Anderzijds weet ze een perfect evenwicht te vinden tussen de kinderlijke naïviteit en de soms lichtjes brutale directheid van het personage en haar volwassen gedrag en scherpzinnig observatievermogen wanneer ze in haar dagboek schrijft of via een dialogue intérieur (dagboekfragmenten die voor de film naar monologen zijn omgezet) gevoelens van eenzaamheid en verveling verwoordt. De andere acteurs kwijten zich perfect van hun taak: vader Otto als de bemiddelaar tussen Anne en de rest van de bewoners, zijn echtgenote Edith als een stille en treurende vrouw die schijnbaar nooit heeft geloofd in de goede afloop van het avontuur, Lesley Sharp als de kokette en gauw gepikeerde Petronella Van Daan, haar echtgenoot Herman Van Daan (Ron Cook) die zijn vrouw duidelijk dom en praatziek vindt, en dan hun eerder stille en niet echt intelligente zoon Peter (Geoff Breton), minzaam van aard en overduidelijk geen partij voor Anne Frank. Nicholas Farrell brengt het er goed vanaf als tandarts Albert Dussel, maar misschien was iets minder aandacht voor zijn personage een betere keuze geweest.

 

Het Dagboek Van Anne Frank speelt zich bijna compleet in de kamers van het Achterhuis af. Als gevolg van het weinige kunstlicht (gevaar voor ontdekking) en de geblindeerde ramen is het beeld eerder aan de donkere kant, met veel beige en bruin en voor de rest getemperde kleuren. De enkele keer dat er sprake is van een korte buitenopname (bij aankomst in het Achterhuis en door de kieren van de gordijn), is het beeld zwart-wit of blauwachtig. De gebruikte master is vrij van ongerechtigheden en andere technische mankementen.

De Dolby Digital stereotrack is netjes afgewerkt en de stemmen zijn goed verstaanbaar. De muziek is vooral functioneel. Veel andere geluiden zijn er niet in een film waarin stilte gelijk staat met een verhoogde kans op overleven.

Disk 1 bevat een Interview met Buddy Elias (14 min.), Anne’s neef die haar als kind heeft gekend en die sinds de dood van Otto Frank optreedt als voorzitter van de Anne Frank Stichting. Hij was vier jaar ouder dan Anne en herinnert zich nog de regelmatige bezoekjes van de Franks aan zijn ouders, die voor de opkomst van de nazi’s vanuit Duitsland naar Zwitserland waren gevlucht. Op disk 2 staat de documentaire Rutka – A Diary of the Holocaust (50 min.) over een dagboek dat in 2006 is teruggevonden inPolen. De veertienjarige Rutka Laskier schreef het in het getto van Bedzin (ten zuiden van Warschau) in 1942 over een periode van drie maanden en ze verborg het voor ze naar Auschwitz werd afgevoerd in de houten trap van hun verplichte woonplaats, waar een buurvrouw het vond. Alleen haar vader overleefde de oorlog en week nadien uit naar Israël waar hij een nieuw leven begon en een nieuw gezin stichtte. Zijn dochter Zahava Scherz, Rutka’s halfzuster, ging op zoek naar de kinderen uit haar vaders eerste huwelijk en zij reconstrueert haar zoektocht en het leven van Rutka in deze vijftig minuten durende documentaire.

The Diary Of Anne Frank vertelt het alom bekende verhaal van Joodse onderduikers die na twee jaar toch werden verraden en weggevoerd naar de concentratiekampen. Regisseur Jon Jones heeft voor de BBC een nieuwe versie van het dagboek gedraaid waarin hij het hoofdpersonage op een verfrissende en verrassende manier portretteert. De verhaalstof is boeiend en de acteurs spelen de sterren van de hemel. Als extra krijgt u een interview met een familielid van de Franks en een uitgebreide documentaire over het dagboek van een veertienjarig Pools meisje, geschreven in het getto van Bedzin.