Na een jarenlang armoedig bestaan in een indianenreservaat in het Braziliaanse regenwoud besluit stamhoofd Nádio (Ambrósio Vilhava) om het recht in eigen hand te nemen. In de plaatselijke winkel ruilt hij kar en muildier voor meel en andere noodzakelijke levensmiddelen en laat zich met zijn stamleden ergens ver van de stad langs de kant van de weg afzetten. De stam van Nádio vlucht voor alcoholmisbruik en voor de golf van zelfmoorden die het voortbestaan van zijn volk bedreigen. Met wat takken en zwart plastic bouwen ze schuilhutten tussen het tarmac en de omheining van de rijke landeigenaar Moreira (Leonardo Medeiros) wiens grootvader het leefgebied van deze Braziliaanse indianenstam in meer dan een halve eeuw heeft omgetoverd tot een gigantische plantage. Het bos waar Nádio’s voorouders eeuwenlang begraven werden is omgewoeld tot een bruine woestijn, glad als een spiegel tot aan de horizon in alle richtingen, met sproei-installaties tegen de droogte en kleine motorvliegtuigjes tegen parasieten en ander ongedierte. Moreira is niet gelukkig met de komst van de indianen en hij laat een kleine caravan aanrukken en een gewapende bewaker om ze van zijn land te houden.

 
Nádio noemt z’n nederzetting het Centrum van de weerstand en hij trekt steeds meer indianen aan om z’n kampplaats uit te breiden. Maar veel meer dan dat doet hij niet: een fles sterke drank heeft ie altijd in de buurt en ondanks de precaire levensvoorwaarden – geen eten, geen schoon water, geen medische verzorging – verbiedt hij z’n stamgenoten om voor de fazandeiros (grootgrondbezitters) te werken. Hij stuurt z’n zoon Irineu en diens vriend Osvaldo (Abrisio Da Silva Pedro) erop uit om te jagen, maar de jongens hebben nauwelijks ervaring en het oerwoud is grotendeels verwoest en herleid tot kleine geïsoleerde bosjes waar wilde vogels en kleine zoogdieren al lang verdwenen zijn. Hun buit is meestal klein en onbeduidend. Nádio heeft z’n alcohol, de rest van de stam ziet zich verplicht om tegen z’n bevelen in te gaan om te overleven.

 
 

Omdat z’n dromen schijnbaar uitkomen wordt de jonge Osvaldo uitverkoren om medicijnman te worden. De oude medicijnman besluit om hem een opleiding te geven in geheime spreuken en dodelijke gebeden en Osvaldo krijgt een absoluut verbod om koeienvlees te eten of om met vrouwen om te gaan. Maar dat is moeilijk, want Maria, de dochter van grootgrondbezitter Moreira ziet de aantrekkelijke indiaan wel zitten. Ze zoekt z’n gezelschap op, ze leert hem met haar brommer rijden, ze nodigt hem zelfs uit voor een pikant partijtje naaktzwemmen in de rivier. Een confrontatie lijkt onvermijdelijk…

  

Birdwatchers is een film met een handleiding, dat was ook zo voor Slumdog Millionaire, de Oscar-winnaar van 2009, maar die productie had ten minste nog schwung en kon bogen op een vrij sterk scenario (alhoewel de context niet helemaal in orde was). Birdwatchers is mooi gefilmd met prachtige opnamen van het Braziliaanse oerwoud en vaak even mooie plaatjes van de Braziliaanse indianen, een bedreigde mensensoort die de strijd om haar traditionele territorium zo goed als verloren heeft en die de makers van Birdwatchers met deze film een hart onder de riem proberen te stoppen. Maar goede voornemens en mooie plaatjes maken nog geen goede film. Het is een stelregel die regisseurs veel te vaak over het hoofd zien als hun doel niet in eerste instantie cinema an sich is.

 
 

Eén van de vreemdste aspecten van deze film is het feit dat degenen die geacht worden de toeschouwer op hun hand te krijgen, nl. de Indianen, daar nauwelijks in slagen. Dat geldt evenzeer voor de tegenpartij, de blanke grootgrondbezitter en z’n medestanders, toch valt het te vrezen dat heel weinig kijkers geneigd zullen zijn om een donatie te doen voor de goede zaak na het bekijken van Birdwatchers. Het is misschien een verdienste van regisseur Marco Bechis dat hij de Indianen niet beter voorstelt dan ze in werkelijkheid zijn, maar ook zonder de waarheid en de werkelijkheid geweld aan te doen is een betere aanpak denkbaar waarbij de personages op z’n minst een beetje sympathiek overkomen. Dat kan je in geen geval beweren over stamleider Nádio, een norse en eigenzinnige tiran en evenmin over Lia, de aantrekkelijke ongehuwde en zeer zelfstandige Indiaanse die in haar contacten met de blanke bewaker van de plantage uitsluitend op eigen belang uit is. Alleen de twee jonge jagers Osvaldo en Irineu slagen erin om een minimale band met de toeschouwer op te bouwen, maar het verbond is fragiel en gaat in het geval van Osvaldo op het einde helemaal teloor. Als toeschouwer kan je begrip opbrengen voor zijn ontgoocheling, maar niet voor z’n (plotse) primitieve gedrag. De Braziliaanse Indianen met hun mobiele telefoons en Nike-sportschoenen zijn nl. niet meer zo primitief als regisseur Marco Benchis ons wil doen geloven. Als de zaak van de Guarani-indianen in het Braziliaanse oerwoud onze steun nodig heeft, dan is Birdwatchers niet meteen de beste promotiestunt, tenzij je als toeschouwer alle redelijke bezwaren opzij zet en oordeelt dat het doel inderdaad altijd de middelen heiligt. Wat zulks tot gevolg kan hebben, dat horen en zien we regelmatig in verband met het conflict tussen Israël en de Palestijnen en tussen de Baskische afscheidingsbeweging ETA en de Spaanse overheid in Madrid: een reeks uitzichtloze confrontaties.

 

 

Zoals dat in dergelijke films meestal het geval is, is het tempo traag en de voortgang niet altijd vlot en consequent. Na de introductie van de verschillende betrokkenen in het conflict heeft het scenario een hele tijd niet veel meer te bieden dan wat etnische taferelen en in dit geval een wat flauwe en nauwelijks geloofwaardige opbloeiende liefde tussen de verveelde dochter van de grootgrondbezitter en één van de jongemannen van de stam in de berm van de weg. Het is een poging om fictie toe te voegen aan een film die eigenlijk een documentaire had moeten worden, met een tweeslachtig resultaat tot gevolg.

Qua montage is Birdwatchers een heel erg lineaire film met bijna uitsluitend buitenopnamen, meestal overdag, met veel zon en veel groen, bruin en beige van het landschap en vrij donkere nachtelijke opnamen zonder veel detail. Het is vaak een beetje raden en afgaan op het geluid. De kleuren zijn prachtig en fel en het landschap langs de rivier is wondermooi. Af en toe gebruikt de regisseur luchtopnamen (vliegtuigje of helikopter) en dan krijgt de toeschouwer een kijkje op het adembenemende landschap van eindeloze bossen en jammer genoeg ook steeds meer sojaplantages en suikerrietvelden. De klank staat in stereo, waarbij componist Andrea Guerra (Hotel Rwanda, 2004) vooral goed geluisterd heeft naar Zuid-Amerikaanse barokcomponisten uit de 17^de en 18^de eeuw voor z’n sacrale en tegelijk onheilspellende muziektrack die voor een perfecte sfeer zorgt. De stemmen klinken duidelijk, maar het Portugees, noch het Indiaanse Guarani zullen u veel wijzer maken.

Als extra krijgt u een aantal Andere Trailers van hoofdzakelijk Italiaanse Homescreen-releases.

Birdwatchers is een mooie een visueel aantrekkelijke film, maar briljante scènes en engagement alleen leveren zelden een perfecte film op. Regisseur Marco Bechis heeft een duidelijk doel voor ogen, maar eerder dan met een bioscoopfilm had ie de Guarani-indianen beslist een veel grotere dienst bewezen met een sterke documentaire over hun overlevingsstrijd en de teloorgang van het Braziliaanse regenwoud. De sociaal-maatschappelijk context van Birdwatchers is in orde, de fictieve elementen die Marco Bechis aan de film toevoegt zijn eerder zwak tot ongeloofwaardig.