FILM
Acht jaar is het balletdanser Nikolai Rodchenko (Mikhail Baryshnikov) gelukt om uit de klauwen van de Sovjetunie te blijven, nadat hij is overgelopen naar het vrije Westen. Nu slaat echter het noodlot toe: op weg naar Japan moet het vliegtuig een noodlanding maken op een Russisch militair vliegveld. Ondanks het feit dat hij probeert om zijn paspoorten door de plee te spoelen, heeft Nikolai het vlaggen: hij wordt herkend door een hooggeplaatste militair, kolonel Chaiko (Jerzy Skolimowki), die aan de buitenwereld het verhaal ophangt dat het met Nikolais toestand na de crash erger is dan de werkelijkheid doet vermoeden. Hij is ervan overtuigd dat hij Rodchenko kan overtuigen om opnieuw in Sovjetdienst te dansen. Daarvoor gebruikt hij de naar een uithoek van Siberië verbannen Amerikaan, Raymond Greenwood (Gregory Hines), die Amerika voor Rusland heeft verruild nadat hij met een trauma terug is gekeerd uit de Viëtnamoorlog. Raymond wordt onder druk gehouden doordat hij voortdurend bedreigd wordt om zijn vrouw Darya (Isabella Rossellini) te verliezen. Het onderkomen van Nikolai en Raymond is bovendien vergeven van de afluisterapparatuur. De twee mannen moeten veinzen dat ze elkaar niet kunnen luchten opdat ze samen een plannetje zouden kunnen smeden om de benen te kunnen nemen.




De voornaamste bestaansreden van deze politieke dansfilm (rijm het maar!) van een jonge Taylor Hackford (Ray) is om de in werkelijkheid ook uit de Sovjetunie overgelopen balletdanser Mikhail Baryshnikov een forum te geven om zijn danskunsten te tonen. Het compleet uit de lucht gegrepen verhaaltje over wat er met Russische intellectuelen als Baryshnikov, die de mind control van de good old USSR niet zagen zitten, zou gebeuren als ze per ongeluk terug zouden keren in hun geboorteland, is natuurlijk intussen al lang door de feiten achterhaald, maar was in het midden van de jaren 80 natuurlijk gesneden koek. De film grossiert in overdreven koudeoorlogsretoriek waarin weinig plaats is, of beter gezegd was, voor nuance. Het draaien van de film was natuurlijk logistiek niet zo eenvoudig, omdat om de voor de hand liggende reden Baryshnikov er niet voor naar de Sovjetunie kon reizen, maar voornamelijk in Finland zijn er blijkbaar voldoende locaties te vinden om de desolate steppen van Siberië tijdens de middernachtszon te fingeren. Zo is onder meer duidelijk te zien dat de scène waarin Nikolai in een voertuig door Leningrad rijdt, zo fake als een cacaofantasie is, want de acteurs bewegen helemaal niet op hetzelfde ritme mee met het voertuig. Hackford kan echter uitpakken met fraaie choreografiescènes, waarin gek genoeg niet Baryshnikov schittert als de ster van het moment (alhoewel hij die befaamde elf pirouettes met zijn vingers in zijn neus kan uitvoeren) maar wel de schromelijk onderschatte Gregory Hines. De confrontatie tussen de klassiek geschoolde balletdanser en de tapdanser uit de gettowijk levert visuele pareltjes op. Er hangt bovendien knetterend vuurwerk in de lucht in de scènes die Hines deelt met zijn tegenspeelster Isabella Rossellini. De paranoia waarmee de Sovjets hun eigen burgers bespionneerden was alleszins niet helemaal verzonnen; voorbeelden uit Oost-Duitsland en Roemenië hebben ons geleerd dat de waarheid vaak nog afschuwelijker was dan in deze film wordt getoond, en als er dan al iets ongeloofwaardigs aan het scenario is, dan zijn het wel de égards waarmee een voormalige overloper als Nikolai wordt bejegend, terwijl dit voor Jan met de pet (of beter gezegd Alexei met de berenmuts) waarschijnlijk een enkeltje richting strafkamp zou inhouden.




BEELD EN GELUID
De film heeft te lijden onder de tijd. De kleuren zien er soms bleek en afgewassen uit, vooral de scènes in Siberië zien er bij momenten niet uit. Ook bevat de openingsscène, een lang uitgesponnen balletpartij van Baryshnikov, nogal wat printbeschadigingen, en tijdens de openingstitels zit er een milde teleciné-wobble in het beeld. Ook is een beetje egde enhancement nooit ver weg. De geluidskwaliteit is ondanks de Dolby Digital 5.1-remix eerder bescheiden, buiten het neerstorten van Baryshnikovs vliegtuig; er is weinig tot geen surroundactiviteit te beleven, en de muziekstukken, die toch essentieel zijn in de film, hebben wat te lijden onder PAL-speedup.

EXTRA'S
Er is toch nog voor een oudere film relatief wat bonusmateriaal voor de film overgebleven. Eerst en vooral is er een audiocommentaartrack met regisseur Taylor Hackford, die nogal in de breedte uitweidt over de scène met de vliegtuigcrash en het verzamelen van beelden uit Leningrad. Daarnaast krijgen we de documentaire Pas de Deux: Making White Nights (21:09) met onder meer recentere interviews met Helen Mirren en Isabella Rossellini te zien, en tot slot nog de trailer (1:25). Verder nog even opmerken dat de film blijkbaar in de Benelux nooit is uitgebracht, maar bij zowat elke zichzelf respecterende Britse webwinkel voor een spreekwoordelijke appel en een ei te vinden is, én Nederlandse ondertitels heeft.




CONCLUSIE
Het thema van White Nights heeft alle actualiteitswaarde verloren, maar allicht blijven de dansscènes anno 2012 nog best genietbaar; bovendien heeft de film een zekere nostalgische waarde.