FILM
Engeland is in rouw; de vorige koning heeft het leven gelaten, en geen opvolger nagelaten. Enkel op de markt in Londen staat een aambeeld met een zwaard in gestoken. Een inscriptie leert de achteloze voorbijganger dat wie het zwaard uit de steen kan trekken, de ware koning van Engeland is. Vele edellieden en ridders zakken af naar Londen om hun geluk te beproeven, maar moeten helaas zonder succes weer afdruipen. De ridders besluiten dan maar om in het voorjaar een toernooi te houden, en de winnaar zal de nieuwe koning van Engeland worden, ongeacht wat het zwaard zegt. Sir Ector (Sebastian Cabot) meent dat zijn snoeverige zoon Kay (Norman Alden) een goede kans maakt, en bereidt hem voor op het toernooi. Niemand heeft echter oog voor Ectors pleegzoon, de schriele Wart (Rickie Sorensen / Richard Reitherman / Robert Reitherman), het keukenhulpje annex onbeholpen schildknaap van Kay. Wart heet eigenlijk Arthur, en slaagt erin met zijn onhandigheid altijd alles in het honderd te laten lopen. Op zoek naar een verdwenen pijl in het bos, stoot hij op de hut van de tovenaar Merlin (Karl Swenson), die zich zonder al te veel bescheidenheid voorstelt als de beste tovenaar aller tijden, in de toekomst kan kijken (en reizen), en zonder al te veel plichtplegingen zich engageert om Warts mentor te worden. Ector en Kay liggen krom van het lachen bij dit belachelijke voorstel, maar durven de sinistere Merlin de deur niet uit te wijzen. Samen met Merlins uil Archimedes (Junius Mattews) laat Merlin Arthur als toekomstig vorst regelmatig van gedaante veranderen, opdat hij de hiërarchie van de dierenwereld zou leren kennen en begrijpen. Dit leidt natuurlijk tot dolkomische situaties, waar de jonge Wart af en toe meer op zijn brood krijgt dan hij had gedacht, zoals een ontmoeting met Madame Mim (Martha Wenthworth), die hem tracht te verleiden om de gevreesde zwarte magie te gebruiken.



The Sword In The Stone is een gedeeltelijke verfilming van het eerste boek van de Arthur-cyclus zoals die door wijlen schrijver Terence H. White werd neergepend in zijn vierdelige romancyclus The Once And Future King. Kenners beschouwen dit boek nog altijd als één van de meest toonaangevende werken uit de Arthur-mythologie na het originele La Morthe D'Arthus van Sir Thomas Mallory. Voor het goede begrip zijn wel enkele zaken uit het boek gelicht, zoals het feit dat Merlin niet door de tijd reist, maar achteruit in de tijd reist, en de toekomst voor hem dus het verleden is. Ook de funny sidekick, in de vorm van de uil Archimedes, krijgt een relatief grotere rol bedeeld. Maar vreemd genoeg is de essentie van het (eerste) boek van White, over de jeugdjaren van Arthur, grotendeels behouden. Want, geloof het of niet, het centrale gegeven in dit boek zijn net de vele metamorfoses naar dieren, waarmee White Arthur in verschillende politieke contexten wil laten gedijen. In het boek is er onder meer een scène waarin Merlin Wart in een mier verandert, en wanneer hij in de mierenkolonie terecht komt, blijkt die bijvoorbeeld model te staan voor een communistisch geordende maatschappij. De politieke context is uiteraard in deze film (uit de jaren '60) verdwenen, en laat het geheel een beetje minder diepgang overhouden, maar veel van de vormelijkheid, zoals de dierentransformaties, zijn natuurlijk een natte droom voor de animatoren geweest, die vooral in het duel tussen Merlin en Madame Mim hun talenten konden botvieren.



BEELD EN GELUID
We hebben hier te maken met een puike transfer, in 4:3, voor deze film het originele beeldformaat, blijkbaar, alhoewel in theaterversies een 1.75:1-versie werd getoond. Deze film werd volgens het "open matte"-procédé gemaakt, waardoor de versie op deze DVD eigenlijk het meest volledige beeld weergeeft. Voor de rest is dit een puike en ruisvrije transfer, die helaas hier en daar wat ontsierd wordt door ouderdomsvlekken - filmprintbeschadiging dus. Dat de film ondanks nog een plezier is om naar te kijken, heeft veel, zoniet alles te maken met het bijzonder mooi ogende kleurenpalet, dat zeer mooi afgelijnd oogt, nergens sporen van colour bleeding vertoont, en zeker voor een film uit de jaren '60 een voorbeeldige transfer is. En de beeldscherpte is werkelijk puik, zonder het minste spoortje van interlacing! De Engelse 5.1-track is essentieel een geremixte monotrack, waarbij enkele van de ruimtelijke effecten en vooral de muziek wat naar de achterste kanalen zijn uitgewaaierd, maar de dialoog en dergelijke op de center- en zijspeakers vooraan blijft geconcentreerd. De subwoofer wordt nauwelijks benut.



EXTRA'S
Als je de verplichte trailers hebt opgelepeld, kom je in sobere maar mooi geanimeerde menu's terecht, met een erg duidelijke navigatie. De eerste paar extra's zijn twee korte cartoons uit de schatkamers van Disney, eentje met Goofy (7 min.) en eentje met Mickey (9 min.). Deze zijn niet Nederlands ondertiteld. Voor de meer volwassen Disneykijker is er een kort item over de muzikale bijdrage van de gebroeders Sherman aan de film (8 min.), ook niet Nederlands ondertiteld. Voor de allerkleinsten staan er karaoke-versies van muzieknummers uit de film op, elk wee minuten lang, en tot slot vinden we een 16-tal pagina's terug met een amalgaam aan conceptuele schetsen, en achter-de-schermen-foto's. Belangrijk minpunt bij al deze extra's is, wanneer men de menu's in het Nederlands heeft gekozen, deze weer als een TV-shoppingprogramma worden overdubd, wat toch in onze contreien echt not done is.



CONCLUSIE
The Sword In The Stone, met als Nederlandse titel Merlijn De Tovenaar is nog steeds één van mijn favoriete "oudere" Disney's, flink beladen met een serieuze portie jeugdnostalgie, maar vooral erg charmant, vlot en ongecompliceerd getekend. Aanrader!