FILM
Het regent oude wijven. In een vervallen houten poortgebouw zitten een priester en een boer wezenloos voor zich uit te staren. Uit hun woorden valt op te maken dat ze niets meer begrijpen van de gebeurtenissen van de afgelopen dagen. Aan een nieuwsgierige zwerver op zoek naar buit vertelt de boer dat hij getuige is geweest van een verkrachting en een moord in het bos. De vermoedelijke dader, de misbruikte vrouw en de boer verschijnen voor de rechter en geven hun versie van de feiten in flashbacks, maar de getuigenissen wijken heel erg van elkaar af en het is onmogelijk om de waarheid aan het licht te brengen.

Rashomon is een zedenstudie, de psychologisch procesvoering van de menselijke aard. Op Shakespeariaanse wijze wordt de misdaad gerelateerd aan gevoelens en beweegredenen van de protagonisten: eerzucht, lust, vernedering, jaloezie, liefde, haat, afwijzing en egoïsme; alle ondeugden die het verschil maken tussen mens en dier passeren de revue. Kurosawa toont hoe onder invloed van menselijke drijfveren een situatie de ene keer heel anders kan zijn dan de andere, terwijl de uitkomst dezelfde blijft; dat schuld en onschuld relatieve begrippen zijn, dat de grens tussen goed en kwaad een dun koord is.

Voor de Japanse regisseur Akira Kurosawa (1910-1998) forceerde deze film de doorbraak in het Westen: hij kreeg er een Gouden Leeuw voor op het Film Festival van Venetië (1951) en een Oscar voor de beste niet-Engelstalige film in de USA (1952). In eigen land bleef hij altijd een mindere god vanwege de opvallende westerse invloeden in zijn werk.

Vernieuwend voor die tijd is het inlassen van flashbacks, het procedé bestond, maar het was nooit op die schaal en in die context toegepast. De camera beweegt zich bij momenten soepel vóór en achter de acteurs, boven en in het decor. Het acteerwerk is overdreven zoals in stomme films en toneelstukken, met expressieve gelaatsuitdrukkingen, heftige bewegingen en luide overstuurde stemmen. Het gevecht tussen de moordenaar en de echtgenoot lijkt aanvankelijk nog gemeend, naargelang de scène vordert wordt het duidelijk dat het hier om een pastiche gaat op de beroemde gevechten uit cowboyfilms. Of hoe Kurosawa niet gespeend is van humor. En dan is er de voor die tijd bijna avantgardistische scène in de rechtbank: de betrokkenen, zittend in een soort zandbak, doen hun verhaal tegen een rechter die de kijker niet één keer ziet of hoort. De muziek is zeer aanwezig en gaat van klassieke klanken met Arabische invloeden tot scores uit Amerikaanse gangsterfilms en trillers. Meest opvallend is de steeds terugkerende melodie met het staccato tempo in dezelfde maat als de Bolero van Maurice Ravel.

BEELD EN GELUID
Rashomon is in zwart-wit opgenomen en staat in 4:3. Spectaculair is dat niet in tijden van kleurentelevisie en breedbeeld. Toch is de kopie vrij goed bewaard of netjes opgeschoond: weinig vuiltjes, weinig witte vlekken en krassen, geen grote beschadigingen. Omdat het om buitenopnamen gaat, vaak in volle zon, is het zwart eerder grijs en is er sprake van overbelichting. Het perspectief is er door aangetast en het beeld wordt samengebald in één vlak zoals in Japans miniaturen. Er is sprake van onscherpe fragmenten en ruis, maar voor een film van die leeftijd valt het allemaal nog mee. Het geluid dat oorspronkelijk in mono is opgenomen, heeft een digitale behandeling gekregen, maar dat zet weinig aarde aan de dijk: de stemmen klinken dof en hol en de synchronisatie is niet altijd perfect. De muziek, belangrijk ter ondersteuning van de dramatische actie, brengt het er beter vanaf en klinkt een stuk natuurlijker. Ook hier is er sprake van veel ruis en storende tikken, maar opnieuw: het valt goed mee voor zo’n oude prent. Nostalgie heeft een prijs.

EXTRA’S
Geen extra's.

CONCLUSIE
Rashomon is een studie over mensen en hun gevoelens in een crisissituatie, opgediend in gestileerde vorm, opgevoerd als een oosterse pantomime en als dusdanig vastgelegd op film. Van een rechtlijnig verhaal en een echte afwikkeling is er geen sprake en dat maakt de film weinig toegankelijk voor een groot publiek. Iets zwaardere kost met andere woorden, ondanks de humor, maar wel Kurosawa ten voeten uit. Voor fans en liefhebbers een aanrader.

Deze dvd maakt deel uit van de Akira Kurosawa Collectie Volume 2.