DOCUMENTAIRE
Documentaire: een op documenten, feiten berustende film (Van Daele)

Een documentaire is een montage van radio-, televisie- of filmopnames die een beeld geven van een politiek, wetenschappelijk, sociaal-maatschappelijk of historisch onderwerp.
Documentaires zijn vaak informatief van aard. Soms pogen documentaires een objectief beeld te geven van een onderwerp, maar soms wordt juist de nadruk gelegd op de subjectieve visie van de filmmaker. (Wikipedia)

Regisseur Michael Moore heeft nooit onder stoelen of banken gestoken wat het hoofddoel van Fahrenheit 9/11 was: de herverkiezing van George W. Bush te verijdelen. Inmiddels is pijnlijk duidelijk geworden dat de wereld nog voor vier jaar met een totale nitwit als president van de machtigste natie zit opgescheept. Een vooruitzicht dat ons helemaal niet gelukkig stemt...

Het initiële plan van Moore was een documentaire te maken over de jarenlange hechte banden tussen de familie Bush aan de ene kant en de familie Bin Laden en het huis Saud aan de andere kant. Toen Bush besloot, of beter gezegd toen de neocons die de touwtjes werkelijk in handen hebben, besloten Irak aan te vallen zag Michael Moore de gelegenheid om ook dit tot onderdeel te maken van Fahrenheit 9/11.

Tot zijn doorbraak met de anti-wapendocumentaire Bowling for Columbine was regisseur / schrijver / politiek activist Michael Moore relatief onbekend bij het grote publiek in Europa. Zijn eerste commerciële en kritische succes in de VS beleefde hij echter al in 1989 met de documentaire Roger & Me waarin hij de CEO van General Motors, Roger Smith, achtervolgt om het met hem te hebben over het alle problemen die General Motors heeft aangericht in het dorpje Flint, Michigan (het geboortedorp van Moore). Na Roger & Me volgenden nog diverse andere documentaires (o.a. The Big One), een komedie (Canadian Bacon met wijlen John Candy in de hoofdrol), tv series (TV Nation en The Awful Truth) en een aantal erg goed verkopende boeken die al dan niet verwerkt werden tot een documentaire (o.a. Downsize This, Stupid White Men, Dude, Where’s My Country en Will They Ever Trust Us Again?)

Michael Moore is een man die quasi niemand koud laat, een man met heel wat uitgesproken voorstanders en tegenstanders. Voor de gemiddelde Conservative Christian (de oerconservatieve homofobe idioten die voornamelijk de Bible Belt bevolken) is Moore zowat de duivel in persoon, een extreem linkse activist. Wat dat extreem links zijn betreft: wat extreem links is in de VS is kan men door de band genomen gematigd links noemen in Europa. U heeft wellicht al geraden dat ondergetekende sympathie heeft voor de progressieve, linkse idealen van Michael Moore. Of de werkwijze van Michael Moore altijd de beste is valt echter nog te betwijfelen. Humor, sarcasme en ironie kunnen sterke wapens zijn, in bepaalde gevallen lijkt het ons geschikter de "droge" feiten of cijfers weer te geven. Toen Michael Moore voor zijn tv serie The Awful Truth een ficus (plant) liet deelnemen aan de congresverkiezingen in 2000 hebben wij in ieder geval goed kunnen lachen.

Manipulatieve montagetechnieken kunnen wij gewoonlijk echter op minder gejuich onthalen. Als het zou kloppen dat de befaamde scène uit Bowling For Columbine waarin Moore een bankrekening opent en onmiddellijk een wapen kan uitkiezen in werkelijkheid een montage is van beelden die gedraaid werden met een interval van verschillende dagen en daarna dusdanig gemonteerd om te kijker te laten geloven dat het om één en hetzelfde bankbezoek gaat dan kunnen we dit niet goedkeuren. Tijdens Fahrenheit 9/11 kregen we ook een aantal keer de gelegenheid om te glimlachen. De meest voorkomende emotie was echter woede en ongeloof. Hoe is het mogelijk dat George W. Bush met zoveel dingen wegkomt...

Rewind

November 2000
De Amerikaanse verkiezingen, meer bepaald de telling / hertellingen van de stemmen, verlopen hallucinant. Voor zowat elke objectieve waarnemer is het duidelijk dat de overwinning naar de democratische kandidaat Al Gore gaat. Manipulatie zoals het ongeldig laten verklaren van nogal wat stemmen van Afro-Amerikanen en een zeer vuil spelletje door Rupert Murdochs "Fox News" (binnenkort kunt u hier op DVD Info de bespreking lezen van de ontluisterende documentaire Outfoxed) zorgen ervoor dat de overwinning uiteindelijk wordt toegekend aan de republikein George W. Bush, een fils à papa die zowat alles wat hij kon doen mislukken daadwerkelijk deed mislukken. Een man die na jarenlange ontrouw, alcoholmisbruik en een knoert van een cokeverslaving het ware geloof vond en een voorbeeldige (ahum) born again christian werd. Bizar genoeg lijkt het gros van de Amerikaanse bevolking zich na een tijdje bij de gigantische diefstal van het presidentschap neer te leggen. Het leven gaat zijn gangetje...

11/09/2001

De wereld wordt opgeschrikt door de verschrikkelijke aanslagen op de Twin Towers en het Pentagon. Konden deze aanslagen voorkomen worden? Wat deed president Bush tijdens de eerste minuten en uren na de aanslagen? Wat had hij moeten doen?

Bij een dergelijke grootschalige aanslag is het niet meer dan normaal dat de pers en de bevolking op zoek gaan naar antwoorden. Zo ook journalist Craig Unger die de resultaten van zijn zoektocht in boekvorm liet verschijnen: De familie Bush en het huis Saud (House of Bush, House of Saud). De bevindingen van Unger onderbouwden grote stukken van het eerste uur van Fahrenheit 9/11. Fahrenheit 9/11 werd geconcipieerd rond 2 grote thema’s: de aanslagen van 9/11 en de daaruit volgende oorlog met Irak. De gemiddelde weldenkende medemens die toegang heeft tot neutrale, kritische, kwalitatieve media (lees: veelal niet Amerikaans) was er quasi onmiddellijk van overtuigd dat er geen banden waren tussen Al Qaeda en Saddam Hoessein. Niet zo de Amerikaanse machtshebbers (Bush had het in een interview uit 2002 over Saddam als "the man who tried to kill my dad") die nog een eitje te pellen hadden met het Iraakse regime. Gooi er ook nog een aantal beschuldigingen bij over vermeende weapons of mass destruction en klaar is kees. Let's start a war! Bring in those barrels of oil!

De grote vraag is of we Fahrenheit 9/11 moeten beschouwen als een documentaire, een speelfilm of als een stuk propaganda. Reeds bij de release van oerdocumentaire Nanook of the north (1922, Robert J. Flaherty) was kritiek te horen op een aantal in scène gezette beelden en in minder mate over dubieuze montagetechnieken. Wij hielden aan Fahrenheit 9/11 deels een dubbel gevoel over. Voor alle duidelijkheid: ondergetekende verwerpt zowat alles waarvoor de gruwelijke griezels Bush; Cheney, Wolfowitz en Ashcroft staan. Onze opinie over deze verwerpelijke sujetten is niet gewijzigd na het zien van Fahrenheit 9/11. Wij durven echter enigszins te betwijfelen of Moore in zijn missie geslaagd is: talrijke Amerikanen / republikeinen er van af doen zien om voor Bush te stemmen. We kunnen in ieder geval zeggen dat het er spijtig genoeg niet voldoende waren om John Kerry de overwinning te bezorgen. Het gebruik van humor, animatie en bepaalde montage technieken maken Fahrenheit 9/11 lichter verteerbaar voor de doorsnee kijker waarvoor "politiek een ver van mijn bed show is" maar ook minder geloofwaardig, kwetsbaarder voor kritische aanvallen van de in de "documentaire" geviseerde firma’s en politici. Moore heeft het zijn tegenstanders op bepaalde momenten relatief gemakkelijk gemaakt om de documentaire onderuit te halen, iets wat heel erg te betreuren valt gezien de reële, schokkende feiten die aan de basis van Fahrenheit 9/11 liggen. De vorm die afbreuk doet aan de inhoud met andere woorden. Opvallend is dat de middelen die Moore bij tijden gebruikt sterke overeenkomsten laten zien met de retoriek waartegen hij zo uitvaart.

Een ander punt van kritiek is het feit dat de film Fahrenheit 9/11 in feite weinig coherent is doordat Moore te veel zaken aan bod wil laten komen. Wat ons betreft was het beter en interessanter geweest indien Moore een aantal onderwerpen aan de kant had geschoven teneinde dieper in te kunnen gaan op de resterende punten. Eén van de langere stukken draait rond een moeder en erg overtuigd patriot (Amerikaanse vlag aan de voordeur dag in dag uit), fier op het feit dat haar kinderen deel uitmaken van de "bevrijdingsmacht" tot ze het verneemt dat haar zoon omkwam tijdens gevechten in Irak. De daaropvolgende beelden van de rouwende vrouw zijn voyeuristisch en mikkend op het sentiment van de kijker. Wat ons betreft doen ze dan ook afbreuk aan de kwaliteit van Fahrenheit 9/11.

Zelf kunnen wij heel moeilijk geloven dat de keuze van Tarantino en de Cannes-jury om de Gouden Palm 2004 toe te kennen aan Fahrenheit 9/11 gebeurde puur op basis van artistieke en niet zozeer uit politiek motieven. Wat ons betreft was Old Boy een terechte winnaar geweest maar dit terzijde.

BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit van deze dvd varieert door het veelvuldig gebruik van archiefbeelden sterk. Deze Paradiso-transfer benut de kwaliteit van het originele beeldmateriaal optimaal. Eerlijk gezegd ontsnapt ons het nut van een DTS 5.1-track bij een dergelijke "documentaire". Wij konden dan ook geen verschil waarnemen tussen de Dolby Digital 5.1 track en de DTS 5.1-track. Zoals te verwachten valt bij een documentaire komen de dialogen uit de central speaker.

EXTRA'S
Spijtig genoeg is het op het gebied van extra's huilen met de pet op bij deze release. In tegenstelling tot de meeste buitenlandse 2 disc dvd-releases moeten we het hier stellen met een aantal trailers: Fahrenheit 9/11, 21 Grams, I Am Not Scared, City Of God, Les Invasions Barbares en The Human Stain.

CONCLUSIE
Het staat buiten kijf dat The Passion Of The Christ en deze Fahrenheit 9/11 de meest besproken stukjes pellicule van 2004 zijn. Of deze documentaire/speelfilm/stukje propaganda tot het beste wat dit jaar te bieden had behoort is weer een andere vraag. Het initiatief van Moore om een aantal wantoestanden rond de Amerikaanse president en zijn zakenvrienden te onthullen is zeker lovenswaardig te noemen. Wij zijn echter niet altijd even overtuigd over de door Michael Moore gebruikte methodes. Ondanks de aanwezige gebreken is deze Fahrenheit 9/11 een belangrijk tijdsdocument dat u op zijn minst één keer gezien moet hebben.