FILM
Rond 1950 zat de carrière van Alfred Hitchcock een beetje in het slop. Hij was nog steeds een van de machtigste regisseurs in Hollywood, maar had wel drie opeenvolgende commerciële flops geproduceerd en zijn eigen productiemaatschappij Transatlantic Pictures was al na twee films opgedoekt. Maar er scheen licht aan het eind van de tunnel. Hitchcock tekende begin jaren vijftig immers een contract bij Warner Bros. dat hem voor meerdere jaren aan de studio bond. En (uiterst belangrijk) hij had eindelijk een verhaal gevonden dat hem voor de volle honderd procent aanstond, gebaseerd op een thriller van debuterend schrijfster Patricia Highsmith. Zo opgetogen was de cineast met het verhaal, dat hij later zou opmerken dat deze verfilming zijn eerste échte Hollywoodfilm was. De productie, Strangers On ATrain, is echter, naar mijn bescheiden opinie, meer dan dat. Het is zijn ultieme meesterwerk.



Wanneer befaamd tennisspeler Guy Haines tijdens een treinreis aangeklampt wordt door de charmante gentleman Bruno Anthony, kan hij niet vermoeden dat dit het begin is van een destructieve keten van gebeurtenissen. Bruno biedt Guy immers aan om zijn vervelende echtgenote, die venijnig een scheiding van de tennisser weigert, te vermoorden. Enige voorwaarde is dat Guy op zijn beurt Bruno’s vader uit de weg ruimt. Criss-cross: elkaars moord begaan en zo potentiële gevaren als alibi en motief neutraliseren. Guy slaat het aanbod geschokt af, maar Bruno interpreteert de situatie anders. Hij wurgt Guy’s echtgenote, en als die blijft weigeren om zijn vader te vermoorden, gaat hij de tennisser stalken, bedreigen, onder niet aflatende druk zetten. Schuld en onmacht kwellen Guy, maar de enige uitweg uit zijn benarde positie, het doden van Bruno’s vader, kan hij onmogelijk grijpen. En dus besluit psychopaat Bruno lasterlijk bewijsmateriaal van zijn nemesis op de plaats van de wurging achter te laten, waardoor Guy in een nagelbijtende race tegen de tijd moet trachten hem te stoppen.

Het is niet moeilijk te begrijpen waarom Alfred Hitchcock zo’n hoge pet op had van de premisse van Strangers On A Train. De idee van het ruilen van moorden, en de schuldgevoelens die daarmee onlosmakelijk verbonden zijn, sluit immers perfect aan bij de rest van zijn oeuvre. De regisseur drong maar al te graag door tot in de diepste, duisterste spelonken van de menselijke geest, en in deze adaptatie van Patricia Highsmiths roman vindt hij ampele voedingsbodem voor dergelijke zielenroerselen. Guy en Bruno zijn namelijk keerzijden van dezelfde medaille. Beiden wensen niets liever dan verlost te zijn van hun vrouw / vader, maar kiezen een andere route naar het verwezenlijken van die droom. Bruno gaat letterlijk over lijken, terwijl Guy de minder efficiënte aanpak van ompraten en –kopen verkiest. Hiermee toont Hitchcock briljant de tweestrijd die zich in ieder van ons, iedere dag, ieder uur, voltrekt: welke actie moet ik ondernemen? Moet ik goedheid hoog in het vaandel dragen of af en toe ook een slechte daad kunnen stellen? Eens te meer weet de cineast dus methodisch de essentie van de menselijke natuur te dissecteren.



De ontdubbeling van de protagonist in een goede (Guy) en een slechte kant (Bruno) is echter slechts een van de vele paren en dubbels die de regisseur hier als stijlelement hanteert, net zoals hij dat al eerder deed in Shadow of a Doubt. Tweemaal bouwt Hitchcock de aanloop naar een moord op, er zijn twee vrouwen met bril, twee scènes op een kermis, twee wurgmomenten, etc. Steeds weer benadrukt de cineast bijgevolg de dualiteit van de protagonisten, hierbij geraffineerd het onderbewustzijn van de kijker manipulerend. Een bijkomend gevolg van deze hechte band tussen Guy en Bruno, is het ontstaan van een seksuele spanning tussen de twee. Niet verwonderlijk natuurlijk: beiden bewonderen aspecten van hun tegenpool en ze complementeren elkaar perfect. Deze homoseksuele ondertoon, die door Hitchcock bewust doch subtiel wordt bespeeld, draagt bij tot een nog grotere suspense en augmenteert de empathie die het publiek met de personages voelt.

De cast is trouwens zonder uitzondering in uitstekende vorm. Meest gedenkwaardig is uiteraard Robert Walker als psychopaat Bruno. Zijn gelaagde vertolking hoort thuis in de eregalerij van filmische slechteriken, naast geestesverwanten als Norman Bates (Psycho), Hannibal Lecter (The Silence of the Lambs) of Harry Powell (The Night of the Hunter). Walker slaagt erin zijn karakter met zoveel sympathie te injecteren, dat je op het einde van de film hoopt dat hij in zijn opzet slaagt. Terwijl je toch verondersteld bent voor Guy Haines te supporteren. Met kleine bewegingen en dreigende, maar nooit clichématige, poses zet Robert Walker zowel de waanzin van Bruno Anthony in de verf, als zijn menselijkheid. Alsof hij wil benadrukken dat er een Bruno in elk van ons schuilt. Farley Granger heeft de minder plezante taak om de ietwat saaie Guy te portretteren, maar net zoals in zijn eerdere samenwerking met Hitchcock, in Rope, gaat hem dat goed af. Zijn houterige acteerstijl contrasteert namelijk perfect met de meer flamboyante, vloeiendere maniërismes van Walker. Zoals je van een goede Hitchcockfilm mag verwachten, excelleren ook de kleine rollen in memorabiliteit. Laura Elliott geeft geloofwaardig redenen om haar zo zeer te haten dat iedereen haar de nek om zou wringen en Hitch’s dochter Patricia zorgt ditmaal voor meer dan louter comic relief. En Marion Lorne is subliem als Bruno’s moeder, die met oogkleppen op de misstappen van haar zoon vergoelijkt.



Maar niet alleen qua acteerprestaties is Strangers On A Train een hoogvlieger. De film bevat immers enkele van de beste visuele vondsten uit de lange carrière van de Master of Suspense. Bruno die gefixeerd naar Guy staart tijdens een tennismatch bijvoorbeeld, terwijl de hoofden van toeschouwers rondom hem alternerend links en rechts zwenken. Of zijn sinister, zwart silhouet tegen de hagelwitte zuilen van de Congresgebouwen in Washington. Meest verbluffend van al is echter het point-of-view dat Hitchcock kiest bij de moord op Guys echtgenote. Hij filmt de gruwelijke wurging vanuit de reflectie ervan in de op de grond gevallen brillenglazen van het slachtoffer. De holle vervorming van deze moord is niet alleen een visueel pareltje, het benadrukt ook nog de onmenselijke horror van de daad. De regisseur werd in deze visionaire cameravoering trouwens voor het eerst bijgestaan door director of photography Robert Burks, wiens zwart-wit cinematografie een lust voor het oog is en die een onmisbare bondgenoot zou worden in Hitchcocks gouden periode in de jaren vijftig. Ook Dimitri Tiomkin levert vakmanschap af, met een gevarieerde muikale score die suspense en humor continu contrasteert.

In een oeuvre dat zoveel meesterwerken omvat, is het moeilijk om de ene film boven de andere te plaatsen. Strangers On A Train staat wat mij betreft qua verdienste dan ook op gelijke voet met Vertigo, North by Northwest of The 39 Steps. Maar vanwege de doorgedreven thematische motieven, de specifieke stijl van acteren, de visuele pracht en het fascinerende verhaal zal het altijd mijn favoriete Hitchcockfilm blijven. Een film die nog even relevant nu is als vijftig jaar geleden. Een film, bovenal, die nog steeds in staat is tranen in mijn ogen te doen opzwellen in het besef dat de tijdloze magie van de cinema en filmische perfectie wel degelijk bestaan.



BEELD EN GELUID
Een klassieker van dit formaat verdient een smetteloze beeldtransfer en de mensen bij Warner zijn het daar klaarblijkelijk roerend mee eens. Strangers On A Train heeft er immers nooit zo goed uitgezien. Vooral de zwartschakeringen en de contrasten, cruciaal bij een zwart-wit film, gooien hoge ogen. Filmgrain is haast 100 procent afwezig en de beelden zijn haarscherp en vuiltjesvrij. Slechts twee kleine minpunten kon ik opmerken: de moord op Guy’s vrouw oogt net iets te donker in de brilglasreflectie en bij een museumontmoeting tussen Bruno en Guy vertoont de achtergrondprojectie erg veel grain en krassen. Wat niet wegneemt dat dit een sublieme prestatie is van de restaurateurs. Ook de audiotrack is quasi foutloos. Het originele monospoor klinkt alsof het gisteren opgenomen is, met glasheldere dialogen, opvallend duidelijke achtergrondgeluiden en kraakloze sound effects. Dynamisch gezien blijft de audio natuurlijk gelimiteerd door de mono set-up, maar naar enkel-spoornormen is een betere kwaliteit nauwelijks denkbaar.



EXTRA’S
Het bonusmateriaal van deze Special Edition zit verspreid over twee discs en biedt op het eerste gezicht alles wat de kijker van dergelijke release verlangt, hoewel de kwaliteit niet altijd van het hoogste kaliber is.

Disc 1
De belangrijkste extra op disc 1 is het Audiocommentaar dat een forum biedt aan liefst een dozijn sprekers, vakkundig tot een coherent geheel verknipt door Laurent Bouzereau, die trouwens alle extra’s op deze S.E. produceerde. Veruit de meeste spreektijd wordt ingenomen door Andrew Wilson, de biograaf van romanschrijfster Patricia Highsmith, maar ook o.a. Peter Bogdanovich, Laura Elliott en Joseph Stefano (scenarist van Psycho) komen aan het woord. Toch klinkt de track vrij saai en oninteressant, omdat er veel wordt ingegaan op Highsmith en Hitchcocks persoonlijkheid, maar weinig op Strangers On A Train zelf. Wel leuk is dan weer de inclusie van enkele audioclips van interviews met de Master of Suspense zelve, die zijn licht specifiek laat schijnen op de cameratruc met de brillenglazen en de draaimolen-finale. Naast het commentaar herbergt disc 1 ook nog een blijkbaar opgekuiste Trailer in typische, hyperbolische jaren vijftig stijl.

Disc 2
Op de tweede schijf springt vooral de making-of documentaire Strangers On A Train: A Hitchcock Classic (35’) in het oog. De nog overlevende leden van de cast halen herinneringen en anekdotes op, maar ook critici als Bogdanovich en Richard Schickel doen hun duit in het zakje. Filmfragmenten worden afgewisseld met o.a. outtakes en setfoto’s en de aangehaalde informatie is interessant, doch zelden nieuw of onthullend. The Victim’s P.O.V. (7’) laat actrice Laura Elliott aan het woord en gaat dieper in op de moord op Guy’s echtgenote en de technische realisatie ervan. Compleet overbodig is dan weer An Appreciation by M. Night Shyamalan (12’30”). De regisseur van The Sixth Sense ratelt voortdurend door over Hitchcocks gave om plot en karakter met elkaar te verweven, maar komt nooit over als iemand voor wie de film een speciale betekenis heeft. Fascinerend is wél de featurette The Hitchcocks on Hitch (11’), waarin zijn dochter en twee kleindochters een beeld van hun (groot)vader schetsen a.h.v. zijn amusante home movies. Voor een Hitchcockfanaat als ikzelf waren deze filmpjes het absolute hoogtepunt van de bonusselectie. De inclusie van een geluidsloze en introductieloze korte newsreel, Alfred Hitchcock’s Historical Meeting (1’), is mij echter een raadsel. Ter afsluiting serveert disc 2 de complete Preview Version (97’) van Strangers On A Train, die eigenlijk nauwelijks verschilt van de feature op disc 1, op een alternatief einde na.



CONCLUSIE
Strangers On A Train toont Alfred Hitchcock op het toppunt van zijn kunnen. De film is dan ook een visueel spektakel, gekruid met nagelbijtende suspense, subversieve romantiek en zwarte humor. Bovendien heeft Warner een haast feilloze beeld- en geluidskwaliteit afgeleverd, met als toetje een leuke selectie bonusmateriaal. Kortom: iedereen die dit meesterwerk van de zevende kunst nog niet in huis heeft, rept zich best zo snel mogelijk naar zijn dvd-dealer.

Deze versie van Strangers On A Train maakt deel uit van de Alfred Hitchcock Signature Collection. De collectie bevat verder nog: I Confess, Dial M For Murder, North By Northwest, Stage Fright en The Wrong Man.