FILM
Als kind van een jaar of vijf, zes keek ik op zondagmiddag, tijdens bezoekjes aan mijn grootouders, vaak mee naar de filmmatinees die ook toen al menig tv-kanaal bevolkten. Het merendeel van de talloze scènes en sequenties die zich indertijd op mijn netvlies brandden, werd nagenoeg meteen naar de duisterste catacomben van mijn geheugen verbannen, maar een handvol fragmenten bleef zelfs jaren later nog door mijn hoofd spoken. Gene Kelly, dansend in de regen bijvoorbeeld. Of het gevecht van Kapitein Nemo met een gigantische paarse inktvis. De meest levendige scène, die onnoemelijk veel indruk op mij maakte, speelde zich echter af op een 19e-eeuws gekostumeerd bal, waar een professor, zijn assistent en een bevallige deerne, omgeven door de andere gasten, richting een grote spiegel dansen. Maar enkel de reflectie van de twee heren en de dame is in het glas te zien. De anderen hebben geen spiegelbeeld. Zij zijn vampiers. Pas jaren later, toen ik begon aan mijn filmopleiding, achterhaalde ik de naam van deze hoogst vermakelijke prent: Roman Polanski’s The Fearless Vampire Killers.

Hierin trekken professor Abronsius, een excentrieke chiropterist, en zijn naïeve assistent Alfred naar een afgelegen dorp in Transylvanië, in de hoop daar aanwijzingen te vinden voor het bestaan van vampiers. De dorpsbewoners hullen zich in stilzwijgen, tot de dochter van de herbergier ontvoerd wordt en de herbergier zelf slachtoffer van de legendarische bloedzuigers. Het spoor leidt Abronsius en Alfred naar het kasteel van Graaf Von Krolock, die hen gastvrij ontvangt, maar een hekel lijkt te hebben aan daglicht en look. Voor de professor is er geen twijfel mogelijk: Von Krolock is een vampier. Hij en zijn soortgenoten moeten dan ook uitgeroeid worden en indien mogelijk moet de herbergiersdochter, op wie Alfred heimelijk verliefd is, uit hun klauwen gered worden. Het begin van een hachelijk avontuur waarbij een happy end geen voorafgaande certitude is.

The Fearless Vampire Killers is in de eerste plaats een onverhulde satire op de Hammer horrorfilms die in de jaren vijftig en zestig een groot succes waren. Zo wordt de gratuite seksualiteit uit die films hier nog eens extra in de verf gezet en acteren de hoofdpersonages bewust op de grens tussen overdreven ernstige pathos en hilarische camp. Ook is de humor vaak ordinair en boers, grenzend aan het banale, en wellicht juist daarom zo efficiënt. Maar indien louter parodie het hoofddoel van regisseur Polanski was geweest, was de prent waarschijnlijk veertig jaar na dato slechts een voetnoot in de filmgeschiedenis gebleken. De cineast lijkt gelukkig ook geïnteresseerd in het exploreren van de genrekenmerken, vooral op visueel vlak, wat een extreem gestileerde film oplevert, die een hoge plaats verdient op het résumé van alle betrokken medewerkers.

Polanski’s regiestijl en vertelwijze verraden een speelsheid die slechts sporadisch in zijn vroegere en latere werken opduikt. Het horrorgenre heeft de Poolse filmmaker steeds gefascineerd (denk maar aan Rosemary’s Baby of het onderschatte The 9th Gate) en The Fearless Vampire Killers bood blijkbaar de ideale speeltuin om zijn verbeelding de vrije loop te laten. Het eerder vermelde setpiece in de balzaal, het absolute hoogtepunt van de film, is hier een goed voorbeeld van, maar ook het prachtige, technisch vernuftige openingsshot, dat diverse decorlagen dynamisch één maakt. In het verkrijgen van een unieke look voor de prent, krijgt Polanski bovendien de hulp van ervaren cameraman Douglas Slocombe, die later wereldfaam zou genieten als director of photography van de Indiana Jones films. Het kleurenpalet van Slocombe utiliseert het Technicolor-procédé tot in de perfectie om een stilistisch meesterwerk te creëren dat enerzijds de stijl van de Hammerfilms imiteert, maar anderzijds ook poogt een geheel eigen stempel op de film te drukken. Vooral het contrast tussen de maagdelijk witte sneeuw en de ingenieuze roodtinten die de prent doorspekken, getuigt van een artistieke triomf. Gekoppeld hieraan moeten de setbouwers, kostuumontwerpers en make-up artiesten een pluim krijgen voor hun heerlijk extravagante werk, dat een hyperbool vormt van het begrip over-the-top zonder ooit, in de context van de film, als onrealistisch over te komen. En de vernuftige muzikale score van Christopher Komeda weeft een vloeiend manipulatief web van grinnikende emoties rond de visuele pracht.

Maar ook de acteerprestaties verheffen de film boven de grijze middelmaat. Jack McGowran, als professor Abronsius, spreidt een fenomenale komische timing tentoon in een rol die feilloos ouderwetse slapstick en bloedernstige determinatie aan elkaar koppelt. De sympathie die zijn personage losweekt is cruciaal voor de beleving van de film. In een van zijn sporadische acteeruitstapjes overtuigt ook Roman Polanski als assistent Alfred. Zijn expressiepalet beperkt zich weliswaar tot verwondering, angst en nieuwsgierigheid, maar de overtuiging waarmee hij zich in die rol gooit, verdient respect. Het belangrijkste vrouwelijke personage wordt gespeeld door Polanski’s latere echtgenote, de tragische Sharon Tate. Zij moet niet veel meer doen dan knikken en mooi wezen, en het moet gezegd: haar sensualiteit spat van het scherm. Tenslotte dien ik ook de prestatie van Ferdy Mayne in de bloemetjes te zetten. Als Graaf Von Krolock roept hij meer dan één herinnering op aan de gloriedagen van Christopher Lee. En als je vampiers met elkaar vergelijkt, is een groter compliment nauwelijks denkbaar.

Is The Fearless Vampire Killers de beste film die Polanski ooit draaide? Verre van, die eer komt zijn serieuze, paranoïde meesterwerken toe. Maar de prent is misschien wel zijn meest toegankelijke voor een breed publiek, dankzij zijn volkse grappen, sumptueus design en populistische manipulaties. Veel diepgang tref je dan ook niet aan in deze productie, hoewel Polanski’s drang om sociale satire op het scherm te toveren niet volledig ingetoomd werd, getuige de afkeer van de elitaire klasse en de introductie van een flamboyante homofiele vampier. En ondanks een overdreven uitgetrokken middelste segment, geeft The Fearless Vampire Killers al een serieuze indicatie van het aanzienlijke, visionaire talent dat de regisseur in volgende projecten nog efficiënter zou ontplooien. Het scope-formaat maakt de prent een must om op het grote scherm te zien. Maar laat je daardoor niet misleiden. De ware charme komt pas tot zijn recht op het kleine scherm, tijdens een zorgeloze zondagmiddagmatinee, met een op grootmoeders wijze gebakken éclair of stuk vlaai op de schoot.

BEELD EN GELUID
De kwaliteit van het beeld van The Fearless Vampire Killers is een aangename verrassing. De ouderdom van de print is weliswaar evident in de minimale spikkels die gedurende de volledige looptijd te zien zijn, maar voor het overige is er enkel ruimte voor lof. Zwartniveaus en scherpte zijn van een kwaliteit die je bij veertig jaar oude films niet verwacht en het nauwgezet uitgewerkte kleurenspectrum wordt wondermooi naar beeldpixels vertaald. Het contrast en de helderheid zijn bevredigend, maar waren gebaat geweest met een iets minder donkere benadering. Het geluidsspoor verdient minder complimenten. Auditieve ruis mag dan wel voor 99 procent zijn teruggedrongen, en dialoog en muziek kunnen helder uit de boxen schallen, maar de originele monotrack mist elke vorm van dynamiek. Dit ligt wellicht aan het bronmateriaal, maar levert hoe dan ook een weinig opwindend soundscape op.

EXTRA’S
De bonussectie is slechts een mager beestje. Om te beginnen bevat de dvd een Trailer (2 min.), die de film als pure slapstick aan de man tracht te brengen. Ondanks de grove discrepantie met de échte toon van de film, is dit toch een van de beste en meest efficiënte trailers uit de jaren zestig die ik ooit zag. Ook promotioneel van aard is de tweede extra: The Fearless Vampire Killers: Vampires 101. In plaats van een saaie making-of, schotelt het promoteam ons een kortfilm van tien minuten voor, waarin een eminente vampierkenner de kijker schoolt in de elementaire kenmerken van de Transylvanische bloedzuigers. En dat is het dan. Geen input van Polanski of van andere nog levende cast- en crewleden. En vooral ook: geen animatieproloog noch de volledige ‘Amerikaanse versie’. MGM, de studio die de film maakte, was immers zo ontevreden met het resultaat dat ze de film hermonteerde en er een tekenfilmproloog aan vastbond. Dit leuke fragment staat bvb. wel op de Braziliaanse R4 versie en had ook hier dus niet mogen ontbreken. Een gemiste kans!

CONCLUSIE
The Fearless Vampire Killers toont een heel andere Roman Polanski dan we gewend zijn. Eentje met veel gevoel voor humor, een flinke portie ondeugd en een verfrissende speelsheid. Hoewel de verhaalstructuur te weinig drijvende kracht bezit, vooral in het middendeel, maken de verbluffende visuals, de prima vertolkingen en enkele gedenkwaardige scènes dit tot een zondagmiddagklassieker. Beeld en geluid zijn dik in orde doch niet bezwaarlijk subliem en hoe minder gezegd over de extra-kwantiteit, hoe beter. Toch mag deze dvd in de collectie van horror- noch Polanskifans ontbreken.