FILM
Johan ten Berghe (Rik Launspach) is opgegroeid in het Nederlands Indië (Indonesië) van vóór de Tweede Wereldoorlog. Geboren in de jaren twintig maakt hij er nog de glansperiode van het Nederlands bestuur mee. Zijn vader (Jeroen Krabbé) heeft een plantersonderneming in Kebon Djati diep in het Preanger-bergland, een vrij geïsoleerd gebied op grote afstand van de hoofdstad. Johan beleeft er een unieke jeugd tussen de inboorlingen en is bevriend met Oeroeg (Martin Schwab), een inlandse jongen van zijn eigen leeftijd. Samen delen ze alle lief en leed, maar Johans vader probeert voortdurend om zijn zoon met blanke schoolvriendjes in contact te brengen. Dat is beter voor zijn kennis van het Nederlands en voor zijn ontwikkeling in het algemeen. Eén incident blijkt een grote rol te spelen in het latere leven van beide jongens, nl. de dood van Oeroegs vader Deppoh (José Rizal Manua), wanneer die verdrinkt tijdens een geslaagde poging om Johan van de verdrinkingsdood te redden. Na de scheiding van Johans ouders komen beide jongens bij een lerares/opvoedster in Batavia terecht, maar ze zullen uiteindelijk uit elkaar groeien omdat het apartheidssysteem van de Nederlanders zulks in de hand werkt. Nog voor de oorlog verhuist Johan naar Delft om er te studeren, Oeroeg blijft in Batavia achter en voelt zich aangesproken door het groeiende verzet tegen de Nederlandse bezetter. In de Tweede Wereldoorlog komt Nederlands Indië onder Japans bestuur. De Nederlandse kolonialen komen in concentratiekampen terecht en na de bevrijding krijgen ze moeilijk opnieuw vat op de situatie. Den Haag stuurt militairen om de rust te herstellen. Johan neemt in Holland vrijwillig dienst en komt als militair naar de kolonie. Ondertussen is de opstand van de Indonesiërs uitgegroeid tot een ware bevrijdingsstrijd tegen het Nederlandse bewind. In een poging zijn vader terug te zien gaat Johan naar de plantage en vindt er zijn oude heer vermoord in een stoel op het terras. In een glimp meent hij in de vluchtende rebel zijn oude vriend Oeroeg te herkennen.

Oeroeg is van de hand van de Nederlandse schrijfster Hella S. Haasse, zelf afkomstig uit Nederlands-Indië. Het boek vertelt over de vriendschap tussen een Hollandse jongen en een inlander. Het is een aanklacht tegen het kolonialisme en verschijnt in 1948, een jaar vóór Nederland aan Indonesië de onafhankelijkheid verleent (eind december 1949). Het scenario begint waar het boek eindigt, nl. met de terugkeer van Johan naar zijn geboorteland voor de politionele acties tegen de rebellen. Via flash backs vertelt regisseur Hans Hylkema Johans herinneringen aan de plantage, aan zijn jeugd, aan Oeroeg en de langzame en sluipende veranderingen die leiden tot de vijandige mentaliteit van de inlanders. Oeroeg wordt op die manier ook het verhaal van de strijd tussen Nederlandse militairen en Indonesische vrijheidsstrijders, een ongelijke strijd gezien de aantallen die aan beide zijden in stelling zijn gebracht, met dubbele gevoelens bij de twee partijen: de Nederlanders, de heersers, de mensen die het al eeuwenlang voor het zeggen hebben, krijgen nu een onwillig en verwijtend volk tegenover zich, opgestookt (gedeeltelijk althans) door de Japanners, maar tegelijk ook niet meer tevreden met het tweederangsburgerschap dat de kolonisator bereid is te bieden. Hylkema laat zien hoe klein de interesse van de Nederlanders voor hun kolonie is: ze zijn zich niet bewust of zijn niet bezig met de nationalistische gevoelens die bij de inlanders aanwezig zijn lang vóór de oorlog; ze zien de Javaan vooral als de beleefde, meegaande en gedienstige onderdaan die de betutteling en bij momenten openlijke vernedering lijdzaam ondergaat.

Oeroeg is als gevolg van de vele flashbacks en onze onbekendheid met de historische achtergrond van het Nederlandse kolonialisme in Indië geen makkelijk film. Toch slaagt Hans Hylkema erin om de absurditeit van heel veel situaties klaar en duidelijk uit te tekenen, zo bijvoorbeeld het feit dat alle inlandse kinderen precies weten waar de Rijn Nederland binnenstroomt, maar de naam niet kennen van de rivier die voor hun deur passeert. Ons Land wordt op die manier het koude kikkerlandje aan de Noordzee, terwijl het grote en immense Indonesië nauwelijks bestaat. En dan zijn er de gescheiden bioscopen, waar de blanken vóór en de inlanders achter het filmdoek zitten met als gevolg dat zíj de ondertitels in spiegelbeeld zien.

BEELD EN GELUID
De pellicule van Oeroeg is helemaal in de oude luister hersteld. Met Indonesië als achtergrond betekent dat in dit geval een uitbundige en veelzijdige kleurenpracht van groen en bruin tegen een prachtige zonovergoten blauwe lucht. Vuil en beschadigingen zijn tot het uiterste minimum herleid. De ondertiteling is netjes en zorgvuldig uitgevoerd voor gehoorgestoorden en voor wie moeilijkheden heeft met de achtergrondgeluiden. De ondertitels staan in een aangenaam lettertype, maar ze zijn iets te hoog geplaatst. Het geluid staat in het originele stereo, maar door de hocus pocus met digitalisering en surround krijgt de luisteraar de indruk naar een veelzijdige geluidsband te luisteren met een speelse soundtrack van o.a. Henny Vrienten en Tristan Keuris.

EXTRA'S
Deze dvd bevat de Originele Bioscooptrailer en een aantal Setopnames annex interviews met de makers uit het VRT-archief (in feite een journaalbijdrage, niet meer). Daarnaast een aantal Andere Trailers uit De Vlaamse Film Collectie.

CONCLUSIE
Oeroeg is een visueel sterke film met een geloofwaardig en interessant verhaal uit het koloniaal verleden van onze noorderburen. Goed gemaakt, misschien af en toe iets te weinig subtiel en iets te veel verhullend (of goedpratend), maar met een aantrekkelijke bezetting in de hoofdrollen, is Oeroeg een zeer bekijkbare en avontuurlijke film, soms met een Vietnam-trekje, maar nooit echt bloederig of gewelddadig, want Oeroeg gaat niet in eerste instantie over de koloniale onlusten, maar over een vriendschap tegen de achtergrond van de bevrijdingsstrijd eind jaren veertig in Nederlands Indië/Indonesië. Zeer de moeite.