FILM
Het jaar 1939 wordt algemeen beschouwd als het Annus Mirabilis van Hollywood: het wonderbaarlijkste jaar uit de geschiedenis van de Amerikaanse film. En wie zou het wagen deze bewering te betwisten? Want in 1939 gaf Tinseltown ons een fonkelende sterrenhemel aan fenomenale films, die nu nog steeds veelvuldig voorkomen op best-of lijstjes. Prenten als Frank Capra's ontroerende Mr. Smith Goes To Washington, de in glorieuze Technicolor badende soap Gone With The Wind, Ernst Lubitsch's grappige Ninotchka en natuurlijk übermusical The Wizard of Oz. Een film die ook zijn plaats in dit lijstje verdient, is de onvergetelijke adaptatie van een van de klassiekers van de literatuur. Een verhaal van mistige venen, bloeddorstige honden en één detective met superieur intellect: The Hound Of The Baskervilles.

De plot zal iedereen genoegzaam wel bekend zijn. Sir Charles Baskerville overlijdt tijdens een nachtelijke wandeling aan een hartstilstand. Kwatongen beweren al snel dat de aristocraat verlamde van de schrik bij het zien van een reusachtige hond in de veenmoerassen: de mystieke Hond van de Baskervilles, die het in legendes al eeuwen op de familie gemunt heeft. Om de zaak tot op de bodem uit te spitten wordt een beroep gedaan op Sherlock Holmes en zijn kompaan, dokter Watson. De detective sluit het bovennatuurlijke al snel uit en komt tot de conclusie dat het hier ordinaire moord betreft. Zijn taak bestaat er nu in om niet alleen de dader te ontmaskeren, maar ook te voorkomen dat hij opnieuw toeslaat, want de enige erfgenaam van het Baskerville-fortuin is overgekomen uit Canada om zijn rechtmatige plaats in de familie op te nemen. En in de mistige, verraderlijke moerassen is een 'ongeluk' snel gebeurd...



Van alle verfilmingen van The Hound Of The Baskervilles (en dat zijn er nogal wat) blijft deze versie ongetwijfeld het meest getrouw aan de toon en de sfeer van het origineel. De Victoriaanse setting blijft (in tegenstelling tot de latere avonturen uit de Sherlock Holmes filmreeks) behouden, en verleent de film een extra macabere spanning. Het feit dat het scenario haast slaafs de verhaallijnen van het boek volgt, is echter zowel een vloek als een zegen. Hét grote pijnpunt van de roman, de volledige afwezigheid van de meesterdetective zelf in het middendeel, levert immers ook dramatische problemen op voor de film. Maar het spreekt in het voordeel van de makers dat ze zich hierdoor niet laten afschrikken en Sherlocks onzichtbaarheid adequaat compenseren met stijl, flair en een uiterst efficiënt gebruik van een briefwisseling tussen Dr. Watson en de speurder. Verbazingwekkend goed werkt eveneens het veelvuldig gebruik van dialogen die letterlijk uit het boek werden overgenomen. De woorden klinken soms wat archaïsch en onnatuurlijk, maar juist dat verleent de film een speciale, unieke sfeer.

Deze Hound Of The Baskervilles was een prestigeproject van studio 20th Century Fox en dat merk je meest van al aan het prachtige production design. De sombere venen van Dartmoor, die een cruciale rol spelen in het verhaal, werden onheilspellend gerecreëerd op de backlot van de studio. Zelfs in de scènes waarin dit decor niet aanwezig is, voel je als het ware de grillige mist en de zwarte moerassen, die je lokkend opwachten buiten de relatieve veiligheid van het filmframe. Ook de nauwgezette inkleding van Victoriaans Londen, en vooral de studeerkamer van Holmes in Baker Street, verdienen respect en lof. Eveneens uitmuntend is de fotografie van de film. Cameraman Peverell Marley tovert met licht en schaduw om een groezelige, donkere, mysterieuze sfeer te creëren. Zijn camerastandpunten herbergen steevast een vleugje onderhuidse spanning, wat de inleving in de plot zoveel gemakkelijker maakt voor de kijker. Een deel van de eer hiervoor dient natuurlijk ook naar regisseur Sidney Lanfield te gaan, die vakkundig de juiste shots uitkiest, nooit goedkope effecten najaagt en daardoor de prent in één vloeiend, coherent tempo naar een memorabel crescendo opbouwt.

Iedere bespreking van een Holmes-film is echter niet volledig zonder in te gaan op de acteur die de vermaarde detective tot leven brengt. In dit geval is dat Basil Rathbone en het is niet moeilijk te zien waarom Sherlock-o-fielen (op de Jeremy Brett adepten na) hem als dé ultieme incarnatie van Arthur Conan Doyles speurder zien. Oppervlakkig gezien is er natuurlijk de opvallende gelijkenis van Rathbone met de prachtige originele illustraties van Sidney Paget bij de oorspronkelijke verhalen. Maar daarnaast leeft de acteur zich ook perfect in zijn karakter in. De arrogantie van de speurder is er, de gedrevenheid, het plezier in het ontrafelen van een mysterie, inclusief al zijn antipathieke kenmerken, die in Basil Rathbones handen alsnog een sympathieke smaak in de mond achterlaten. In totaal veertien keer zou de acteur in de huid van de speurder kruipen en het is verfrissend te zien hoe hij reeds vanaf de eerste film de absolute perfectie van het personage benadert.



In de nevenrollen springt Nigel Bruce als Dr. Watson vanzelfsprekend het meest in het oog, vooral aangezien dit personage, in afwezigheid van Holmes in de tweede act, de plot grotendeels moet dragen. Holmes-liefhebbers zijn doorgaans niet te spreken over de wijze waarop Watson in deze 14-delige filmreeks als een naïeve, gezellige clown wordt neergezet, maar zijn vertolking in The Hound Of The Baskervilles zou hen toch moeten kunnen bekoren. Het clowneske is reeds is Bruce’s spel aanwezig, maar toch komt de dokter over als een intelligente man, die niet bang is zelf initiatieven te nemen. Helaas zou het personage in de loop van de reeks verworden tot een ééndimensionaal karakter. De overige leden van de supporting cast bezitten allemaal karakterkoppen, wat hun degelijke vertolkingen oneindig helpt. Enige vreemde eend in de bijt is Morton Lowry als John Stapleton, die qua houterigheid en gebrek aan charme Pinocchio naar de kroon steekt en zo een jammerlijke smet achterlaat op een voor de rest sublieme cast.

The Hound Of The Baskervilles is zeker niet het beste Sherlock Holmes verhaal, maar wellicht wél datgene dat zich het best leent voor verfilming, alle dramatische onvolmaaktheden ten spijt. En de makers van deze versie benaderen de perfectie als het op de adaptatie van het geliefde verhaal aankomt. In veel opzichten is deze Hound of the Baskervilles dan ook dé ultieme Sherlock Holmes film, niet alleen voor die-hard fans van de detective, zoals ik, maar ook voor de leek. Het is een opwindende, spannende, goed geacteerde en geregisseerde prent die de kijker exact geeft wat hij van een detectiveverhaal verwacht, en nog zoveel meer. Zoals ik al zei: 1939 was een Annus Mirabilis voor de Amerikaanse film. En The Hound Of The Baskervilles is daar een prima voorbeeld van.



BEELD EN GELUID
The Hound Of The Baskervilles is inmiddels 66 jaar oud en helaas zie je dat duidelijk aan de beeldtransfer. Vuiltjes en filmgrain zijn continu aanwezig, soms storend, maar gelukkig meestal niet. Scherpte is ook nooit een echt probleem, op enkele scènes na, en voor het grootste deel zijn de zwartniveaus en het contrast dik in orde voor een film van deze leeftijd. De restauratie van de prent mag dan niet de kwaliteit van bijvoorbeeld een Citizen Kane halen, de positieve effecten ervan dragen wel gelijk bij tot een bevredigende transfer. Het geluid vertoont eveneens flink wat ouderdomskwaaltjes, vooral in de vorm van een overdaad aan ruis en de occasionele, harde 'plop' op de soundtrack. Maar de dialoog-centrische film blijft continu goed verstaanbaar, met heldere stemmen en een toepasselijk huiveringwekkend hondengehuil. Beeld en geluid zijn met andere woorden verre van perfect, maar in dit geval is dat een pluspunt, eerder dan een minpunt, aangezien het de aanstekelijke ouderwetse charme van de film enkel meer in de verf zet.

EXTRA’S
De belangrijkste extra op deze dvd is een Audiocommentaar door David Stuart Davies, een gerenommeerd kenner van Holmesfilms, die o.a het fantastische boek Starring Sherlock Holmes schreef. In zijn babbelspoor haalt de man met de oer-Engelse tongval een massa weetjes aan over de productie, de acteurs en de wereldvermaarde fictieve detective zelf, wat voor een aangename én informatieve luistersessie zorgt. Daarnaast herbergt de disc nog eens diverse pagina’s Production Notes over The Hound Of The Baskervilles en een kleine, maar niettemin welgekomen Fotogallerij. Afrondend staat er ook een featurette op de schijf: Restoring Sherlock Holmes (5 min.), een veel te korte en vrijblijvende kijk op het restauratieproces van alle veertien films uit de reeks door de filmsectie van de Californische UCLA-universiteit.



CONCLUSIE
The Hound Of The Baskervilles is zonder discussie de beste adaptatie ooit van Sherlock Holmes’ bekendste zaak. Een verbluffend production design, een meeslepende scenario, intelligente regie en sublieme vertolkingen van Basil Rathbone en Nigel Bruce leveren immers een sfeervolle, spannende prent op. Beeld en geluid vertonen duidelijke tekenen van ouderdom, maar ogen gezien de leeftijd van de film zeker niet slecht. En het bonusmateriaal mag dan kwantitatief mager lijken, kwalitatief krijgen de extra’s een ruime voldoende. Hoort deze film thuis in je dvd-collectie? Dat lijkt me elementair, mijn beste.

SHERLOCK HOLMES: THE DEFINITIVE COLLECTION
The Hound Of The Baskervilles maakt deel uit van een collectie films die alle veertien gerestaureerde Sherlock Holmes prenten met Basil Rathbone en Nigel Bruce, uit de periode 1939-1946, bundelt in een digipack van zeven discs. Iedere dvd bevat twee films. Zo staat bijvoorbeeld The Hound of the Baskervilles op één dubbelgelaagd schijfje met The Voice Of Terror. Voor iedereen die Holmes in het hart draagt, is dit een essentiële aankoop, met een niet te kloppen prijs-kwaliteitsverhouding.