FILM
In de Holmsiaanse geschiedenis hebben vrouwen nooit een erg belangrijke rol gespeeld, noch in de originele kortverhalen van Arthur Conan Doyle, noch in het merendeel van de talloze tv- en filmbewerkingen. De reden hiervoor dient wellicht gezocht te worden in de Victoriaanse origine van het personage, een samenleving waarin het zwakke geslacht weinig reden van spreken had. Toch drong zich in 1944, het jaar waarin Sherlock Holmes and the Spider Woman in de zalen kwam, een innovatie op in de reeks rond de Britse speurder. De Film Noir stroming, die de serie films rond Holmes en Watson sterk beïnvloedde, maakte in die periode de ‘femme fatale’ tot een populaire antagonist voor vele filmhelden en Roy William Neill, het brein achter de Holmes-serie, vond dat ook voor de eminente detective een listige dame als tegenspeelster een goed idee was. Hij kreeg overschot van gelijk, want The Spider Woman is zestig jaar na dato nog steeds een van de beste producties uit de reeks.

Terwijl Londen geplaagd wordt door een serie bizarre zelfmoorden, de zogenaamde 'pyjama suicides', sukkelt Sherlock Holmes, met dr. Watson op visvakantie in Schotland, in een rivier en verdrinkt. Althans, die indruk wil de intelligente speurneus wekken. Om ongestoord de moorden te onderzoeken (hij weigert de zelfmoord-theorie te geloven) zette hij immers zijn eigen dood in scène. Vermomd als een rijke Indiër weet hij vervolgens de dader van de 'pyjama suicides' op te sporen: Adrea Spedding, een fascinerende vrouw, maar gevaarlijker dan een zwarte weduwe. De methode waarop ze mannen vermoordt en vervolgens hun fortuin opstrijkt, blijft echter een mysterie voor de beroemde detective. In zijn zoektocht naar de waarheid spint Spedding echter een gevaarlijk web om hem heen, waar de speurder waarschijnlijk niet levend aan zal ontsnappen.

Van de intrigerende opening tot de nagelbijtende finale is The Spider Woman een onvervalste noir thriller, gekruid met een flinke dosis van onze favoriete detective. Het scenario van Bertram Millhauser, die eerder al voortreffelijk werk afleverde met Sherlock Holmes Faces Death, laat opnieuw zien dat hij het karakter Holmes een warm hart toedraagt door maar liefst vier klassieke Conan Doyle verhalen aan te halen in zijn sterke script. De meest memorabele verwijzing geschiedt al vroeg in het verhaal, wanneer Holmes, naar analogie met zijn beroemde en beruchte val in de Reichenbach Watervallen, de dood lijkt te vinden in een kolkende rivier. Dit vormt meteen de basis voor vijf van de meest emotionele minuten uit de ganse filmreeks. In de veronderstelling dat de speurder dood is, rouwen Watson, inspecteur Lestrade en huishoudster mevr. Hudson, elk op hun eigen manier, om het heengaan van een superieur intellect, een beminnelijke man en een goede vriend.

Buiten de gewoonlijke dosis spanning, waar dit deel een uitzonderlijk kwalitatieve hoeveelheid van bezit, valt The Spider Woman ook op door het hanteren van humor als ijsbreker. Zo is het schitterend om te zien hoe Watson denkt een van Holmes’ vermommingen door te hebben, terwijl wel degelijk een reële klant voor hem zit. Dit werkt niet enkel als scène op zich, maar als nostalgische pay-off binnen de continuïteit van de reeks, waarin de dokter zich continu aan de verkleedpartijtjes van zijn vriend de speurder laat vangen. Een andere vorm van humor treffen we aan in de relatie tussen de detective en de femme fatale. Dit is eerder zwarte komedie, waarbij de ene partij de ander in een partijtje mentale spitsvondigheid de loef tracht af te steken.Al deze elementen maken dat The Spider Woman qua karakterexploratie en -evolutie de meest bevredigende episode is in de filmische avonturen van Sherlock Holmes.

Logischerwijs moet dat haast wel betekenen dat ook de acteerprestaties van een hoog niveau zijn, zou Sherlock Holmes concluderen, en hij zou gelijk hebben ook. Basil Rathbone krijgt de kans om praktisch elk trucje uit zijn speurdersboek te gebruiken, van ingenieuze vermommingen, over opzwepende deductieve redeneringen, tot doodsverachtende ontsnappingen. Rathbone voelt zich als een vis in het water in zijn rol, die hij op dit punt in zijn carrière tot in de perfectie beheerst. Voor het eerst mag bovendien Nigel Bruce een emotiespectrum aanspreken dat grotendeels verborgen bleef in eerdere film. Zijn interpretatie van het ogenschijnlijke verlies van zijn goede vriend Holmes levert dan ook een krop in de keel van de kijker op. Het wordt ook hoog tijd om Mary Gordon eens te vermelden, die mevrouw Hudosn, de huishoudster vertolkt. Altijd is ze daar, in de achtergrond, onopvallend haast en eindelijk mag ook zij zich uitleven in haar rol. Opnieuw is het de ‘dood’ van Holmes die de goede vertolking uit haar losweekt. De gastacteurs worden uiteraard gedomineerd door Gale Sondergaard, de ‘Spider Woman’ uit de titel. De actrice toont zich een zeer bekwame femme fatale, die probleemloos kan wedijveren met de meest doortrapte vrouwen uit de film noir geschiedenis. Haar tête-à-têtes met Holmes sprankelen dankzij een tastbare chemie tussen de twee vertolkers en de bitsigheid waarmee beide hun dialoog afratelen.

The Spider Woman is in veel opzichten een atypisch deel van de Sherlock Holmes filmserie, omwille van de prominente vrouwelijke antagonist en de stylistische en inhoudelijke verwantschap met eerder film noir dan de detectivefilm. Dat neemt echter niet weg dat het één van de beste delen uit de serie is. De prent bulkt van de suspense, onverwachte plottwisten, humor, actiescènes en gevaarlijke confrontaties. Hij duurt amper een uurtje, maar de film lijkt slechts een kwartier in lengte te zijn door de vloeiende montage en de ingenieus verweven plotlijnen. Iedereen die dacht dat na zeven delen de filmreeks rond de enigmatische Britse speurder wel aan kracht zou moeten inboeten krijgt dan ook lik op stuk. Meer zelfs: The Spider Woman zou slechts een voorbode blijken van nóg betere films die in het verschiet lagen.

BEELD EN GELUID
Welke goede kritieken kan ik nog tevoorschijn toveren uit mijn hoed, na alle eerdere lof die ik de restauratie van deze serie films reeds heb toegezwaaid? Eens te meer blijkt de beeldtransfer immers dik in orde, dankzij een goed contrastniveau, uitstekende zwartgradaties, een scherpte die gezien de leeftijd van de film opmerkelijk is en een minimale invloed van vuiltjes en filmgrain. Ook de geluidstrack mag er weer zijn, met heldere dialogen, een goede balans tussen de gesproeken tekst en de muziek, en nagenoeg geen ruis. Je zou haast vergeten dat het hier om B-films van zestig jaar oud gaat.

EXTRA’S
Deze disc bevat diverse pagina’s Production Notes, geschreven door Richard Valley, en een kleine, maar niettemin welgekomen Fotogallerij. Een heerlijk ouderwetse Trailer (1 min.) pocht in grote witte letters met talloze uitroeptekens, tegen een achtergrond van filmscènes, dat je deze prent niet aan je voorbij mag laten gaan. Afrondend staat er ook een featurette op de schijf: Restoring Sherlock Holmes (5 min.), een veel te korte en vrijblijvende kijk op het restauratieproces van alle veertien films uit de reeks.

CONCLUSIE
Sherlock Holmes and the Spider Woman combineert moeiteloos elementen van film noir met de conventies van het detectiveverhaal. Het is een film met massa’s actie, suspense en humor, die tot de beste delen uit de ganse Holmes-reeks behoort. Ook bevat de prent enkele van de meest emotionele scènes uit de serie. Beeld en geluid zijn naar goede gewoonte prima van kwaliteit en de relatief karige bonusselectie is ook aangenaam om te zien.

SHERLOCK HOLMES: THE DEFINITIVE COLLECTION
Sherlock and the Spider Woman maakt deel uit van een collectie films die alle veertien gerestaureerde Sherlock Holmes prenten met Basil Rathbone en Nigel Bruce, uit de periode 1939-1946, bundelt in een digipack van zeven discs. Iedere dvd bevat twee films. Zo staat bijvoorbeeld The Spider Woman op één dubbelgelaagd schijfje met The Pearl of Death. Voor iedereen die Holmes in het hart draagt, is dit een essentiële aankoop, met een niet te kloppen prijs-kwaliteitsverhouding.