FILM
Maar weinig Duitse regisseurs kunnen een palmares voorleggen als dat van Fritz Lang. Hij pionierde het sciencefiction genre in Metropolis, draaide de eerste Duitse geluidsfilm ‘M’ (die van Peter Lorre een internationale ster maakte) en durfde het zelfs aan Richard Wagners Niebelungen-epos te verfilmen. Nadat Hitler aan de macht kwam in 1933 verkaste de cineast, zowals zovele van zijn artistieke landgenoten, naar Hollywood en had daar een succesvolle loopbaan van dertig jaar. Toch blijft Langs naam onlosmakelijk verbonden met zijn Duitse werken. Deels is dat te wijten aan de visionaire kracht die van zijn heimatwerk uitgaat, deels aan de niet slechte maar meestal niet verbluffende scripts die hij in de Verenigde Staten voor de kiezen kreeg. Toch is het jammer dat zijn Hollywoodcarrière daardoor wat in de vergetelheid is geraakt. In al zijn Amerikaanse films toont hij zich immers een technisch meester en een begaafd verteller. Knappe films als Scarlet Street en Ministry Of Fear verdienen meer aandacht dan ze doorgaans krijgen. En zeker Fury, zijn tweede Amerikaanse prent, mag door filmliefhebbers nog eens onder de loep genomen worden. De thema’s die de productie aanhaalt zijn immers nu nog even actueel als zeventig jaar geleden.

Joe Wilson is een automecanicien die niets liever wil dan te trouwen met zijn verloofde Katherine Grant. Zelfs al betekent dit dat hij een jaar lang hard moet werken en haar twaalf maanden niet zal zien. Zodra hij genoeg geld gespaard heeft voor het huwelijk rijdt Joe naar Katherine toe. Bij een routinecontrole in een klein stadje wordt hij echter aangehouden en in de cel gezet omdat men hem er onterecht van verdenkt lid te zijn van een beruchte kidnappersbende. De verbouwereerde inwoners wachten een eerlijk proces niet af en, verblind door onjuiste feiten en roddels, bestormen ze het politiekantoor en steken het in brand. Katherine komt net op tijd in de stad toe om te aanschouwen hoe haar verloofde in de vlammenzee omkomt. Althans, dat vermoedt ze. In werkelijkheid is Joe aan het vuur kunnen ontsnappen. Enkel zijn broers licht hij hierover in. Die moeten in zijn (zogezegd dode) naam een proces aanspannen tegen 22 lynchers. Slechts één verdict zal zijn wraak zoet maken: de doodstraf voor hen allen.

Fury is eigenlijk een film van twee helften. Het eerste deel focust op de liefde tussen Joe en Katherine, en op de dramatische keten van gebeurtenissen die tot de drieste lynchpartij zal leiden. De tweede helft heeft de rechtszaak als arena en speelt de kaart van de wraak uit. Beide delen zijn van een uitstekend niveau en gecombineerd leveren ze een memorabele, ijzersterke prent op. In tegenstelling tot wat je zou verwachten, hamert het scenario de onderliggende moraal er niet overdreven zwaarmoedig in. Er is ampele ruimte voor romantiek, humor, suspense en alle andere ingrediënten die de eerste drie decennia van de Amerikaanse talkie zo rijk aan kwaliteit maakten. Fury is m.a.w. een entertainende wraakfilm die als kers op de taart nog eens de vinger op de zere wonde durft te leggen. Met fantastische dialogen, een intelligent uitgewerkte spanningsboog en een strak tempo, oogt de prent bovendien nog erg fris en modern voor zijn leeftijd.

Dat is uiteraard ook te danken aan de regie van Fritz Lang, die zich vooral in het uitbuiten van suspense een meester toont. Hij bezit de gave je op het puntje van je stoel te krijgen en je er agoniserend lang op te laten zitten. Meermaals weet hij zo een spanningsboog niet tot één scène of sequentie te beperken, maar ze over vele minuten uit te spreiden. Een goed voorbeeld is de bestorming van het politiebureau door de woedende menigte. Lang filmt de belangrijke sequens bijna als een western: met een eenvoudige maar efficiënte cameravoering en een gebalanceerd evenwicht tussen claustrofobie de macht van de massa. Bovendien wordt hij bijgestaan door een uitmuntende montage, die de prent voorziet van de nodige vaart. En van humor, zoals in een scène waarin shots van roddelende bewoners versneden worden met opnames van kakelende kippen. Ook de meeslepende muziek van Franz Waxman draagt zijn steentje bij en bewijst hoeveel krachtiger cineast het geluidsmedium op minder dan een decennium tijd onder de knie hebben gekregen.

De pluspunten blijven komen, want ook de acteurs tonen zich van hun beste zijde. Als de vermeend gelynchte Joe doorloopt Spencer Tracy een ware wildwaterbaan aan emoties. Hij begint als de naïeve, verliefde mecanicien, evolueert tot een verongelijkte bajesklant en eindigt als een verbitterd man, verteerd door de wraakzuchtige drang naar gerechtigheid. Er is een goed acteur nodig om deze ontwikkeling geloofwaardig gestalte te geven, en Tracy toont zich een uitstekend vertolker. Zijn verloofde Katherine, gespeeld door de toentertijd immens populaire Sylvia Sydney, is een al even fascinerend personage. Ook zij wordt immers heen en weer geslingerd tussen goedbedoelde romantiek en hartverscheurend drama. De actrice uit haar emoties echter ingetogener, minder intens dan Tracy, waardoor een wondermooi contrast in acteerstijlen ontstaat, dat de prent van een krachtig centraal conflict voorziet. In de nevenrollen herkennen we talloze getalenteerde karakteracteurs zoals drievoudig oscarwinnaar Walter Brennan en Edward Ellis, die stuk voor stuk hun rol met veel pathos uitdiepen.

Het enige probleem met Fury, waar sommigen over zullen struikelen, is de opdeling in twee helften. De eerste 45 minuten, met de langzaam groeiende haat tegen de vermeende kidnapper in de cel, zijn zo sterk dat de laatste drie kwartiers (een rechtbankdrama feitelijk) wel minder overtuigend moeten overkomen. Dat weerhoudt de film er ook van uit te groeien van een zeer goede tot een verbluffende prent, hoewel ook het iets te conformistische einde daar zijn hand in heeft. Toch draagt Fury op een niet moraliserend, entertainende wijze een krachtige, waarschuwende boodschap uit over verdraagzaamheid, vooroordelen en het zelf in handen nemen van de wet. De parallellen met Nazi-Duitsland waren in 1936 ontegensprekelijk te herkennen, maar het spreekt voor de grootsheid van de film dat hij ook vandaag de dag nog relevant is. Fritz Langs meesterwerk is Fury dan wel niet, het zou op vlak van vlijmscherpe humane introspectie wel eens de belangrijkste kunnen zijn die hij op zijn CV heeft staan.

BEELD EN GELUID
We hebben hier te maken met een prent van zeventig jaar oud en dus is het onvermijdelijk dat de print er niet perfect uitziet. De scherpte durft nog al eens wat minder zijn en vuiltjes en beschadigingen duiken geregeld op. Filmgrain is daarentegen verrassend weinig aanwezig en contrast en zwartniveaus zijn van een meer dan behoorlijk niveau. Je kan dus zonder problemen stellen dat de film er in decennia waarschijnlijk niet meer zo knap heeft uitgezien. Het geluid heeft iets meer te lijden gehand van de tand des tijds. Meest storend is het voortdurende geruis, dat nooit helemaal verdwijnt. Dialogen en muziek schallen echter doorgaans helder door de boxen, zodat je de monotrack ook geen teleurstelling kan noemen.

EXTRA’S
De voornaamste extra op de disc is een Audiocommentaar met Peter Bogdanovich en Fritz Lang. Feitelijk gaat het hier om een track die is samengesteld uit fragmenten van een vierdaagse interviewsessie die Bogdanovich in de jaren zestig met de cineast had. Oninteressant kan je dit babbelspoor onmogelijk noemen, maar het is wel spijtig dat de track eerder de carrière van Lang overloopt dan specifiek in te gaan op de film Fury. De tweede extra op de schijf is een originele Bioscooptrailer (2 min.) voor de prent.

CONCLUSIE
Fury was het startpunt van een rijk gevulde Amerikaanse periode van Fritz Lang en behoort tot de beste films die hij heeft gemaakt. Zonder te willen moraliseren legt hij een duister aspect van de menselijke ziel bloot, bijgestaan door puike vertolkingen van Tracy en Sydney en een technisch superieure crew. Beeld- en geluidskwaliteit zijn zeer te pruimen voor een 70 jaar oude film en de extra’s zijn schaars doch interessant. Fury is kortom een relatief onbekende klassieker die dringend door een groot cinefiel publiek bemind mag worden.