REEKS
In The Chronicles Of Narnia: The Lion, The Witch And The Wardrobe volgen we de belevenissen van de vier kinderen van het gezin Pevensie, Peter (Richard Dempsey), Susan (Sophie Cook), Edmund (Jonathan R. Scott) en Lucy (Sophie Wilcox), wanneer ze bij het begin van de Tweede Wereldoorlog uit Londen worden geëvacueerd en tijdelijk een nieuw onderkomen vinden op het Britse platteland, in het huis van een ietwat excentrieke professor (Michael Aldridge). Tijdens hun verkenning van het huis vindt de jongste, de beïnvloedbare Lucy, in de achterwand van een kleerkast een poort naar een andere wereld, Narnia. Ze ontmoet er een sater, Mr. Tumnus (Jeffrey S. Perry), die haar vertelt dat de wereld voor eeuwig in een wintertoestand - evenwel zonder kerstmis - wordt gehouden door de Witte Heks (Barbara Kellerman), die zichzelf ten onrechte tot koningin van Narnia heeft gekroond. Al wie haar ook maar een strobreed in de weg legt, eindigt steevast als stenen garnituur in haar tuin. Ze is echter als de dood voor een voorspelling waarin vier mensenkinderen worden toegedicht haar macht te kunnen breken. Mr. Tumnus heeft daarom van haar de opdracht gekregen om alle mensenkinderen te bedwelmen en vervolgens aan haar uit te leveren, maar eens hij kennis heeft gemaakt met de goedhartige en onschuldige Lucy kan hij het niet over zijn hart krijgen, en hij laat haar gaan. Lucy keert terug naar onze eigen wereld, waar de tijd inmiddels niet vooruit schijnt te zijn gegaan. Ze probeert Edmund te overtuigen van wat ze gezien heeft, en trekt hem mee de kleerkast in. In Narnia geraken ze elkaar echter kwijt, en Edmund heeft een noodlottige ontmoeting met de Witte Heks, die hem overtuigt om, in ruil voor een portie Turks fruit, zijn broers en zussen aan haar uit te leveren. Terug in de gewone wereld maakt Edmund Lucy belachelijk door tegen Peter en Susan te zeggen dat al wat Lucy over Narnia gezegd heeft, fantasie is van een klein meisje. Peter en Susan laten zich na een diepgaand gesprek met de professor niet uit het lood slaan, en het viertal trekt terug de kleerkast in, ditmaal voor langer. Ze ontdekken dat Mr. Tumnus door de Witte Heks gevangen is genomen wegens hoogverraad, omdat hij Lucy niet heeft uitgeleverd aan haar, en een koppel bevers (Kerry Shale en Lesley Nicol) neemt hen op sleeptouw om raad te vragen aan de wijze leeuw Aslan (Ronald Pickup), de rechtmatige koning van Narnia. Tegen dat het zover is gekomen, heeft Edmund echter door de valse beloften het kamp van de Witte Heks gekozen, en vooraleer hij tot inkeer komt, staan de broers en zussen in de strijd om de ultieme heerschappij over Narnia niet naast, maar tegenover elkaar.

Voor alle duidelijkheid: deze miniserie in zes delen is niét de met grote trom aangekondigde spektakelverfilming van Buena Vista, en is zelfs niet de eerste poging om het tweede deel van de zeven boeken van C.S. Lewis te verfilmen. Een eerste verfilming als TV-serie dateert uit 1967, en in 1979 werd hetzelfde boek al eens bewerkt door Peanuts-animator Bill Mendelez tot een tekenfilm. De verfilming die we hier bespreken, is een eertijds flink bekeken BBC-jeugdreeks uit 1988, die later nog gevolgd zou worden door verfilmingen van Prince Caspian And The Voyage Of The Dawn Treader - een samentreksel van twee boeken - en The Silver Chair, drie andere delen uit de zevendelige Narnia-cyclus van Lewis. Dat de reeks hier bij het grote publiek totnogtoe vrijwel onbekend is, heeft veel, zo niet alles, te maken met de relatieve onbekendheid van de auteur ten opzichte van de Angelsaksische landen, alhoewel dit boek bij ons vroeger toch is verschenen als Het Betoverde Land Achter De Kleerkast, en toch in dat opzicht een internationale genreklassieker is.



Maar vooraleer U helemaal opgaat in wat dé hype van kerstmis 2005 moet worden, laat me U even de geschiedenis van de boeken en hun schrijver schetsen. C.S. Lewis, wiens leven is verfilmd in de film Shadowlands met Anthony Hopkins in de hoofdrol, was niet alleen een tijdgenoot van de inmiddels wereldwijd bekende fantasy-schrijver John Tolkien, hij doceerde ook op dezelfde universiteit (Oxford), én was lid van hetzelfde literaire genootschap The Inklings. Eén van de doelstellingen van het genootschap was om een gemoderniseerde versie te maken van de oude scheppingsmythen, die in de Angelsaksische literatuur nadrukkelijk afwezig zijn. Waar Tolkien duidelijk zijn mosterd haalde bij het oud-Saksische Beowulf en Noorse en Finse scheppingsmythen zoals de Edda, is Lewis overduidelijk zwaar geïnspireerd door het christendom. Het had nochtans helemaal anders kunnen lopen: Lewis had eerder met het strenge christelijke geloof van zijn opvoeding gebroken nadat zijn moeder aan kanker was overleden, en de goegemeente neerbuigend neerkeek op openlijke tekenen van rouw. Na een lange spirituele omzweving heeft Lewis uiteindelijk het christelijke geloof toch weer omarmd, en de zevendelige kinderboekencyclus The Chronicles Of Narnia, geschreven tussen 1950 en 1956, is deels een allegorie over zijn zoektocht. De parallellen tussen de leeuw Aslan en Christus zijn zelfs al in alle verfilmingen totnogtoe redelijk weinig subtiel ingevuld, en toch zijn die een stuk minder moraliserend dan de boeken, waarin Lewis het zelfs drijft tot rechttoe-rechtaan prosetylisme. Religie als opium voor het jonge volkje, dus! Ik citeer hierbij graag een fragmenteje uit de laatste bladzijde van deel 4, The Voyage Of The Dawn Treader, waarin Aslan zich tot een vertwijfelde Lucy en Edmund richt, die Narnia een laatste keer definitief verlaten:

"Dearest," said Aslan very gently, "you and your brother will never come back to Narnia."
"Oh, Aslan!", said Edmund and Lucy both together in despairing voices
"You are too old, children," said Aslan, "and you must begin to come close to your own world now."
"It isn't Narnia, you know," sobbed Lucy. "It's you. We shan't meet you there. And how can we live, never meeting you?"
"But you shall meet me, dear one," said Aslan.
"Are - are you there too, Sir?" said Edmund.
"I am," said Aslan. "But there I have another name. You must learn to know me by that name. This was the very reason why you were brought to Narnia, that by knowing me here for a little, you may know me better there."

Einde citaat. Andere passages uit The Chronicles Of Narnia zijn bepaald nóg minder vriendelijk voor de niet-christelijke medemens. In The Lion, The Witch And The Wardrobe wordt er in één duidelijk confronterende scène - we kunnen niet zeggen welke zonder een essentieel deel van de plot te verraden, maar het heeft iets met een stenen tafel te maken - geschetst hoe Lewis dacht over de confrontatie tussen het christendom en het paganisme. The Last Battle, het laatste van de zeven boeken, is sterk beïnvloed door de apocalyps, en schetst hoe een aap, die een metafoor is voor de antichrist, op geen tijd het prachtige, magische koninkrijk Narnia om zeep helpt. Nu hebben sprookjes, zeker voor kinderen, nogal eens de neiging om goed en kwaad uit te kristalliseren en de zaken duidelijk als zwart-wit voor te stellen. Verontrustend is echter de manier waarop hetzelfde met de bijbel zwaaiende zooitje dat het gratuite geweld uit Mel Gibson's The Passion Of The Christ verheerlijkt, deze boeken aanprijst als "christelijk alternatief" voor het in hun ogen duivelse, met heidense invloeden doorspekte Lord Of The Rings; en dan hebben we het nog niet eens gehad over de "duivelse wicca-verering" die in hun ogen gepromoot wordt in een onschuldige kinderfantasieën als Harry Potter.



Nu, de ideeën van de literaire club Tolkien en Lewis - die overigens de beste amicale relaties onderhielden - was juist een confrontatie van ideeën te laten plaatsvinden, en uit de dialoog iets constructiefs te creëren. Lewis' "twijfelperiode" en enkele interessante conversaties met Tolkien over de verontmenselijking in de science fiction van de jaren '40-'50 bracht hem onder meer tot het schrijven van die andere, minder bekende boekenreeks van hem, Out Of The Silent Planet / Perelandra / That Hideous Strength, een ruimtereis-epos daterend vòòr de Narnia-cyclus, waarin onder meer H.G. Wells en een hybride karakter, Ransom, die een amalgaam van hemzelf en Tolkien is, als karikaturen worden opgevoerd. Tolkien zou in weerwil en als tegenprestatie het tijdreis-epos The Lost Road schrijven, als connectief tussen zijn mythische Midden-Aarde wereld en de moderne tijden, maar naar goeie Tolkien-traditie is dit boek nooit afgeraakt. Ook Lewis' voornoemde "Space Trilogy", waarin de aardbewoners worden voorgesteld als een soort gevallen geschapenen die speelbal zijn tussen op Venus en Mars wonende opperwezens, is doorspekt met christelijke motieven, maar is daarnaast ook nog een interessante karakterstudie van de menselijke psyche, én één van de meest geslaagde crossovers tussen science fiction en fantasy. Waar de Space Trilogy nog duidelijk een Lewis toont die worstelt met zijn wereldbeeld, heeft hij in de Narnia-reeks eindelijk de vrede met zichzelf gevonden. De manier waarop hun beider literaire erfenis heden ten dage verkwanseld wordt als pasmunt in een ideologische strijd zou de beide heren ongetwijfeld in hun graf doen omdraaien van plaatsvervangende schaamte. Eens ontdaan van de moraliserende boodschap is The Lion, The Witch And The Wardrobe een uitmuntend staaltje van high fantasy, gebracht volgens de regels van de kunst. Niet meer en niet minder. De manier waarop deze boeken door christelijk rechts "gepusht" worden, zouden veel lezers en kijkers net een aversie kunnen doen krijgen, doordat de boodschap er zo weinig subtiel wordt ingehamerd. En dat is nu werkelijk het spijtige van de zaak.

De streng protestantse leer die Lewis aanhing, is misschien net de reden waarom zijn boeken buiten de Angelsaksische landen geen relatieve bekendheid genieten. In 1988 besloot de BBC om tot een grootscheepse verfilming van Lewis' werk over te gaan. Uiteindelijk zouden slechts vier van de boeken verfilmd worden in drie reeksen van telkens zes afleveringen; de andere boeken zouden ofwel té ongeschikt zijn voor kleine kinderen (The Last Battle), óf handenvol geld kosten aan speciale effecten (The Horse And His Boy). Inhoudelijk is The Lion, The Witch And The Wardrobe het rijkste en het meest toegankelijk om verfilmd te worden, en aangezien het al tweemaal verfilmd was, was het een logische keuze om met dit deel te beginnen. Dit boek, dat in de Narnia-chronologie de tweede plaats bekleedt, na The Magician's Nephew (waarin Lewis komaf maakt met het rouwproces over zijn moeder), was nochtans het eerst geschreven. Om de magische wereld van Lewis in beeld te brengen, werd er gekozen voor een procédé waarin de animatiebeelden over de film heen getekend worden, wat soms een bizar effect oplevert. Verder worden de rollen van onder meer de bevers en de wolven vertolkt door volwassenen in een alles behalve proportioneel kostuum, die met soms zeer knullige animatietechnieken morphen in echte dieren. We mogen echter de beperkte middelen waarmee deze reeks geschoten is, niet vergelijken met de state of the art computeranimaties die heden ten dage mogelijk zijn, en we moeten voor ogen houden dat deze reeks in het bijzonder voor kinderen gemaakt is. Zelfs bij de BBC vonden ze dat de een echte leeuw loslaten in het bijzijn van de kindacteurs niet haalbaar was.Het meeste aandacht is daarom besteed aan de creatie van de animatronische leeuw Aslan, gepuppeteerd door Ailsa Berk en William Todd Jones, die echt wel levensecht lijkt. De synchronisatie van deze sprekende leeuw klopt echter voor geen meter, en is misschien wel net storend omdat voor de rest zoveel moeige werd gedaan om met een realistisch uitziende leeuw voor de dag te komen.

Voor de rest is deze The Lion, The Witch And The Wardrobe een veeleer brave verfilming, die de tekst en de plotwendingen van Lewis bijna letterlijk volgt. Groots acteerwerk moet je dus niet verwachten - alhoewel de vier kinderen een hoog cute-gehalte hebben - en de rol van Barbara Kellerman als de Witte Heks is ingevuld met bijna de karakteristieke slechtheid van een stripfiguur als pakweg Dokter Krimson ("Oh wat is het toch fijn om gemeen te zijn"), maar de reeks draagt toch de BBC-kwaliteitsstempel die op de meeste van hun jeugdreeksen kan gedrukt worden. Alhoewel het de tekenfilm van Bill Mendelez is die eertijds mijn aandacht heeft weten vastpinnen op het werk van Lewis, en ik enorm veel verwacht van de big budget-verfilming van Andrew Adamson, is deze BBC-jeugdserie een mooie introductie voor de niet-Lewiskenner.



Clive Staples Lewis overleed op 22 november 1963. Zijn dood veroorzaakte niet meer dan een kolommetje in het randnieuws, want op dezelfde dag werd president J.F. Kennedy neergeschoten. Merkwaardig toeval is dat ook science-fictionauteur Aldous Huxley op dezelfde dag is overleden.

BEELD EN GELUID
Deze reeks was al geruime tijd te koop in Groot-Brittanië, maar ongetwijfeld om een graantje mee te pikken met de Narnia-hype heeft Just Entertainment de licentie voor de Benelux verworven. De technische kwaliteit overstijgt helaas maar net het video-niveau, en de bleke kleuren verraden duidelijk de videobron van het bronmateriaal. Het contrast is maar matig, beelden met niet al te veel belichting lijken vuil te zijn van de zwarte vegen, en de scherpte van het beeld is over de hele lijn problematisch, maar de track bevat gelukkig niet te veel ruis. De zes afleveringen werden op één disc geperst, waarbij op de eerste en laatste aflevering na de openings-en eindcredits er werden afgestript. Bij gebruik van de play all-functie springt de disc naar een andere titel, wat voor een redelijk abrupte overgang zorgt. De 2.0-audiotrack is netjes verzorgd, en alhoewel deze ook de kwaliteit van de TV-uitzending niet overtreft, zijn er minder consessies gedaan dan aan het beeld.



EXTRA'S
Naast kale versies van de drie Narnia-reeksen is er in de UK ook een verzamelaarseditie verkrijgbaar met daarbij een extra disc met bonusmateriaal. Een kleine selectie hieruit vinden we terug op deze disc. Eerst en vooral is er een in 2003 opgenomen reünie-interview (11 min.) met de vier acteurs die eertijds de rol van de kinderen uit het gezin Pevensie vertolkten. Een tweede "documentaire", als we het zo mogen noemen, is een aan elkaar gemonteerd allegaartje van 20 minuten over de speciale effecten. Vreemd genoeg komen veel van deze fragmenten uit Prince Caspian And The Voyage Of The Dawn Treader en The Silver Chair, en enkele zijn zelfs afkomstig uit de nooit op dvd verschenen tweede reeks The City Of Gold And Lead van één van mijn andere favoriete SF-klassiekers, The Tripods. Just Entertainment heeft wel de moeite gedaan om een deftige vertaling te voorzien voor de extra's, en we mogen na het bekijken gerust aannemen dat de vertaler van dienst niet onbekend was met het oeuvre van Lewis. Dat verdient een bonuspuntje.

CONCLUSIE
The Chronicles Of Narnia: The Lion, The Witch And The Wardrobe is een getrouwe maar geen briljante adaptatie van C.S. Lewis' gelijknamige werk, maar kan perfect als inleiding dienen voor iemand die zich als leek in het Narnia-universum van Lewis wil verdiepen. Om het "ooh" en "aah"-gehalte van het verhaal echter niet weg te geven, zouden we U aanraden om, als U de boeken niét kent, met de visie van deze versie te wachten tot U de Buena Vista-verfilming met Liam Neeson en Tilda Swinton heeft gezien.