Reporter Kuifje en zijn hond Bobbie reizen de wereld rond, bezoeken allerlei exotische oorden, zoals het Verre Oosten (De blauwe lotus), Arabië (Het zwarte goud), Zuid-Amerika (Het gebro­ken oor) en zelfs de maan, maar ook de vele onvergetelijke locaties die aan het brein van schepper Hergé ontsproten zijn, zoals de fictieve Balkanstaten Syldavië en Bordurië en het prachtige domein van kasteel Molensloot. Kuifje wordt op zijn tochten vergezeld door de kapitein annex would be-aristocraat Archibald Haddock, de enigszins wereldvreemde geleerde Trifonius Zonnebloem, de idiote detectives Jansen en Janssen en de diva van de Milanese opera, Bianca Castafiore. De albums van Kuifje worden door mensen van 7 tot 77 jaar in miljoenen exemplaren gelezen over de hele wereld, van in China tot in Amerika en van Rusland tot in Australië, en behoeven dus weinig introductie.

De plannen om het oeuvre van Hergé te verfilmen zijn alleszins niet van gisteren. Reeds in de zestiger jaren maakte de overigens Belgische tekenfilmproducent Belvision al een avondvullende verfilming van De zaak Zonnebloem, overigens sterk afwijkend van het gelijknamige album, en ook in de jaren '70 werd een zestal albums voor televisie bewerkt. Ook kwamen er twee Franstalige films uit met echte acteurs, niet op albums gebaseerd, Kuifje en het geheim van het Gulden Vlies en Kuifje en de blauwe sinaasappels, die maar matig succes kenden. Hergé heeft eind jaren '70 zelfs nog contact gehad met niemand minder dan Steven Spielberg, die wel wat zag in de rosse held, maar uiteindelijk toch koos om meer energie te steken in zijn Indiana Jones-project.

Geen enkele poging was echter zo ambitieus als die van de Canadese tekenfilmmaatschappij Nelvana, die in een coproductie met Frankrijk niets minder dan de hele Kuifje-reeks wilden verfilmen. En zo geschiedde; er werden 39 afleveringen van elk 20 minuten voor televisie gemaakt. Elk Kuifje-album zou hierbij twee afleveringen omvatten, behalve Kuifje in Amerika, De geheimzinnige ster en De schat van Scharlaken Rackham, die ook inhoudelijk wat minder gestoffeerd zijn, en daarom het met één aflevering elk moeten stellen.

Eén en ander was natuurlijk een hele opgave, niet in het minst door de vereisten van de Stichting Hergé, die de integriteit van het werk van de auteur tracht te bewaren. Hergé was bij leven altijd erg nauwgezet blijven waken dat niemand aan "zijn" Kuifje mocht raken. Zo had hij ook gestipuleerd dat na zijn dood niemand meer de reeks mocht voortzetten, wat niet eens zo'n slecht idee was als je bedenkt wat voor een kwaliteitsverlies bijvoorbeeld Suske en Wiske heeft moeten ondergaan na het overlijden van Vandersteen. Weduwe Fanny Rodwell en haar tweede man Nick, die de Stichting beheren, leggen een haast maniakale ijver aan de dag om het culturele erfgoed van Georges Remi - Hergé - intact te laten.

En het moet gezegd, de verfilmingen zijn een interessante studie geworden, waarbij er wel uiteraard hier en daar toch toegevingen zijn moeten gedaan worden aan het origineel. Zo zijn alle referenties van het frequente drankmisbruik van kapitein Haddock vakkundig uit het scenario geknipt, alsook die van Kuifje zelf, die in tegenstelling tot de recentere jaren in zijn jongere periode ook wel een glaasje lustte. Haddocks legendarische scheldtirades, van ectoplasma's over basji-boezoeks tot zoetwatermatrozen, zijn gelukkig wel geschikt bevonden voor de jongere kijkertjes, waarschijnlijk wegens toch helemaal over-the-top. De regel is voornamelijk dat hoe ouder het verhaal is, hoe meer het scenario bewerkt werd; van Kuifje in Amerika blijft van het originele scenario niet veel meer over, en Kuifje in Afrika is al helemaal gesneuveld wegens hopeloos gedateerd, en de koloniale sfeer die het album uitstraalt (stomme negers, slimme blanken) kan al helemaal niet meer door de beugel, maar is wel accuraat aan Hergé's era; we spreken immers over eind jaren '20.

Soms zijn er ook wel een paar kleinigheden geretoucheerd wegens intussen achterhaald; Kuifjes vondst van ijs op de maan in Mannen op de maan is wegens niet waar achterwege gelaten, en deed overigens in het verhaal zelf niet veel terzake. En ook de controversiële jodenster uit De zeven kristallen bollen en de joodse handelaar uit De krab met gulden scharen zijn handig weggecamoufleerd. Het is Hergé achteraf erg kwalijk genomen dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog gewoon is blijven verder Kuifjes tekenen voor de "gestolen" (gecontroleerd door de Duitse bezetter) Soir, en die paar jodenmoppen deden de vermoedens van zijn rechtse politieke sympathieën alleszins geen goed. Hetzelfde geldt voor de meer dan ongezonde belangstelling van de Waalse extreem-rechtse leider Leon Degrelle, die meende dat de figuur van Kuifje op hem was geïnspireerd - hij had wel meer van die waanideeën.

Na de oorlog was er op de redactie van Le Soir geen plaats meer voor Hergé, wat rechtstreeks de aanleiding was tot het onstaan van het blad Tintin/Kuifje. Dat Hergé in hart en nieren toch geen racist was, heeft hij achteraf nog uitvoerig kunnen bewijzen in albums als De juwelen van Bianca Castafiore, waarin hij Kuifje het laat opnemen voor een groep ten onrechte van diefstal beschuldigde zigeuners, of in Kuifje en de Picaro's, waarin hij de boodschap meegaf dat eender welk regime in Zuid-Amerika slechts als bijzaak oog heeft voor de armoede waarin zijn eigen bevolking leeft.

Maar kom, genoeg politiek gezwets, terug naar de verfilmingen. Is de geest van de Kuifje-albums bewaard gebleven? Absoluut. Hergé zou ongetwijfeld een goed filmregisseur geweest zijn, want het gros van de camera-posities werd overgenomen uit de strips. Slechts bij hoge uitzondering werden er beelden toegevoegd die niet in de strips zijn terug te vinden, zo bijvoorbeeld de inleidende beelden van de Sanders-Hartmut expeditie uit De zeven kristallen bollen. Vooral de recentere verhalen zijn maar minimaal bijgewerkt, en volgen de albums redelijk dicht.

De vreemde eend in de bijt is Kuifje en het Haaienmeer, de verfilming van een niet op een album van Hergé gebaseerd verhaal. Deze film werd reeds eerder uitgebracht door de filmmaatschappij PFC, en bevatte toen wél zowel de ondertitelde als de genasynchroniseerde versie, alsook soundtracks in o.a. Frans en Engels. Op deze disc is dus echter enkel de Nederlandse versie weerhouden, en een meer gedetailleerde bespreking van de PFC-versie vind je elders op deze site.

De reeks is een mijlpaal in de geschiedenis van het Belgische beeldverhaal. Hergé's werk getuigde immer van een bijzonder goede research en wetenschappelijke credibiliteit, wat de duologie Raket naar de maan / Mannen op de maan duidelijk bewijst. Hergé was echter ook als geen ander meester van de politieke satire; zo nam hij in De scepter van Ottokar op een zodanige wijze de Anschluss van Oostenrijk door nazi-Duitsland op de korrel, dat de Duitse bezetter zelfs de subtiliteit niet door had en Hergé rustig liet voortwerken. Hergé is met zijn tijd meegegaan, maar elk van de albums, die tot de perfectie werden uitgewerkt, bewerkt en herwerkt (van De zwarte rotsen zijn niet minder dan drie verschillende albumversies verschenen), ademt de tijdsgeest uit van die periode. Om bijvoorbeeld niet dieper in te gaan op, en stelling te moeten nemen in, de periode '40-'45, is onze jonge reporter dan ook erg vaak op reis (De geheimzinnige ster, De schat van Scharlaken Rackham). Wanneer Hergé na de oorlog weer aan de slag gaat, is er echter iets in zijn verhalen veranderd, en neemt hij steeds vaker sociaal stellingname, waarbij hij vaak partij kiest voor de minderbedeelden (zigeuners, de Indiaanse bevolking, ...), als had hij wat goed te maken tegenover zijn lezers.

Hergé was een geboren verteller, en weet met doorgaans simpele lineaire verhalen de lezer geboeid te houden. De premissen zijn meestal redelijk zwart-wit: Kuifje neemt het op tegen een stel misdadigers, of het nu valsemunters (De zwarte rotsen), terroristen (De zaak Zonnebloem) of drughandelaars (De sigaren van de farao / De blauwe lotus) zijn. Zijn verhalen vaak twee albums, zodat de verfilming ervan doorgaans meer dan een uur beeldmateriaal inneemt. Conscientieus voert hij een schare van grappige bijfiguren ten tonele, zoals de onhebbelijke verkoper Serafijn Lampion, de stoïcijnse butler Nestor en de op een werkelijk figuur geïnspireerde luie klusjesman Bollemans. Slechts af en toe gaat de man uit de bocht; zo is het in De Zonnetempel toch erg onwaarschijnlijk dat uitgerekend de Inca's, wiens godsdienst gebaseerd is op een zonnecultus, het verschijnsel van een zonsverduistering niet kennen.

Toch neemt Hergé zichzelf soms niet serieus: net als Hitchcock figureert hij vaak in zijn eigen albums, en ook dat is in de tekenfilms behouden gebleven. Ronduit merkwaardig is het verhaal De juwelen van Bianca Castafiore, waarin Hergé zijn held met zijn eigen verleden laat afrekenen. In plaats van alweer naar het andere eind van de wereld te trekken, speelt het verhaal, doorspekt met dubbele bodems, zich rondom kasteel Molensloot af, en gaat in feite over het gebrek aan communicatie tussen de mensen, wat in een oneindige reeks alegorieën wordt geïllustreerd, van de papegaai van Castafiore over de roddels in de weekbladen over het nakende huwelijk van de diva met Haddock, tot en met de potdove Zonnebloem

Bij zijn overlijden in 1983 liet Hergé nog één onafgewerkt album na, Kuifje en de Alfa-kunst, wat op zijn uitdrukkelijke wens nooit verder af werd gemaakt. Vlak voor zijn dood was hij nog aan een scène bezig waarin Kuifje door een bende malafide kunsthandelaars in beton werd gegoten. Kon het nog symbolischer?

 

Disc 1:
Kuifje in Amerika
De sigaren van de farao
De blauwe lotus
Het gebroken oor

Disc 2:
De zwarte rotsen
De scepter van Ottokar
De krab met de gulden scharen

Disc 3:
De geheimzinnige ster
Het geheim van de Eenhoorn
De schat van Scharlaken Rackham
De zeven kristallen bollen

Disc 4:
De Zonnetempel
Kuifje en het zwarte goud
Raket naar de maan
Mannen op de maan

Disc 5:
De zaak Zonnebloem
Cokes in voorraad
Kuifje in Tibet

Disc 6:
De juwelen van Bianca Castafiore
Vlucht 714
Kuifje en de Picaro's

Disc 7:
Kuifje en het Haaienmeer 

BEELD EN GELUID

Universal heeft van de collectie DVD's die ook alle zeven los te krijgen zijn een mooie luxe-box uitgegeven, geheel in de stijl van de X-Files boxen. In tegenstelling tot de Franse DVD's heeft men hier de afleveringen terug in de volgorde van de albums gerangschikt, wat bij de productie niet gerespecteerd was. De eerste geproduceerde aflevering was bijvoorbeeld De krab met gulden scharen, waarin Kuifje zijn onafscheidelijke metgezel Haddock ontmoet. Door het feit dat de afleveringen terug in volgorde staan, bevatten sommige DVD's drie en andere vier (soms kortere) afleveringen; alleen de vierde disc in de reeks bevat vier afleveringen op volle lengte en is daardoor de enige dual layer disc.

Maar er is nog heel wat technisch aan te merken op de box, niet in het minst op het beeld. Dit bevat uitzonderlijk veel ruis en compressiefouten, is zeer wazig (zie voorbeeld), vertoont enkele storende artefacts, de belichting is op verschillende ogenblikken erg onstabiel, en het beeld schudt heen en weer door de gebrekkige telecine-transfer. Alsof dat nog niet genoeg was is tijdens de aftiteling enorm veel dot crawl aanwezig - de letters schijnen te bestaan uit door elkaar lopende puntjes - en de besturing van disc 1 ging op onze DVD ROM-speler compleet de mist in (de standalone-speler had er gelukkig geen probleem mee). Het ergst van al is echter dat ongeveer elke aflevering lijdt onder zware interlacing: je kan praktisch geen stilstaand beeld bekijken zonder dat hierbij twee opeenvolgende beelden "gemengd" worden.

Afgezien daarvan duren de inleidende trailers bij het insteken van elke disc opnieuw overdreven lang, wat zeker bij een box met meerdere discs zoals deze geen goed idee is. En als klap op de vuurpijl is de box eigenlijk maar geschikt voor zes discs. Kuifje en het Haaienmeer zit in een kartonnen flapje, en je moet dit er net als de beruchte Buffy-boxen met extreme voorzichtigheid uithalen of je beschadigt gegarandeerd je disc.

De geluidskwaliteit is gelukkig gespaard gebleven van al deze technische rampspoed. De dialoog is uitsluitend in het Nederlands, maar men heeft voor de Vlaamse stemregie voor één keer eens een product afgeleverd dat voor vele andere maatschappijen tot voorbeeld kan dienen, want het is een keurig taalgebruik dat zowel boven als onder de Moerdijk aanvaardbaar zou moeten klinken. Men heeft beroep gedaan op een schare bekende Vlaamse acteurs, zoals Michaël Pas als Kuifje en de onnavolgbare Luk De Koninck als Haddock. Daarnaast herkennen we nog in de bijrollen o.a. de stemmen van Kurt en Marc Van Eeghem en Vic De Wachter.

EXTRA'S

Ook het bijgeleverde boekje is strikt minimum minimorum: over elke aflevering staan er misschien twee regeltjes tekst en één plaatje. Als dit de ultieme Kuifje-collectie was, had dit wel wat beter gestoffeerd mogen zijn. Een paar jaar geleden kon de zender Arte wel een hele avond wijden aan Kuifje.

 
CONCLUSIE

Mee door de behoorlijk dure aanschafprijs kunnen we alleszins niet besluiten dat je met deze box waar voor je geld krijgt. De verhalen van Kuifje staan twintig jaar na de dood van Hergé nog altijd rechtop als een huis, maar de technische kwaliteit van deze release is bedroevend slecht.

Meer interessante achtergrondinformatie over de geschiedenis van Kuifje vind je in de ontelbare werken die over de reeks geschreven zijn, maar een aanrader is toch de biografie Hergé van de Waalse journalist Pierre Assouline.