FILM
Het FBI is naarstig op zoek naar de seriemoordenaar die in de media wordt betiteld als Buffalo Bill (Ted Levine), omdat hij zijn slachtoffers vilt voor hij ze in de rivier dumpt. Directeur Jack Crawford (Scott Glenn) besluit de jonge belofte van de trainingsschool in Quantico, Clarice Starling (Jodie Foster) in het onderzoek in te schakelen en haar een profiel op te laten stellen van een andere seriemoordenaar, Hannibal Lecter (Anthony Hopkins) alias Hannibal The Cannibal, één van de weinige exemplaren die het FBI levend heeft weten te vangen. Met Clarice's specialisatie in het opstellen van daderprofielen hoopt het FBI zo inzicht te krijgen in de beweegredenen van een seriemoordenaar, in de hoop Buffalo Bill zo sneller te kunnen identificeren. De gevaarlijke psychopaat Lecter, die van zijn slachtoffers liefst de lever opeet met peulerwtjes en een lekker glaasje chianti, belooft zijn medewerking aan Clarice, als zij in ruil stukje bij beetje haar traumatische jeugd voor hem openbaart.



De zaak geraakt in een stroomversnelling wanneer Buffalo Bill de dochter (Brooke Smith) van een invloedrijke senator (Diane Baker) kidnapt. Omdat van Buffalo Bills vorige slachtoffers bekend is dat de moordenaar ze drie dagen in leven laat, ontstaat er een helse race tegen de klok om Catherine levend te vinden. Hannibal Lecter weet echter meer over de identiteit van de seriemoordenaar dan hij op het eerste zicht wil toegeven. Hij gebruikt die informatie als pasmunt om het onmenselijke gevangenisregime dat de al even sadistische doctor Frederick Chilton (Anthony Heald) hem oplegt, af te zwakken. Lecter spreekt echter zodanig in raadsels dat enkel een waardige tegenstander - in dit geval Clarice Starling - de puzzel in elkaar kan passen. En als toemaatje maakt hij van de verwarring gebruik om een gedurfde ontsnappingspoging te wagen.



Niet geheel onterecht won The Silence Of The Lambs in 1991 de vijf belangrijkste oscars - beste film, beste regie, beste bewerkt scenario, beste actrice (Jodie Foster) en beste acteur (Anthony Hopkins). Vooral deze laatste kwam toch een beetje als een verrassing, omdat de rol van Hannibal Lecter in de film eerder beperkt is - alles bij elkaar geteld krijgt Hopkins niet meer dan een dik kwartier screen time toebedeeld. De beklijvende manier waarop hij zich in de rol van de kannibaal heeft ingeleefd, was in elk geval nog goed voor twee vervolgfilms, Hannibal en Red Dragon, beide ook gebaseerd op boeken van Thomas Harris, en deze laatste een remake zijnde van Michael Manns Manhunter, de eerste film waarin Hannibal Lecktor (sic) zijn opwachting maakte, zij het vertolkt door Brian Cox. Anthony Hopkins zag er zijn (Amerikaanse) marktwaarde in elk geval enorm door stijgen, en de Britse acteur heeft zich heden ten dage definitief gevestigd in het land van cheeseburgers, cowboys en religieuze nutballs. Ieder zijn smaak, zeker?



De impact die The Silence Of The Lambs had op het thrillergenre in het algemeen en de interesse voor seriemoordenaars in het bijzonder, was van die aard dat het hele genre erdoor geherdefinieerd werd, en inspiratie bood voor andere films in het genre zoals Se7en en American Psycho. De film maakte echter voornamelijk het verschil door de wetenschappelijk onderbouwde manier waarop de politie jacht maakt op seriemoordenaars en de onverbloemde manier waarop de bloederige daden van Buffalo Bill én Hannibal Lecter wordt getoond, alhoewel veel bij een suggestie blijft, zoals wat er volgens de uitleg van doctor Chilton aan Clarice Starling is gebeurd met een verpleegster toen de aandacht voor Hannibal een ogenblikje was verslapt. Desalniettemin heeft de film ook het genre wat uit de onderstroom gehaald en een publiek aangetrokken dat normaal niet naar prenten met gratuit bloedgespatter en male frontal nudity gaat. In het pre-home cinema-tijdperk was het één van de laatste films bij mijn weten die meer dan een jaar onafgebroken op de filmaffiche is blijven staan. De prent kreeg echter ook de nodige tegenwind, vooral van de homobeweging, die niet echt in de handen stond te klappen voor de zoveelste film waarin homo's en transseksuelen worden geportretteerd als een stel zieke pervertelingen. Waarmee ze een punt hadden, maar wel met regisseur Jonathan Demme de verkeerde persoon in hun visier hadden om tegen te protesteren; ze hadden beter even aangeklopt bij auteur Thomas Harris. Om deels aan die kritiek tegemoet te komen zou Demme twee jaar later als tegenreactie het erg genuanceerde Philadelphia maken, waarmee hij zeker in de Verenigde Staten de acceptatie van de homoseksuele medemens weer een stapje dichterbij heeft gebracht.



Zowel de spanningsopbouw als de manier waarop de thema's uit Thomas Harris' boek zijn verwerkt, zoals het verpoppen van een vlinder als symbool voor gedaanteverwisseling, is briljant uitgebeeld met een minimum aan middelen, wat nogmaals bewijst dat de kwaliteit van een dergelijke film niet noodzakelijk evenredig is met de hoeveelheid varkensbloed die de regisseur uit het abbatoir laat aanrukken, maar dat spanning vooral kan worden gecreëerd door het combineren van de juiste camerastandpunten, belichting, macabere close-ups, korte sequenties met excessief geweld en een huiveringwekkende muziekscore van de hand van oscarwinnaar Howard Shore. Jonathan Demme haalt voortdurend de cliché's uit het genre onderuit door de kijker op het verkeerde been te zetten, waarmee we het vooral hebben over de bekende slotscène van de film. Het grauwe, afstandelijke en troosteloze beeld dat Demme schetst, is tot in de puntjes uitgewerkt, en toont ons de werkelijkheid vanuit de ogen van Clarice Starling, die al vanaf de eerste scènes als een weerbare, maar toch onderhuids kwetsbare vrouw wordt getoond, die letterlijk haar mannetje moet staan als vrouw. Niet toevallig zien we in enkele scènes, zoals onder meer ergens in het begin van de film in een lift, Clarice in het exclusieve gezelschap van mannen die allemaal minstens anderhalve kop groter zijn dan zijzelf. De fotografie van de film is zodanig opgezet dat elk beeld meer dan duizend woorden spreekt, met de éne scène na de andere die op het netvlies gebrand blijft.



Jodie Foster zet haar rol met de nodige gepaste afstandelijkheid neer, maar naarmate de film vordert en zij - toch op verbaal niveau - een zeer intieme confrontatie aangaat met Hannibal Lecter, en haar diepste zieleroerselen blootlegt, ontdooit haar personage - of beter, komen haar frustraties eruit gespoten als bij een vulkaanuitbarsting - en voel je als kijker een geweldige empathie met de manier waarop ze zich in de zaak Buffalo Bill vastbijt. De dialogen zijn huiveringwekkend treffend, en werken naar het éne ogenblik van fysiek contact tussen de twee hoofdrolspelers toe, waarin zowel Starling als Lecter zich op hun kwetsbaarst hebben opgesteld - alhoewel dat in het geval van de macabere übersadist Lecter niet echt veel voorstelt. Ook alle nevenrollen zijn bijzonder goed ingevuld, waarbij nogal eens het vaderlijke maar tegelijk afstandelijke spel van Scott Glenn als Clarice's mentor Crawford verbleekt tegenover het charisma van de beide hoofdrolspelers. Het acteerwerk is zodanig goed dat je als kijker de onlogische wendingen in het scenario voor lief neemt. En als je even door de acteerprestatie van Foster en Hopkins kijkt, zie je dat die gaten er wel degelijk zijn, met als voornaamste lapse de ongelofelijke domheid van de politie (die bij de eerste lijkschouwingen blijkbaar een belangrijk object in de keel zijn vergeten, die de kamer van het eerste slachtoffer onmogelijk grondig konden hebben doorzocht, enzovoort). Alhoewel. Deze bespreking is op dezelfde dag geschreven als die waarop minister Onckelinx supergangster Murat Kaplan per ongeluk heeft laten lopen; misschien is de overheid in werkelijkheid nóg dommer dan in de film.



BEELD EN GELUID
Sony Pictures HE heeft enkele maanden geleden de catalogus van MGM overgekocht (en intussen weer van de hand gedaan, maar dat is een ander verhaal), en uiteraard van de gelegenheid gebruik gemaakt om deze film nog maar eens opnieuw uit te brengen, ditmaal in een Ultimate Edition. Eerder was er al in regio 1 een gegeerde maar inmiddels uitverkochte Criterion-editie te krijgen, die als voornaamste nadeel had dat het beeld niet anamorfisch was uitgevoerd, en in regio 2 een stijlvolle 2 disc-versie, waarvan de eerste disc ook in de budgetreeks van Fox werd heruitgebracht. Voor een cash cow als deze zijn twee versies, laat staan één, echter niet genoeg, en wordt elke technische innovatie nog eens aangegrepen om de transfer waar nodig te verbeteren. De Ultimate Edition is echter de eerste die uitpakt met een Engelse DTS 5.1-track, die te vinden is naast een Dolby Digital 5.1-track alsook naast vijf gedubde tracks. De DTS-track is zeker niet slecht, maar biedt niet echt een intrinsieke meerwaarde aan deze release. Misschien klinkt deze iets stiller dan de Dolby Digital 5.1-track, waarbij het detail van het geluid pas tot zijn recht komt na een flinke draai aan de volumeknop, maar essentieel zijn de twee tracks inwisselbaar. Erg veel gebruik van de surroundkanalen wordt er niet gemaakt, en de subwoofer is ook maar minimaal aanwezig; toch weet de manier waarop de muziek van Howard Shore door het geheel geweven wordt, te charmeren, en bevat de film een paar zeer geluidsintense scènes.



Ook het beeld verschilt weinig met dat van de 2-discversie. Misschien is het zwartniveau en het geheel aan details iets minder, omdat iets meer compressie is moeten toegepast worden omwille van de vele audiotracks, wat bijvoorbeeld te zien is in de scène waarin Hannibal Lecter op de luchthaven wordt overgedragen. Een ander issue dat reeds in de 2-discversie een punt van kritiek was, is dat op "Woods near Quantico, Va" in de openingsscène na de ingebrande plaatsnamen in typewriter-stijl uit het beeld zijn gehaald en vervangen door titels op het ondertitelingsspoor, hetgeen op de Criterion-release niet het geval was. Desondanks is dit een aanvaardbare release met wat onderkoelde kleurpatronen, in overeenstemming met de bedoeling van de regisseur, weinig ruis en redelijke scherpte, maar af en toe een klein printfoutje.



EXTRA'S
U moet deze release werkelijk in huis halen als U liefhebber bent van extra's. Al wat op de reeds goed gestoffeerde 2-disc terug te vinden was, buiten de trailer voor Hannibal, is op deze release terug te vinden, maar er is op de bonusschijf van deze release zoveel méér terug te vinden. De bijkomende bijdragen zetten vooral Jodie Foster en Jonathan Demme in de spotlights. In de eerste documentaire, "The Silence Of The Lambs: The Beginning" (16 min.), vertelt Jonathan Demme vooral over zijn pioniersdagen bij Orion Pictures, en Jodie Foster over de manier waarop ze zich voor de rol heeft voorbereid. De documentaire staat om de één of andere niet nader genoemde reden in een aparte onderverdeling dan de andere vier documentaires. "Jonathan Demme & Jodie Foster: Making The Silence Of The Lambs" (26 min.) is een tweede retrospectieve documentaire waarin Demme en Foster toelichting geven bij een reeks sleutelscènes van de film. In "Jonathan Demme & Jodie Foster: Breaking The Silence" (9 min.) staan ze stil bij het uiteindelijke eindresultaat. "Scoring the Silence" (15 min.) bevat een langer interview met Howard Shore over zijn bijdrage aan de film. De beste achtergronddocumentaire die ooit als extra is toegevoegd aan een film is en blijft volgens mij nog altijd "Inside the Labyrinth" (64 min.), waarin op zeer diepgaande wijze het maken van een film over een seriemoordenaar wordt belicht, maar ook plaats is voor onderwerpen als location scouting, casting en natuurlijk de bittere kritieken op de film vanwege de homobeweging. De documentaire bevat buiten enkele oude interviews geen bijdragen van Jonathan Demme en Jodie Foster, maar dat wordt door de andere documentaires weer ruimschoots gecompenseerd.



In de sectie "Page To Screen" vinden we nóg twee documentaires terug, die waarschijnlijk apart zijn gezet omdat ze iets luchtiger van aard zijn. Acteur Peter Gallagher vertelt in "A Wealth of Talent" (19 min.) over de zegetocht van de film op gebied van prijzen, en in "Preparation and Authenticity" (21 min.) wordt de voorbereiding van Foster en Hopkins geschetst. Ook de originele promotie-featurette uit 1991 (8 min.) is nog aanwezig, alsook de fotogallerij, 21 verwijderde scènes (20 min.), en een blooper reel. De twee trailers staan ook nog op de disc, het aantal tv-spots is opgetrokken van 2 naar 11. Wil U tenslotte graag een keer drie maanden van het gezeur van uw schoonmoeder verlost zijn, dan moet U het voice-mail bericht van Hannibal Lecter (ja, het heeft iets te maken met een lever, peulerwtjes en chianti) maar eens op uw antwoordapparaat zetten. Omdat het oog ook wat wil, zit deze release in een prestigieus uitziend doosje met een begeleidend boekje én 5 mooie productiefoto's, ééntje met de beide filmaffiches op (Starling en Lecter) en vier met Jonathan Demme met zijn cast.



CONCLUSIE
The Silence Of The Lambs is een onvermijdelijke brok filmgeschiedenis, die nog maar eens heruitgebracht werd, en vooral liefhebbers van bonusmateriaal moet paaien. De technische kwaliteit is ten opzichte van de 2 disc-versie niet echt verbeterd, ondanks toevoeging van de DTS-track, maar deze release is toch de version of choice van een film waarvoor het nog lang zal duren vooraleer critici erover uitgepraat zijn.