DOCUMENTAIRE
In The Da Vinci Project onderzoekt de Italiaanse regisseur Luigi Rizza een aantal stellingen die de Amerikaanse auteur Dan Brown in zijn inmiddels beroemde en beruchte roman The Da Vinci Code heeft verwerkt. Nooit eerder heeft een fictionverhaal meer weerklank gekregen dan in het geval van Dan Browns bestseller, nooit eerder zijn er zoveel pseudo-historische documentaires gemaakt over een pseudo-historische roman die uiteindelijk als enige en ultieme doel het aangename leesplezier van zijn kopers beoogt. Waarom stak niet dezelfde storm op bij de publicatie van De Naam Van De Roos van de Italiaanse universiteitsprofessor Umberto Eco, of een paar jaar later bij het verschijnen van zijn minstens even spannende en goed geschreven boek De Slinger van Foucault? De verklaring is eenvoudig: in zijn eerste vuistdikke roman laat de schrijver het doel van William de Baskervilles zoektocht samen met de kloosterbibliotheek in de vlammen opgaan, in het andere boek vertelt de auteur de lezer op het einde zelf doodleuk dat de premisse van zijn precieus opgebouwde stelling van bij het prille begin vals was. Exit alle mogelijke speculaties over waar of niet waar. Het mag een wonder heten dat De Naam Van De Roos onder die omstandigheden uiteindelijk toch nog het witte doek heeft gehaald, want van De Slinger van Foucault werd niet eens een goedkope miniserie gemaakt. Kan u zich voorstellen dat Eco zich nu, als gevolg van de hele heisa over een boek met veel minder consistentie, een beetje in zijn kruis gepakt voelt?



The Da Vinci Project concentreert zich op drie opvallende discussiepunten uit Browns boek: de geheimzinnige wirwar van tekens en verwijzingen in Leonardo Da Vinci's Laatste Avondmaal en zijn eventueel lidmaatschap van geheime genootschappen, de geheimdoenerij omtrent de Heilige Graal en de symboliek in de Rosslynkapel in Schotland. In tegenstelling tot wat de makers pretenderen bevat de documentaire geen opvallende nieuwe ontdekkingen omtrent de figuren op Leonardo's meesterwerk, de mogelijke aard van de Graal of de bedoelingen achter de opeenstapeling van aanwijzingen in de Rosslynkapel. Wat Luigi Rizza wel doet is een aantal deskundigen en boekenschrijvers over verwante thema's aan het woord laten en hun inzichten en speculaties leveren wél origineel materiaal op dat liefhebbers wellicht kan interesseren. In die zin is deze documentaire niet beter of slechter dan ander gelijkaardig materiaal op de markt.

Luigi Rizza begint zijn documentaire met het wegwuiven van twee stellingen uit Browns boek: de Pei-piramide op het plein voor het Louvre bestaat niet uit 666 stukjes vensterglas zoals de Amerikaan beweert, maar 673, terwijl er in het oorspronkelijke ontwerp zelfs sprake is van 698 stuks. Weg dus alle mogelijke speculaties over een verband met het Duivelsgetal. Vervolgens neemt hij de toeschouwer mee naar de Nationale Bibliotheek in Parijs op zoek naar informatie over de Priorij van Sion, volgens ene Henri Lobineau, genealoog, gesticht in 1099 en de bewijzen gearchiveerd in de afdeling Les Dossiers Secrèts onder nummer 4-lm1-249. Over de figuur van Lobineau is niets bekend, maar het archiefstuk is volgens de afstempeling in de bibliotheek gedeponeerd in 1967 en bevat een lijst van alle Grootmeester van de priorij plus en stamboom van de Merovingse koningen. Het bewijsmateriaal voor zijn stellingen - oude perkamenten - heeft Lobineau niet bij het dossier gevoegd. Een andere figuur, een zekere mijnheer Plantard, beweerde in de jaren '60 af te stammen van het Merovingse koningshuis, waarmee hij rechtstreeks aanspraak maakte op de Franse troon. Later gaf hij toe dat zijn bewijsmateriaal een vervalsing was, maar wat belangrijker is: zijn beweringen lopen parallel met die van de mysterieuze Lobineau en dus gaat het naar alle waarschijnlijkheid om dezelfde charlatan.

Een centrale figuur in The Da Vinci Code is de figuur van Maria Magdalena, waarvan Brown beweert dat ze de echtgenote was van Jezus Christus. Volgens de overlevering sleet Maria Magdalena haar laatste levensjaren in Frankrijk en was zij de stammoeder van de Merovingse dynastie. Nu weet u dus ook waar de Franse koningen hun goddelijke status vandaan haalden. Over het graf van Maria Magdalena wordt al heel lang gespeculeerd en Luigi Rizza vestigt in dit verband de aandacht op wat er op het einde van de 19de eeuw voor zonderlings gebeurde in Rennes-le-Chateau, een dorpje in de Franse Pyreneeën. Pastoor Saumière van Rennes-le-Chateau was een man met ambitie en hij besloot om de parochiekerk te restaureren en uit te breiden. Bij de graafwerken stootte hij op een groot geheim of een schat. De omstandigheden zijn nooit echt opgeklaard, maar de kerk werd nadien aan Maria Magdalena gewijd en Saumière liet (omgerekend naar onze tijd) voor miljoenen euro verbouwingswerken uitvoeren, tuinen aanleggen en een Magdalenatoren bouwen. In Parijs was hij sindsdien een graag geziene gast in het gezelschap van hoogwaardigheidsbekleders en politici. Vond Saumière het graf van Maria Magdalena, documenten over de vindplaats van haar graf of gewoonweg de Heilige Graal zelf? We zullen het nooit weten, want pastoor Saumière nam het geheim mee in zijn graf. Maar waarom staat er nu nog altijd bij het binnenrijden van Rennes-le-Chateau een bordje dat bezoekers verbiedt om de grond om te spitten of graafwerken uit te voeren?



Over de Rosslynkapel is Luigi Rizza kort: er is daar wat, volgens sommigen is het dé begraafplaats van de Heilige Graal, maar de veelheid van geheimzinnige en vaak nauwelijks verwante aanwijzingen, al dan niet metaforisch bedoeld, zorgt voor meer verwarring dan duidelijkheid. Vast staat dat de bouwer van de kapel (1446-1450), ene William St. Clair banden had met de vrijmetselarij en de esoterie en dat één van zijn voorvaderen deelnam aan de Eerste Kruistocht. Uitgerekend tijdens die veldtocht werd de Orde van de Tempeliers gesticht waarvan wordt beweerd dat ze de schat van Salomon in de tempel van Jeruzalem ontdekte...

Het meest controversiële onderdeel van Dan Browns The Da Vinci Code houdt verband met het Laatste Avondmaal van Leonardo Da Vinci in de Santa Maria delle Grazie in Milaan. Dat het fresco überhaupt nog bestaat mag een wonder heten, want de kerk werd in beide Wereldoorlogen zwaar beschadigd. Het fresco stond er jarenlang bloot aan weer en wind en hing later nog een hele tijd onder een dun zeil dat als enige beschutting dienst deed. Volgens Brown is de figuur aan de rechterhand van Jezus zijn geliefde Maria Magdalena (niet de prostitué, want die misvatting heeft het Vaticaan al officieel in 1989 rechtgezet), maar volgens Brown dus de echtgenote en de stammoeder van een dynastie waarvan het geheim het centrale element zou zijn van de Heilige Graal. De Italiaanse schrijver Roberto Giacobbo heeft een boek geschreven met als titel Il Secreto di Leonardo en Luigi Rizza laat hem uitgebreid aan het woord over zijn visie op de ware aard van de mysterieuze figuur die eeuwenlang voor Christus’ geliefde apostel Johannes werd versleten. Giacobbo schenkt aandacht aan de omstandigheden waaronder het fresco ontstaan is en heeft dagboekfragmenten van abt Vasari van het Santa Maria-klooster uitgepluisd op zoek naar aanknopingspunten. Een vergelijkende studie van verschillende vrouwenfiguren op de schaarse schilderijen van Da Vinci dwingt hem tot een heel andere conclusie dan Dan Brown, minder spectaculair, maar wellicht dichter bij de waarheid. Eén van Giacobbo's conclusies is wetenschappelijk onderbouwd: de Christusfiguur komt overeen met vroegere afbeeldingen die Da Vinci van Jezus maakte. Wat Judas betreft: die staat niét op het doek, gewoon omdat Da Vinci problemen wilde vermijden over eventuele overeenkomsten tussen zijn Judasvoorstelling en bestaande personages uit zijn eigen tijd. Of het waar en geloofwaardig is, dat moet u zelf uitmaken, beste lezer, maar besef dat Da Vinci zelf geen geschriften heeft nagelaten waarin hij de personages op zijn Laatste Avondmaal benoemt. Maar het prikkelt uiteraard de nieuwsgierigheid en dat beseft regisseur Luigi Rizza ten volle.

BEELD EN GELUID
The Da Vinci Project is een mooie documentaire geworden. Rizza grasduint uitgebreid in de prachtige tekeningen van Da Vinci, zijn schetsen en uiteraard zijn schilderijen, inclusief zijn wereldberoemde fresco. Het hoofdstuk over de identiteit van Maria Magdalena stoffeert hij met fragmenten uit de in Qumran gevonden Dode Zeerollen en hij maakt adembenemende opnamen in het Schotse Rosslyn. Zijn beeldinstellingen zijn origineel, zijn montage verzorgd en gelardeerd met talloze digitale trucs om het onzichtbare zichtbaar te maken. Het kleurenpalet zweeft tussen het sepiakleurige werk van Da Vinci, de donkerbruine en goudkleurige resten van de Dode Zeerollen tot het mistig grijs in de Rosslynkapel en fijnzinnig blauw op het Laatste Avondmaal. Ontelbare close ups en onopvallende details passeren de revue, altijd scherp gefotografeerd en nauw aansluitend bij het commentaar. Jammer van de commentaarstem over de interviews, daar hadden we liever de Italiaanse stemmen gehoord mét ondertitels i.p.v. Engelse overdubs met ondertitels. Maar het is een schoonheidsfoutje, meer niet. De commentaarstem zit in het midden vooraan. Ze klinkt aangenaam en deskundig. Het 5.1-effect is eerder beperkt.



EXTRA'S
Bij de extra’s vindt u een Image Gallery: een slideshow met het zelfportret van Leonardo Da Vinci, het gehavende perkament van de Dode Zeerollen, een beeld van de kerk in Rennes-le-Château, oude munten, oude zegels, een stadsgezicht van het middeleeuwse Jeruzalem, het interieur van Rosselyn, de originele kryptex van Da Vinci, de Mona Lisa in het Louvre, de piramide vóór het Louvre en uiteraard het Laatste Avondmaal.
De cd met de originele muziek van de documentaire krijgt u er als cadeautje bij. Hij bevat muziek van W.A.Mozart, Pino Donaggio en Oscarwinnaar Nicola Piovani (componist van Life Is Beautiful).

CONCLUSIE
In The Da Vinci Project speurt de Italiaanse filmmaker Luigi Rizza naar de fabels die Dan Brown in zijn boek als waarheden verkoopt. De controversiële strijdpunten zijn inmiddels bekend, toch slaagt de regisseur erin om met de hulp van een select gezelschap schrijvers en kenners nieuwe accenten te leggen en zelfs voor een verrassend slot te zorgen. De documentaire is met Italiaanse flair gemaakt met een in het begin niet altijd even logische opbouw als gevolg, maar zoals het Italianen past is de keuze van de locaties bijzonder fraai en de esthetische omkadering van het geheel pico bello. Als u niet genoeg kan krijgen van alles wat met The Da Vinci code te maken heeft, als de geheimzinnige figuur van Maria Magdalena u niet loslaat of als u open staat voor frisse ideeën omtrent Da Vinci's Laatste Avondmaal, dan kan u deze dvd niet links laten liggen. Zo is dat.