CONCERTFILM
Circus Hiëronymus Bosch is een muziekprogramma rond het triptiek De Tuin der Lusten van de 15de eeuwse schilder Hiëronymis Bosch, omstreeks 1450 geboren in 's Hertogenbosch en vooral bekend door zijn surrealistische aandoende doeken, bevolkt met bizarre figuren in bizarre omstandigheden rond thema's als leven en dood, hemel en hel. De Haagse muziekgroep Flairck en het Corpus Acrobatic Theatre stelden hun gezamenlijke interpretatie voor in de Deventer Schouwburg op 19 en 20 januari 2002. De neerslag van dat concert annex acrobatische voorstelling is vastgelegd op deze dvd.

Flairck is een oude bekende in het concertcircuit. De band werd in 1976 opgericht door Hans en Erik Visser (het enige vaste lid van de groep) en brak in 1978 door met de debuutplaat Variaties Op Een Dame. In 1980 volgt het bloedmooie Gevecht Met De Engel en in 1981 het indrukwekkende Circus. De groep verzamelde op korte tijd alle muziekprijzen bij onze noorderburen. Er waren personeelswissels, o.a. het vertrek van allround instrumentalist Peter Weekers en de komst van Sylvia Houtzager, een prachtige violiste met een unieke uitstraling. Op zoek naar meer creatieve vrijheid ruimde Flairck in 1984 het contract met Polydor in voor een overeenkomst met EMI. De liefde zou evenwel van korte duur zijn, want na hun fraaie laatste Polydoralbum Bal Masqué besloot EMI om het commerciëler aan te pakken. Met Maggie Reilly als vocaliste verscheen in 1986 hun negende plaat Sleight Of Hand waarop de oude waarden plaats maakten voor meer op de hitparade gericht werk. Dat ballonnetje ging evenwel niet op. Gelukkig was er een doekje voor het bloeden: in 1987 debuteert Flairck in Amerika met een concert in Los Angeles.

Bij hun tienjarig bestaan verscheen bij Antilope het album Flairck 10, waarop men het roer als nog probeerde om te gooien, maar de fans van weleer reageerden lauw. Het buitenland bood evenwel soelaas: Flairck trad op in Boston, New York, de rest van Europa en vervolgens in de rest van de wereld. Begin jaren '90 veroverde de Haagse band Japan. In de jaren '90 waren vooral De Optocht (1992), rond het thema Middeleeuwen, en De Gouden Eeuw (1996), over de 17de eeuwse bloei van de overzeese Handel in Noord-Holland, interessante thema-albums. In 2001 trad de begenadigde flamencogitarist Eric Vaarzon Morel tot de groep toe en begonnen de voorbereidingen voor het prestigieuze Circus Hiëronymus Bosch-project.



De muziek van Flairck is moeilijk te typeren wegens de grote waaier van interessen en invloeden: de catchy composities zweven tussen klassiek, folk, jazz en akoestische popmuziek waarbij stille en introspectieve passages op gitaar afgewisseld worden met jachtige fragmenten voor een veelheid van instrumenten, gaande van viool en cello tot sitar, piccolo, (pan)fluit, accordeon, harp, marimba, timpani, piano, vibrafoon, percussie en tabla. Aanvankelijk waren de Flairck-albums compleet instrumentaal, later introduceerde Erik Visser voorzichtig en met wisselend succes zangpartijen in zijn composities.

Circus Hiëronymus Bosch is een samenwerkingsverband met het Corpus Acrobatic Theatre, een gezelschap met een aanzienlijke staat van dienst inzake humoristische en vernieuwende straatanimatie en afgeleide theateracts. Hun bijdrage aan het project, een mengeling van acrobatie, dans en theater, verruimt de visuele aspecten van deze dvd, maar voegt uiteraard niks essentieels toe aan de muziek. Gelukkig heeft men gekozen voor een aparte (full screen-)montage van concert en choreografie, waardoor kijkers met weinig interesse voor danstheater zich kunnen beperken tot de registratie van het Flairck-optreden (met Corpus in de achtergrond).

PLAYLIST
Ouverture
Creation
Circus of Life (intro)
Lazyness
Vanity
Lust
Jealousy
Circus of Life (coda)
The Blue Barge
Hell
Hesitation
Heaven
Finale
Credits

Circus Hiëronymus Bosch is de muzikale vertaling van De Tuin der Lusten. Terwijl we naar de dichtgevouwen triptiek van Bosch kijken met daarop het ontstaan van de woeste aarde, zet Flairck de ouverture Salut Batavum in, een rustig en pastoraal thema voor stemmen, bellen, viool, een jankende cello en een nadrukkelijke traverso ondersteund door opdringerige akoestische gitaren. De gotische samenzang van de bandleden, het parlando van Visser tijdens het scheppingsverhaal en het stuwende ritme van de instrumenten voeren de compositie naar een voorlopig crescendo, het klinkt veelbelovend. Creation (of De Schepping, het linkerpaneel van het geopende triptiek) begint op de tonen van een waterorgel, etherisch en fragiel, gevolgd door breekbare tonen van een klarinet annex cello, een voorzichtige traverso, even opbloeiend met Erik Visser op gitaar, dan weer terugdeinzend en herfraserend met een goedgemutste accordeon als inzet, want de schepping verloopt naar wens. Creation visualiseert op een fijnzinnige manier het enthousiasme en de fragiliteit van het scheppingsproces, de aarzeling van de knoppendraaier, de voortvarendheid bij het bekijken van de succesvolle resultaten. Circus of Life, de introductie tot het middelste paneel van de Tuin der Lusten is een korte reprise van het hoofdthema van het album Circus, opnieuw gearrangeerd, maar gelukkig met dezelfde gevoelige dialoog tussen twee hemelsklinkende cello's met in de achtergrond het afgemeten gitaarspel van Eric Vaarzon Morel. Zijn meer dan 8 minuten durende solo Lazyness is een indrukwekkend improvisatie voor flamencogitaar. Het daaropvolgende Vanity is een solo voor accordeon van Nihad Hrustanbegovic. Hij improviseert rond het introductiethema, maar roept vooral de warme en donkere sfeer op van Oost-Europese huwelijksfeesten, zigeuners en exotische wijn. Erik Visser rondt af met een opjuttende en draaikolkende herneming van Circus. De solo's zijn iets te lang voor de vlotte voortgang van het muziekwerk, maar over hun kwaliteit bestaat er geen discussie. In Lust tovert Mariëlle Nieuwenhuis een maagdelijke wereld te voorschijn, ontspannen en vrij van zonden, voor even, want was daar niet de slang en de appel? Het fluitspel komt in een tempoversnelling terecht, met flinke uithalen als de kreet van radeloze mensen. En dan opnieuw het hoofdthema want het leven gaat voort. Maar het kwaad is geschied: de donkere en schurende tonen van een muzikale zaag en het korte strijken over een boze cello in Jealousy beloven niet veel goeds. Het paradijs is weg. Het maakt plaats voor het menselijke circus van ondeugd en wispelturigheid.

The Blue Barge (De Blauwe Schuit), een compositie voor instrumenten en zang komt uit het album De Gouden Eeuw en heeft betrekking op de voorstelling van de boot op het middenpaneel van de Tuin der Lusten. Thematisch en qua sfeer sluit de song nauwer aan bij de problematiek van zeevaarders van de VOC (waarvoor het oorspronkelijk is geschreven) dan bij het ingetogen werk van Jeroen Bosch. Hetzelfde geldt overigens voor Hesitation uit hetzelfde album, op de tonen van een bombastisch parlando. Het bijna een kwartier durende Heaven is zonder meer het topstuk uit de collectie op deze dvd. Het is vintage Flairck zoals de fan zich dat met heimwee herinnert uit lang vervlogen dagen. Hier geen overbodige tierlantijnen die een gebrek aan inspiratie moeten maskeren, maar een corpus muzikanten, geïnspireerd en voor honderd procent op dreef, de ene keer lief als engeltjes, geëmotioneerd en geïnspireerd, met een rijk palet van zachte kleurtoetsen en rijke intonaties, vervolgens met een duivels temperament, heftig en gejaagd, bruisend en stuwend in de richting van de coda. Voor de Finale, hoe kan het anders, keert Flairck terug naar het Salut Batavum en lopen de rillingen over de rug. Ze kunnen het nog, ma, ze kunnen het.

BEELD EN GELUID
Technisch valt er op deze dvd weinig aan te merken. De opname is uitstekend voorbereid en de kleine foutjes die overbleven, zijn beslist tijdens de montage weggewerkt. Het beeld is soms een beetje korrelig in de donkere fragmenten, maar voor het overige zonder storende ongerechtigheden. Het geluid staat in een Dolby 5.1-versie en zoals dat meestal het geval is bij concertregistraties is het resultaat goed maar niet exceptioneel. De klank is evenwel uitstekend en laat de zijïge cello's prachtig tot hun recht komen. Het surroundeffect zorgt bij momenten voor een aantrekkelijke opvulling van de ruimte.

EXTRA'S
Corpus is de fullscreen-versie van het optreden van het Corpus Acrobatic Theatre, afgewisseld met fragmenten uit De Tuin der Lusten van Bosch. De soundtrack staat in 2.0. Hiëronymus Bosch schetst een beeld van de kunstenaar en zijn werken. Behind the Scènes bevat een interview met Erik Visser en de Corpus-choreograaf over de aanpak en de coördinatie tussen muzikanten en acrobaten-dansers. De dvd sluit af met Biografieën van alle artiesten.

CONCLUSIE
Circus Hiëronymus Bosch van Flairck & Corpus is een thematische concertregistratie, opgenomen in Deventer Schouwburg in januari 2002, met als uitgangspunt De Tuin der Lusten van de 15de eeuwse schilder. Erik Visser grasduint - zoals de oude klassieke meesters dat voor hem deden - uit 25 jaar Flairck om het muziekwerk gestalte te geven. Het geheel is jammer genoeg minder consistent dan de kwaliteit van de onderdelen laat vermoeden door een gebrek aan coherentie. De solopartijen houden de voortgang van het muziekwerk (te lang) op en de parlando-fragmenten uit De Gouden Eeuw passen qua sfeer en intensiteit niet echt in het geschetste kader. Circus Hiëronymus Bosch is teveel een samenraapsel, te brokkelig om onafgebroken te blijven boeien. De choreografie van Corpus is inventief en origineel, maar weinig opvallend. Dat zou Jan Fabre beslist een stuk beter doen.

De dvd is nauwelijks in de handel te koop. Geïnteresseerden raadplegen de site van Flairck.