FILM
Deze dvd bevat de komedie Fanfare, de eerste langspeelfilm van Bert Haanstra, de lange documentaire Over Glas Gesproken (28 min.) en de korte film Glas (11 min.) waarvoor de regisseur in 1959 in Hollywood de Oscar voor de beste korte documentaire in ontvangst mocht nemen.

Fanfare (1958)
Toen Bert Haanstra in 1958 het idee opperde om een langspeelfilm te maken waarvoor hij eerder in samenwerking met Jan Blokker het script had geschreven,was dat geen enkel probleem. De door de wol geverfde producer Rudi Meyer nam het project onder zijn hoede, zorgde voor de nodige 400.000 Gulden productiegeld en streek met Haanstra en zijn filmploeg in het Overijsselse Giethoorn (tussen Steenwijk en Staphorst) neer voor een film over twee muziekkorpsen in het imaginaire plaatsje Lagerwiede die door onderlinge ruzie het pittoreske dorpje in twee kampen verdelen. De hoofdrolspelers in het conflict zijn cafébaas en bombardonspeler Geursen (Hans Kaart) en zijn concurrent Krijns (Bernard Droog) die tot tweemaal toe een hoornpassage vals speelt tijdens de repetitie. Het komt tot een woordenwisseling tussen beide mannen en Krijns gaat er boos vandoor. Dat komt slecht uit want een afgevaardigde van het ministerie van Cultuur is net op bezoek bij de burgemeester om na te gaan of de fanfare een hogere subsidie behoort te krijgen én uitgerekend over vijf dagen is er een belangrijk muziekconcours dat te allen prijzen moet worden gewonnen.

Van repeteren is er nog maar weinig sprake want Krijns besluit om z'n eigen fanfarekorps op te richten. Daar is de burgemeester het als voorzitter van de vereniging niet mee eens en hij deelt beide partijen mee dat de subsidie aan de meerderheid toekomt. Dus barst de strijd los tussen Geursen en Krijns om de meeste fanfareleden op hun hand te krijgen. Geursen weet dertien van de 25 muzikanten te overtuigen en eist de overwinning op. Z'n tegenstander laat zich niet onbetuigd, haalt in het geniep zijn instrumenten en het vaandel van het fanfarekorps bij Geursen weg en trekt de Amsterdammer Schalm (Albert Mol) aan als dirigent. De hele situatie is vooral heel pijnlijk voor Geursens dochter Marije (Ineke Brinkman) die op trouwen staat met Douwe (Wim Van den Heuvel), de zoon van Krijns. Douwe is de dorpspolitieman en in die functie krijgt hij van de burgemeester de opdracht om het vaandel en de instrumenten bij z'n vader op te halen.



De Fanfare was meteen en gigantisch succes in Nederland. Met ruim 2,6 miljoen verkochte bioscooptickets in de eerste zes maanden was deze komedie jarenlang de best bezochte Nederlandse film. Alleen Turks Fruit (1973) deed beter met 3,3 miljoen bioscoopbezoekers en staat sindsdien op de eerste plaats. Fanfare dankt z’n succes aan de grote herkenbaarheid. De schilderachtige kreekjes, de houten bruggetjes en de knusse huisjes en boerderijen, ze kwamen onze noorderburen bekend voor. In een land waar ieder dorp een fanfarekorps en kleiduivenschieters heeft, was een dergelijke ruzie niet onbekend en nog minder ongewoon. Bovendien valt er wat te lachen in Fanfare. Bert Haanstra zorgt voor komische situaties en prachtige beeldgrappen, zoals de koeien die door het gras lijken te glijden of de eenden in de sloot die zich opmaken net zoals het meisje voor de spiegel dat de regisseur meteen als volgende beeld laat volgen. Het doet denken aan de effecten die Haanstra in 1972 in Bij de Beesten Af stopte, zijn grootste succes in onze contreien. Haanstra portretteert zijn beide hoofdfiguren als onschuldige goedzakken, Geursen als de goedlachse en gemoedelijke dikkerd en Krijns als de meer in zichzelf gekeerde en ongelukkige underdog die toch op de sympathie van de toeschouwer mag rekenen. Hun vijandigheid wordt nooit brutaal. Het blijft bij dreigementen die tijdens de komische momenten steevast onderuit worden gehaald.

Over Glas Gesproken (1958)
Van de glasfabrieken in Leerdam en Schiedam kreeg Bert Haanstra in 1958 de opdracht voor een bedrijfsfilm over de glasfabricage. Wat een saai verhaal over de aanvoer van de grondstoffen, de glasontwerpen, het maken van glas, het glasblazen en de uiteindelijk afwerking van het eindproduct had kunnen zijn, wordt in de handen van Haanstra een boeiende documentaire met zinvol commentaar, snedige observaties en – hoe kan het anders – grappige situaties aan de lopende band. Vooral zijn close ups van de glasblazers geven deze industriefilm esthetische meerwaarde, waarbij huiscomponist Jan Mul voor een perfecte muziekscore zorgt vol kleine geluidjes om de actie in beeld te ondersteunen. Indrukwekkend is met name de prachtig gemonteerde scène met alleen maar het sierlijke handenspel van de blazers, begeleid door perfect getimede pianomuziek alsof de arbeiders zelf musiceren.

Glas (1958)
Tijdens zijn verblijf in de Leerdammer glasfabriek besloot Bert Haanstra om een korte 'vrije' film te draaien. Hij gebruikte kleurenfilm om de mechanische bewegingen van de machines, de balletachtige beweging van de handen en de prachtige kleuren van het glas tot hun recht te laten komen. Een strakke montage en een perfecte muziekscore van Pim Jacobs in combinatie met typische Haanstra-grapjes maakten van Glas een filmisch hoogstandje dat in 1959 de eerste Nederlandse Oscar opleverde.

BEELD EN GELUID
Fanfare en Over Glas Gesproken zijn allebei in zwart-wit opgenomen. Jammer genoeg is niet alles in het werk gesteld om beide producties schoon te maken. Vaak zijn er ongerechtigheden zichtbaar en vlekken. Storingen zijn er nauwelijks. De ontbrekende geluidsfragmenten in Fanfare zijn via een zgn. wave file gerecupereerd. Na advies van de betrokken medewerkers is het 35 mm materiaal in een 4:3-beeldformaat op dvd gezet. Het geluid heeft last van ruis en kraakjes en het klinkt redelijk gedateerd met een mager ruimtelijk effect. Dat verbaast uiteraard niet gezien de leeftijd van de producties.

EXTRA'S
Bijna een half uur extra's met als hoogtepunt de uitreiking van de Oscar voor de beste korte documentaire door de Amerikaanse ambassadeur. In dié tijd was het niet gebruikelijk dat winnaars van dergelijke 'minder belangrijke prijzen' (formulering van Bert Haanstra) op de officiële plechtigheid werden uitgenodigd. Voor de rest praten de regisseur en de producent uitgebreid over de draaiwerkzaamheden voor Fanfare en vertelt Haanstra over de opnamen voor Over Glas Gesproken en voor zijn korte 'vrije' film over de glasfabricatie.

CONCLUSIE
Fanfare is uiteraard gedateerd want de levensomstandigheden in Giethoorn/Lagerwiede anno 1958 zijn niet te vergelijken met de situatie vandaag. De humor en de grappen zijn evenwel tijdloos al doen ze soms wat naïef aan. Over Glas gesproken is een uitstekende documentaire met typische Haanstra-trekjes en een puntig commentaar. Glas is zonder meer een meesterwerkje waarin alle beelden precies op hun plaats zitten en ondersteund worden door een perfecte muziekscore.