DOCUMENTAIRE
Andy Warhol is een zeer omstandige documentaire van regisseur en schrijver Kim Evans die eerder ook al de Amerikaanse kunstenaar Jackson Pollock, bekend van de zgn. action painting, en de Russische schilder Marc Chagall uitvoerig in beeld bracht. Aan de hand van originele footage en gesprekken met galerijhouders, medewerkers en critici probeert Evans de figuur van Andy Warhol zo compleet mogelijk te portretteren en een beeld te schetsen van zijn total artwork, want Warhol was niet alleen schilder en ontwerper, hij maakte ook films en trad op als producer voor o.a. The Velvet Underground, de legendarische rockband van Lou Reed en John Cale, werd uitgever van zijn eigen undergroundblad interview en was vanuit zijn thuisbasis The Factory in 47th Street in New York de inspirator voor een hele generatie jonge artiesten die in de jaren tachtig en negentig de kunstscène zouden domineren.

Over het belang van Andy Warhol voor de Kunst (met grote k) zijn voor- en tegenstanders het meer dan 20 jaar na zijn dood nog steeds niet eens. De man was controversieel, excentriek, gesloten en beperkte zich in interviews meestal tot yes, no en I don't know. Een journalist die Warhol toentertijd meer dan drie betekenisvolle zinnen over zijn werk kon laten zeggen, gold meteen als een Warhol-kenner, maar velen was dat voorrecht niet gegund. Warhol verschanste zich zijn leven lang achter een fijn opgebouwd imago en donkere brillenglazen. Over zijn schilderijen was hij meestal vaag en ontwijkend, alsof ze buiten z'n wil om of ten minste zonder enige specifieke bedoeling of political incentive tot stand waren gekomen. Zijn nonchalance schokte de kunstwereld. Terwijl Amerika het abstract expressionisme van Jackson Pollock, Willem de Kooning, Mark Rothko en Barnett Newman omarmde, liet Warhol zich inspireren door de reuzengrote reclameborden op straat, door comic strips en doodgewone gebruiksartikelen als soepblikken die elke Amerikaan in de voorraadkast had. Z'n eerste tentoonstelling in New York - waar hij o.a. z’n werk Dick Tracey toonde - werd in de pers gekraakt. Van de kartonnen Billo-dozen (te koop aangeboden voor 250 dollar per stuk) raakten er nauwelijks een handvol verkocht. Warhol (en Lichtenstein en Rosenquist met hem) keerden zich tegen de gevestigde opvattingen over wat kunst behoort te zijn. Ze hielden de grootste kapitalistische consumptiemaatschappij van dat ogenblik een spiegel voor, zo van: kijk, dat is Amerika, dit zijn wij, en Amerika reageerde geschokt, verbaasd en was geschandaliseerd.



Kim Evans begint z'n verhaal als Warhol in 1949 van Pittsburgh naar New York verkast. Met een diploma van kunstacademie van The Carnegie Institute of Technology op zak begint hij aan een succesvolle carrière als illustrator van weekbladen en ontwerper van advertenties. Z'n eerste tekeningen van schoenen, in inkt en pastel, trekken de aandacht. Later gaat hij voor RCA albumhoezen ontwerpen. In het begin van de jaren zestig ontstaan, mede onder invloed van Ivan Karp, een kunsthandelaar die wel brood zag in Andy Warhol, de eerste werken met bekende Amerikaanse producten: Campbell's Soup en Coca Cola. Tegelijk schildert hij Marilyn Monroe en Elizabeth Taylor, want Warhol verafgoodt alles wat met Hollywood te maken heeft. Hij sticht The Factory, waar hij zich omringt met kunstenaars, muzikanten, schrijvers en bekenden uit het plaatselijke undergroundcircuit. Zij zullen in de periode 1963-1970 voor de nodige inspiratie zorgen. Z'n meest controversiële onderneming dateert uit die periode: hij probeert de massaproducten niet alleen af te beelden, hij probeert zijn kunst ook en masse te produceren. De seriële werken over Marilyn Monroe en Elvis Presley zien het daglicht en op een omstreden tentoonstelling toont Warhol een collectie prints van identieke Campbell-soepblikken, mooi naast en onder elkaar opgehangen. Het milieu reageert verbijsterd: de kunstenaar als machine, als waterdrager voor de consumptiemaatschappij en de commercie. Maar de officiële verguizing biedt ook voordelen, want de alternatieve scène die in Amerika ontstaat uit protest tegen de Vietnam-oorlog en de rassendiscriminatie ziet in Warhol één van de iconen van de zgn. Popart: een zeer direct en herkenbaar genre over alledaagse dingen. Wat de heiligenafbeeldingen waren voor de Middeleeuwen, zijn de Amerikaanse film- en rocksterren voor het Amerika van de jaren zeventig.

Halfweg de jaren zestig ruilt Warhol de plastische kunsten voor het medium film. In een minimum van tijd doorloopt hij de hele filmgeschiedenis vanaf de stille film tot de avant-garde van zijn eigen tijd. De productie is hoog, om de paar dagen een film, en makkelijk want Warhol is een voorstander van het real time-principe. Chelsea Girls uit 1966 wordt een internationaal undergroundsucces. In 1968 wordt Warhol door een medewerkster dodelijk getroffen. Hij had te veel controle over mijn leven, was Valerie Solanas’ commentaar toen ze de dag nadien werd opgepakt. Het voorval maakte een blijvende indruk op Warhol. The Factory bleef bestaan, maar ze verloor haar avant-gardestatus, het werd een fabriek met hardwerkende employés. In de jaren zeventig concentreert Warhol zich op portretten. I have got a lot of mouths to feed, is z'n reactie. Brigitte Bardot, Mike Jagger, John Lennon, Liza Minelli, Michael Jackson en gefortuneerde industriëlen in Amerika en Europa laten zich door hem portretteren in z'n inmiddels zeer populaire screenprinting-stijl.

Kim Evans heeft de hand kunnen leggen op een indrukwekkende hoeveelheid originele footage over Andy Warhol: interviewfragmenten, vernissages van tentoonstellingen, werkopnamen met zijn assistent Gerard Malanga in The Factory, fragmenten uit Warhol-films, filmfragmenten over de filmopnamen van de meester, impressies van het publiek dat The Factory frequenteerde, footage over The Velvet Underground en niet te vergeten opnamen van Warhol in het gezelschap van BA's, Bekende Amerikanen, want hoe beroemd hij zelf ook was in de jaren zeventig, zijn bewondering voor de rich and famous was ongeschonden. Evans wijdt ook uitgebreid aandacht aan Warhols vriendschapsrelatie met de Reagans. Hij drukte een uitgebreid interview met Nancy Reagan af in zijn eigen blad Interview, kort voor de Amerikaanse verkiezingen van 1984. Interview in die tijd wordt door voormalige medewerkers bestempeld als een rechts-conservatief blad over film en glamour, een hele afstand tot de begindagen toen het nog om een puur undergroundblaadje ging dat zich concentreerde op de Europese film. Het portret dat Kim Evans van Andy Warhol borstelt is uitvoerig en controversieel, niet wegens de materiaalkeuze, maar puur wegens de figuur van Warhol zelf. Was hij een genie, een briljante artiest, een charlatan, een egomaan homoseksueel met een minderwaardigheidscomplex? Wellicht was hij van alles een beetje, of misschien was hij heel oprecht en eerlijk, een uniek visionair kunstenaar met beperkte sociale vaardigheden? In elk geval was hij twee decennialang de superster van de Amerikaanse kunstscène en op zijn palmares staat zonder enige twijfel de verdienste dat hij de Kunst uit de musea haalde om ze terug te geven aan de massa.



BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit is wisselvallig als gevolg van de vele oude filmopnamen, meestal in zwart-wit en vaak zonder geluid. De interviews met kunsthandelaar Ivan Karp, filmregisseur Emile De Antonio, Warhols neefje Jaime Warhola en o.a. ook zijn eerste assistent Gerard Malanga zijn goed van kwaliteit, zij het niet helemaal scherp. Ook die fragmenten zijn inmiddels meer dan 20 jaar oud. Voor een documentaire kan het ermee door, want wat belangrijk is voor de geïnteresseerde kijker is uiteraard de informatie en het originele beeldmateriaal. Maar opgelet: de dvd bevat geen Nederlandse ondertitels

EXTRA'S
De dvd bevat een Picture Gallery over het werk van Warhol en The Factory en sluit af met een drietal Andere Trailers.

CONCLUSIE
Andy Warhol is een vrij volledig portret van één van de belangrijkste iconen van de naoorlogse Amerikaanse kunstwereld. Kim Evans maakt er zich niet makkelijk vanaf en probeert de controverse omtrent de persoon van Warhol toe te lichten aan de hand van interviews met medewerkers en collega’s. Ondertussen is de mythe groter geworden dan de kunstenaar, maar daar was het de man vanaf het begin wellicht om te doen: Andy Warhol als Andy Warhols grootste kunstwerk.