Naar aanleiding van de bioscooprelease van The Wolfman brengt Universal een aantal van haar klassieke monsterfilms opnieuw uit op dvd. Deze releases zijn - op de cover na - identiek aan de eerdere uitgave(n).

FILM
Het succes van Dracula in 1931 zette studio Universal er meteen toe aan een ander klassiek monster tot leven te wekken op het witte doek. De keuze viel - niet onlogisch - op Frankenstein. Mary Shelley's creatie was al een eeuw lang populaire literatuur voor de massa én kende een financieel succesvol nevenleven in talloze theaterproducties. Als merknaam had Universal dus geen beter nieuw monster kunnen kiezen. Het was oorspronkelijk de bedoeling om optimaal mee te surfen op het succes van Dracula door opnieuw Bela Lugosi voor de hoofdrol te strikken. Maar de Hongaarse acteur werd afgeschrikt door de make-up en vervangen door een man die al tien jaar meedraaide in de filmbusiness maar nooit een grote doorbraak kende. Daar zou abrupt verandering in komen, want ook tachtig jaar na dato staat nog steeds één naam synoniem voor Universal-horror: Boris Karloff.

De plot van Frankenstein zal ik welllicht niet uitgebreid uit de doeken moeten doen. Wetenschapper Henry Frankenstein is bezeten door de idee om dood weefsel weer tot leven te wekken. Daarbij gaat hij zelfs zo ver om lijken uit graven te stelen of van de galg los te snijden voor zijn experimenten, zoals getoond in de memorabele openingssequentie, die meteen de toon zet voor de obsessies en macabere sfeer die de rest van de prent zullen kenmerken. Maar omdat assistent Fritz een abnormaal brein stal i.p.v. een geniaal, is het schepsel dat Frankenstein uit de dood laat herrijzen enkel in staat rauwe menselijke emoties als angst en woede te tonen. Als het Monster niet veel later uit het lab ontsnapt, duurt het dan ook niet lang eer het naburige dorp een lynchpartij organiseert.

Hoewel de film het directe gevolg is van Dracula, heeft de prent weinig tot niets met haar antecedent gemeen. De vampierenfilm moest het vooral hebben van een zware gotische sfeer die alle tekortkomingen van de melodramatische plot trachtte te verdoezelen. De macabere sfeer is ook aanwezig in Frankenstein, maar die vult de film aan, eerder dan de tekortkomingen te verbloemen. Niet dat die er niet zijn. Na een uitmuntende start die meteen de kijker bij zijn nekvel grijpt, volgen immers een aantal lange dialoogscènes die de romantische nevenplot van de prent in de verf zetten en het tempo tegen een rotvaart laten zakken. Ook met een aantal toevalligheden in de plot en de al te gemakkelijke afwikkeling van losse eindjes zou je vandaag de dag niet meer wegkomen. Hoe kan de woedende massa bijv. weten dat er een verband is tussen het Monster en de verdrinking van een meisje terwijl er geen getuigen in de buurt waren?

Gelukkig blijken dit slechts relatieve tekortkomingen omdat de knappe regie van James Whale de kijker voortdurend in de ban houdt. Frankenstein is een technisch hoogstandje: camerabewegingen zijn niet alleen legio, ze dragen ook iets bij tot de emotionele spankracht. Whale was ook zo wijs om het design van de prent nauw aan te laten sluiten bij het Duitse expressionisme. Op die manier worden zelfs scènes die qua verhaal minder interessant zijn dat visueel wél. Maar bovenal slaagt de cineast erin om de psychologische ondertoon - het verkeerd begrepen Monster dat zijn door onwetendheid ingegeven wandaden inziet en daardoor wraak wil nemen op zijn schepper - voortdurend aan de oppervlakte te laten borrelen zonder voorspelbaar te worden. Hij krijgt hierbij de hulp van een prima cast, met op kop een memorabele Colin Clive als Henry Frankenstein en Edward Van Sloan als zijn mentor. Vreemd genoeg maakt Boris Karloff geen verpletterende indruk in de rol die zijn carrière zou domineren. In Frankenstein spreekt het Monster geen woord - in tegenstelling tot de sequel Bride Of Frankenstein - waardoor de acteur louter zijn lichaam en zijn mimiek heeft om emotie over te brengen.

Dat die mimiek alsnog tot zichtbare emotie in staat is, hebben we te danken aan wellicht de belangrijkste medewerker aan de film (op James Whale na). De make-up van Jack Pierce creëerde namelijk een icoon voor de eeuwigheid: een Monster dat dreiging uistraalt, maar achter wier ondode ogen een grote dosis weemoed schuilgaat. De kunde en de impact van Pierces design zijn quasi ongeëvenaard in de geschiedenis van Hollywood. En hoewel je niet hetzelfde kunt zeggen voor Frankenstein als geheel, kan je er niet onderuit dat de film verplichte kost is voor iedereen die ook maar een beetje geïnteresseerd is in filmische horror.

BEELD EN GELUID
Dat dit geen film is om je thuisbioscoop te demonstreren, zal niemand verwonderen. De film dateert uit 1931 en bijgevolg krijgen we het standaardformaat 1.33:1 gepresenteerd. Over het algemeen bevat de print nog redelijk wat ruis, printbeschadigingen en markeringen die eigen zijn aan zwart-witfilms uit die periode. Ook merk je geregeld een flikkering in het beeld wat het klassieke filmgevoel alleen maar aanwakkert. De kwaliteit is zeker acceptabel, het geheel is perfect te volgen, waarbij het beeld, op een aantal scènes na, voldoende scherpte en detail bevat. De Dolby Digital Mono-track klinkt zoals verwacht beperkt, bij een aantal scènes wat hard en fel, maar wel gedurende de hele film voldoende verstaanbaar.

EXTRA'S
De extra's op deze release zijn identiek aan die van een eerdere uitgave. Daarom neem ik hier de bespreking van de bonussectie over uit de review van mijn collega Serge.

Vooreerst is er een boeiende audiocommentaar door filmhistoricus Rudy Behlmer, een kenner van de klassieke film. Zijn commentaar is niet zomaar uit de mouw geschud, neen, hier hoor je duidelijk dat de man zich goed voorbereid heeft. Op geen enkel ogenblik gaat het commentaar vervelen en krijg je als kijker een karrevracht informatie voorgezet. Behlmer behandelt een groot aantal onderwerpen, gaande van het boek van Mary Shelly, het toneelstuk van Peggy Weblin, tot de keuze van de acteurs, het creëren van de decors, de impact van de film in die tijd, etc. The Frankenstein Files (45 min.) is een uitgebreide documentaire met veel interviews van o.a. een aantal filmhistorici én Sara Karloff (dochter van). Hier gaat men dieper in op de geschiedenis van het monster Frankenstein, de invloeden op de film, de make-up, de keuze van de acteurs en vertelt men hoe de idee ontstaan is. Sara Karloff praat voornamelijk over haar vader, hoe hij de rol aangeboden kreeg en wat deze film betekend heeft voor het verloop van zijn verdere carrière. Dit alles wordt netjes met archiefbeelden en foto’s geïllustreerd.

De Archieven van Frankenstein (9 min.) toont ons eerst enkele affiches, waarna we in vogelvlucht aan de hand van foto’s uit de film het hele verhaal nog eens overlopen, begeleid met stukjes dialoog. Boo (9 min.) is een heel grappige kortfilm waarin de draak wordt gestoken met Dracula en Frankenstein. Scènes uit beide films worden achter elkaar gemonteerd en via een hilarische voice-over becommentarieerd. Ten slotte is er de bioscooptrailer waarin de uitspraak "Now I know what it feels like to be God!" geknipt werd. Alle extra’s worden optioneel Nederlands ondertiteld.

CONCLUSIE
Frankenstein is een uitstekende horrorprent uit de hoogdagen van het genre in de jaren dertig. Naast de doorwrochten psychologie die het Monster veel sympathie oplevert, valt vooral de uitmuntende regie van James Whale op. Beeld en geluid halen een degelijk niveau voor een film die weldra de kaap van 80 rondt. De bonussectie is niet zeer uitgebreid, maar wel bijzonder inzichtelijk.