FILM
In de niet eens zo heel verre toekomst is een groot deel van de bewoonde wereld overstroomd na het smelten van de poolkappen. Henry (Sam Robards) en Monica (Frances O'Connor) Swinton leven echter nog in relatieve rijkdom. Henry ontwerpt robots, meer bepaald de laatste generatie androïden die onder meer de werktaken van de mensen op zich nemen, maar ook dienen voor amusement. Het gezin zit echter in zak en as sinds hun zoontje Martin (Jake Thomas) in coma ligt. Henry probeert om zijn vrouw te troosten door een prototype van een nieuwsoortige robot in huis te introduceren. De robot luistert naar de naam David (Haley Joel Osment) en is fysiek amper van een echt kind te onderscheiden, buiten het feit dat hij niet ouder wordt. Monica vindt aanvankelijk het idee van een substituut-kind in huis te hebben te griezelig voor woorden, maar na de herhaaldelijke, uitputtende bezoekjes aan het ziekbed van haar echt zoontje start ze toch de procedure om David emotioneel aan zich te laten binden. Na deze procedure is echter geen weg terug: als ouders daarna alsnog mochten beslissen om het 'kind' niet te houden, moet het vernietigd worden. De liefde blijkt echter toch maar van één kant te komen, ondanks wat Monica zichzelf tracht wijs te maken. Dan wordt de zaak echter een stuk complexer: tegen alle verwachtingen in ontwaakt Martin uit zijn coma, en nu moeten de twee zoontjes, de echte en de namaak, strijden voor de liefde van moeder. Na een uit de hand gelopen incident bij het zwembad waarbij Martin bijna verdrinkt door Davids toedoen, heeft Monica nog maar één keuze: ze laat de jongen bijna als een afgedankt huisdier achter in het bos. David wil koste wat het kost echter opnieuw in de gunst van zijn moeder komen, en hij is er stellig van overtuigd dat de enige manier daarvoor is om een echt jongetje te worden. Met het sprookje van Pinocchio in zijn achterhoofd dwaalt hij rond, op zoek naar de Blauwe Fee, maar hij belandt op de Flesh Fair, een soort van monstertruckrally maar dan met robotten, die, rechtenloos als ze zijn, voor de ogen van het gretige publiek aan stukken worden gereten. Daar maakt David kennis met de gigolo-robot Joe (Jude Law), en samen maken ze gebruik van een moment van verwarring om de benen te nemen. Ze raadplegen in Rouge City het orakel van Dr. Know (Robin Williams), die hen aanraadt om professor Hobby (William Hurt) op te zoeken, de ontwerper van de robots.

Bij leven kreeg regisseur Stanley Kubrick de verfilming van Brian Aldiss' kortverhaal Super Toys Last All Summer Long niet tot een goed einde, vooral omdat hij er compleet niet in slaagde om visuele effecten te ontwikkelen die de humanoïde robots op min of meer geloofwaardige manier op het scherm konden brengen. Ook stak hij zijn energie liever in zijn pretentieuze seksorgiefilm Eyes Wide Shut, doch dit terzijde. Steven Spielberg, persoonlijk bevriend met Kubrick, nam het project uiteindelijk over, deels uit eerbetoon voor zijn voorganger, maar toch ook omwille van de uitdaging. Het probleem met de geloofwaardige robotten ruimde hij van de baan door van echte acteurs te voorzien van een laag redelijk creepy makeup waardoor al de tintverschillen in hun huid verdwijnen, maar ook door redelijk goeie castkeuzes te maken; geld en middelen werden eerder besteed aan het in beeld brengen van de futuristische technologie van een wereld waarin New York compleet onder water verdwenen is, die overigens erg lijkt op de gelikte designs uit Minority Report. Niet iedereen was echter even enthousiast over zijn aanpak; vooral het einde van de film, waarin Spielberg nog maar eens een blik van zijn gepatenteerde aliens opentrekt die zo uit Close Encounters Of The Third Kind of godbetert - Indiana Jones 4 lijken gestapt, was een stijlbreuk waar niet iedereen lovend over sprak; ook de geest van Aldiss' kortverhaal, waarin de clou is dat pas op het einde wordt onthuld dat David een robotjongen is, waartegen in deze film daar vanaf het begin open kaart over wordt gespeeld, leek voor sommige SF-puristen een brug te ver. Wel behouden is de klassieke vraagstelling die sciencefictionschrijvers al sinds het begin van het genre plaagt, namelijk of machines zoiets als gevoelens kunnen hebben, en waar de grens met het menselijke ligt, een thematiek die we ook in verfilmingen van het werk van Isaac Asimov zoals Bicentennial Man terugvinden. Het antwoord is zeker genuanceerder dan verhoopt en de film doet de kleine lettertjes recht aan. Artificial Intelligence is iets groffer, in die zin dat er niet wordt uitgegaan van de inherente goedheid van de mens, en de manier waarop ze bijvoorbeeld op de Flesh Fair hun machines behandelen pleit alvast niet in het voordeel van de mens.

En er zitten inderdaad een paar rare artistieke keuzes in Spielbergs universum. Ondanks het feit dat de helft van de mensheid naar eigen zeggen is uitgeroeid door een natuurramp, leeft het overblijvende segment in materiële welstand dat het niet mooi meer is, en aan het aanboren van natuurlijke hulpbronnen is er blijkbaar nog geen einde gekomen want voor de happy few kan er zelfs een luxueus zwembad af. Ook is het niet helemaal duidelijk wel doelpubliek Spielberg voor ogen heeft. Er loopt enerzijds een schattige, uiterst knuffelbare levende teddybeer door het scherm, anderzijds worden op de Flesh Fair de robotten op redelijk grafisch weinig tot de verbeelding latende wijze uit hun aards bestaan verlost. Het is al evenmin duidelijk of we dit nu moeten klasseren als een film met een happy end of niet. De film is kortom moeilijk in één hokje te klasseren, wat waarschijnlijk een deel van de negatieve reacties verklaart, vanwege de vele kijkers die met compleet andere verwachtingen naar een Spielbergfilm wilden gaan kijken. Daarnaast is een potje Haley Joel Osment bashen in bepaalde filmpolitiek-correcte kringen de alfa en omega, en dan is het natuurlijk makkelijk om munitie te vinden. Ik vind persoonlijk de film alleszins beter te pruimen dan Kubricks meer pretentieuze werk als 2001 A Space Odyssey waarmee deze film toch duidelijk thema's deelt, alsook een cryptisch einde waar iedereen waarschijnlijk zijn eigen draai aan kan geven; de fameuze "twintig minten te veel" die door critici beslist aan Spielberg worden toegeschreven. Ik ben daar niet echt van overtuigd. Waar de invloed van de ene regisseur ophoudt en die van de andere begint is soms verdomd moeilijk om aan te geven: de sprookjesachtige werkelijkheid van Spielberg en de grimmige zwartgalligheid van Kubrick wisselen elkaar in hoog tempo af, en zijn in sommige van de scènes beide in gelijke mate aanwezig. Het maakt van A.I. alleszins een redelijk unieke film waar liefhebbers die graag filmstijlen analyseren een vette kluif aan hebben. Kortom, A.I. is een doordachte film met een apart verhaal en een al even aparte stijl.

BEELD EN GELUID
De kwaliteit van de beeldtransfer overstijgt alleszins die van de dvd, waar blokjes in de compressie en een niet altijd even weldoordachte toepassing van filter de soms iets te gestileerde look van de film geen recht aandeden. De Blu-ray is alleszins een stap in de goede richting, alhoewel het duidelijk Spielbergs intentie was om een niet altijd even recent uitziende film uit te brengen, die niet zou misstaan in de rest van Kubricks oeuvre. Enkele zaken aan deze transfer zijn echter uiterst geslaagd te noemen. De make-up van de acteurs, die er kunstmatig machinaal moeten zijn, is daar één van, de mooi afgewerkte speciale effecten een ander. Een helderder palet aan kleuren, onder meer in het bos waarin Monica haar zoon achterlaat, op de Flesh Fair en in het mooi gedetailleerde overstroomde New York is nog zo'n verbetering, zelfs al blijft de transfer soms een beetje donker en steriel. Mooi is dat sommige details er werkelijk uitspringen, zoals de damp boven Monica's kop koffie. Van de vele dubbings die op deze disk terug te vinden zijn is de Engelse DTS-HD MA natuurlijk de enige die ons interesseert. De film is door het ontbreken van actie een beetje terughoudend, zeker niet aggressief, maar weet goed de evenwichten te bewaren, zoals de scènes in het begin waarin Monica danig schrikt van Davids alomtegenwoordige aanwezigheid in huis. Enkel in de scènes op de Flesh Fair en het bezoek aan de protserige waarzeggerstent van Dr. Know wordt het volume wat opgedreven.

EXTRA'S
Het bonusmateriaal is gewoon exact overgenomen van de dvd, wat tegenwoordig al geen evidentie meer is. Een commentaartrack is uiteraard niet aanwezig, omdat het algemeen bekend is dat Spielberg daar niet zo voor te vinden is. Jammer genoeg worden de documentaires over de diverse aspecten van de film weer eens tot kleine stukjes vermalen, waar ik toch een lichte voorkeur heb voor één meer omvattende documentaire. Het achtergrondverhaal over hoe het overlijden van Kubrick de aanleiding was voor Spielberg om zijn tanden te zetten in dit prestigeproject zien we in de documentaire Creating A.I. (12 min.), wat best een beetje meer had mogen zijn. In Acting A.I. krijgen we twee documentaires, A Portrait Of David (9 min.) en A Portrait Of Gigolo Joe (6 min.), waarin Haley Joel Osment en Jude Law in de belangstelling staan. De documentaires Designing A.I. bevatten vijf hoofdstukken. In Drawing to Sets (7 min.) vertellen conceptuele tekenaars Chris Barker en Rick Carter over hoe hun werk overging uit de handen van Kubrick naar die van Spielberg. Dressing (5 min.) bevat een bijdrage over de al bij al toch niet zó in het oog springende kostuums, Lighting (4 min.) één over de verschillende belichtingstechnieken in de diverse acts van de film door cameraman Janusz Kaminski, Special Effects (8 min.) gaat over de tegenwoordig in elke sciencefictionfilm terug te vinden technieken van bluescreen tot miniatuur, en The Robots of A.I. (14 min.) gaat over de creatures die door Spielbergs huisleverancier Stan Winston werden gecreëerd. Nog meer speciale effecten zijn te zien in een vijftal documentaires Special Visual Effects And Animation: ILM, beginnend bij een overzicht door Dennis Murren (5 min.) die blijkbaar al vooraleer Spielberg bij het project betrokken was door Kubrick werd aangesproken om de film te ondersteunen. The robots (3 min.) is een vrij inzichtvol stukje over de combinatie van moderne computertechnieken en klassiek poppenspel, The miniatures (4 min.) gaat over de gebruikte schaalmodellen, The New York City sequence: shot progression (3 min.) over de apocalyptische visie van New York in de toekomst, en Animating A.I. (8 min.) gaat nog maar eens over de CGI-effecten. Hoewel mooi en compleet treedt er bij zoveel documentairemateriaal een zekere vorm van verzadiging op. In The Sound And Music Of A.I. krijgen we twee bijdragen over sound design (7 min.) en over de muziek (6 min.), en de documentairesectie wordt afgesloten met een slotwoordje van de regisseur, Closing: Steven Spielberg: Our Responsibility To A.I. (2 min.). Dan is er nog een berg promotiemateriaal terug te vinden in de AI. Archives, gaande van 2 trailers over 3 storyboards tot een reeks portfolio's met tekeningen van Chris Barker, foto's van op en naast de set en van ILM's voorbereidend werk. Ik heb ze niet nageteld, bij honderd ben ik gestopt met tellen.

CONCLUSIE
A.I. is een bijzonder innemende film die tot nadenken stemt, waarin de paar regiefoutjes door Spielberg ruimschoots worden gecompenseerd door de kwaliteiten van de film. Als kruisbestuiving van twee van de belangrijkste naoorlogse filmregisseurs is de film interessant om te analyseren, maar het is niet een zodanig artistieke drol dat 'ie er onbekijkbaar door wordt, wat niet van alle films van Kubrick kan gezegd worden. De Blu-ray is technisch voldragen, de extra's zijn identiek aan die van de dvd en missen wat coherentie. Interessant is dat deze disk voorlopig hier nog niet wordt uitgebracht, maar dat u 'm toch al aan uw verzameling kan toevoegen bij aankoop van twee andere disks uit Warners Blu-ray Essentials-collectie. Een mooi cadeautje en op de koop toe gratis, daar is vooralsnog niks mis mee. De kwaliteit/prijsverhouding wordt daarmee oneindig, zijnde de uitkomst van het delen van een niet-nul getal door nul.