Op 11 september 2001 kapen 19 leden van een Al Qaida-commando vier vliegtuigen op Amerikaanse luchthavens en zetten koers naar doelen in New York, Washington D.C. en Virginia. Twee toestellen boren zich in de WTC-torens in New York die een tijdje later instorten met 3000 dodelijke slachtoffers tot gevolg, één vliegtuig mist z’n doel, nl. het Witte Huis in Washington en het vierde vliegtuig stort neer op het Pentagon. Amerika en de rest van de wereld zijn vooral onder de indruk van de brandende WTC-torens, maar ook het Pentagon, het hoofdkwartier van het militair hoofdcommando van de Verenigde Staten, wordt heel erg toegetakeld. Amerika ontwaakt met een schok en beseft dat het niet onbereikbaar is voor het internationaal terrorisme. President George Bush jr. verklaart dat de V.S. in oorlog is en wijst met een beschuldigende vinger in de richting van Afghanistan. Op 10 oktober 2001 keurt het Amerikaanse Congres z’n actieplan goed om Al Qaida en meteen ook maar de Taliban – die hand- en spandiensten levert aan de terroristen – in Afghanistan uit te roeien. Bush vergeet daarbij dat de CIA tot in mei 2001 de Taliban financiële steun verleende. De vriend is nu vijand. Maar Afghanistan is een totaal andere plek dan bijv. Koeweit waar Bush sr. in de jaren negentig de wapens opnam tegen Saddam Hoessein om de Iraakse dictator uit de olierijke stadsstaat te verdrijven. Afghanistan is in tegenstelling tot Koeweit bergachtig, met diepe valleien en heel veel grotten waar het verzet zich moeiteloos kan verschuilen. Wat begint als een luchtoorlog met massale bombardement wordt heel gauw gevolgd door een terreinoorlog met als doel de vernietiging van de beide terreurgroepen en de gevangenneming van de leiders van Al Qaida: Osama Bin Laden die de verwoestingen van 11 september 2001 plande en coördineerde, de Egyptenaar Ayman al-Zawahiri die oorspronkelijk aan het hoofd stond van de Egyptische islamitische Jihad en nu tweede man van de organisatie, en leider Mullah Omar van de Taliban.
 

 

Samen met de Noordelijke Alliantie – Afghaanse stammen die zelf ook vechten tegen de Taliban - beginnen de Amerikaanse troepen het land schoon te vegen, nemen de belangrijkste steden Kaboel en Kandahar in en drijven de terroristen terug in de bergen. Bij de confrontaties vallen heel veel slachtoffers aan beide kanten, maar ook de burgerbevolking wordt zwaar getroffen door Amerikaanse bommen en raketten, waardoor de Taliban steeds hardnekkiger verzet biedt. In de loop van 2002 keren de kansen en voorspellen Amerikaanse militairen het einde van Al Qaida en de Taliban. Maar even verderop in Irak slaat Saddam Hoessein nog altijd oorlogszuchtige taal uit in de richting van Bush jr. die niet vergeten is dat de Russen tijdens de eerste Golfoorlog een veto uitspraken tegen de Amerikaanse inname van Bagdad. Hoessein wordt tot staatsvijand nummer 1 uitgeroepen en de Amerikaanse inlichtingsdienst fabriceert een document waaruit blijkt dat Saddam Hoessein over massavernietigingswapens beschikt. In Europa wordt verdeeld gereageerd op het nieuws. Asnar in Spanje, Tony Blair in Engeland en een resem andere landen stappen in een coalitie met de Amerikanen en zetten de aanval in met als doel de verdrijving van Saddam Hoessein. Die krijgen ze pas veel later te pakken, maar de verzinsels over z’n massavernietigingswapens moet Bush jr. achteraf inslikken. In Engeland en Spanje kost het Blair en Asnar hun baantje tijdens de daaropvolgende parlementsverkiezingen en in de V.S. daalt de populariteit van Bush jr. tot een historisch minimum. Z’n republikeinse partij zal daarvoor tijdens de presidentsverkiezingen de prijs betalen.
 

 

Maar wat wordt aangekondigd als een kort conflict in twee fazen wordt uiteindelijk een bezetting die jarenlang duurt, want in Irak staan ondertussen Sjiieten en Soennieten elkaar naar het leven met een burgeroorlog tot gevolg. Achteraf zal de Irak-oorlog een vergissing blijken te zijn, want Saddam Hoessein had helemaal geen massavernietigingswapen en hij was dus geen echte dreiging voor de V.S. of z’n bondgenoot Israël, maar ondertussen heeft de Taliban in Afghanistan van de gelegenheid gebruik gemaakt om zich te herstellen en massaal nieuwe strijders te rekruteren die grote delen van het land opnieuw in handen krijgen. Om Irak te bezetten heeft Bush jr. nl een groot gedeelte van z’n troepen uit Afghanistan teruggetrokken en daardoor een vacuüm gecreëerd waarvan Mullah Omar en z’n mannen maar al te graag gebruik maken om hun terrein opnieuw uit te breiden. De kersverse Amerikaanse president Obama – die tijdens z’n campagne had beloofd om de Amerikaanse troepen terug te trekken - ziet zich verplicht om nog eens 30.000 soldaten naar Afghanistan te sturen om de toestand te stabiliseren. Maar inmiddels heeft het conflict zich uitgebreid tot de noordelijke provincies van buurland Pakistan en is ook daar een eigen versie van de Taliban actief. Bovendien is de situatie een stuk gevaarlijker, want Pakistan heeft kernwapens en die zouden de terreurbewegingen maar al te graag in handen krijgen én gebruiken.
 

 

Dat is zowat in vogelvlucht het verhaal dat in de documentaire The Afghanistan War, The Search for Osama Bin Laden wordt verteld. Het is een hele brok recente geschiedenis, waarbij de makers de fouten van de Amerikaanse initiatiefnemers (de president en het militaire apparaat) niet onder stoelen of banken stoppen. Wat dat betreft is deze documentaire niet alleen interessant, maar ook leerzaam en wordt de vinger op de wond gelegd: de Amerikanen besluiten vaak tot militaire acties als hun veiligheid of hegemonie bedreigd wordt, maar ze zijn zelden goed voorbereid op de situaties die ze ter plekke aantreffen en ze hebben meestal geen idee in welk wespennest ze zich steken. Mede daarom is de oorlog in Afghanistan de langste uit hun geschiedenis en waarom zouden zij uiteindelijk wel slagen waar de Sovjets in de jaren 80 het onderspit moesten delven wegens voortdurende stammenoorlogen en een onbestaand centraal bestuur?
 

 

Jammer genoeg worden de beweringen in de documentaire niet ondersteund door interviews met specialisten ter zake. De makers beperken zich hoofdzakelijk tot statements van Bush, Obama en David Rumsfeld, minister van defensie in de Bush jr.-regering en dekken hun verhaal af met alle mogelijk soorten beeldmateriaal over militaire acties (meestal zonder opgave van plaats, situatie of datum), beelden van Taliban-strijders, propagandamateriaal dat ons via Al Jazeera heeft bereikt (meestal zonder geluid – men wil terroristen in spe wellicht niet op gedachten brengen), foto’s, collages en zelfs animaties die helemaal niets toevoegen, maar die soms minutenlang getoond worden (bijv. rond de 90ste minuut) en waarin schijnbaar reclame gemaakt wordt voor de efficiency van de Amerikaanse soldaten en voor de nieuwste ontwikkelingen op het vlak van wapenuitrusting (de nieuwste generatie precisiebommen en vooral het allernieuwste snufje, de zgn. Predator Drones, kleine computergestuurde vliegtuigjes die o.a. ingezet worden om Al Qaida-leiders op te ruimen). The Afghanistan War, The Search for Osama Bin Laden zou beslist aan zeggingskracht winnen mocht alle overbodige beeldmateriaal worden verwijderd, waardoor een zeer informatieve en compacte documentaire van 75 minuten (of zelfs minder) overblijft die een perfect overzicht biedt van de Amerikaanse acties in Afghanistan en Irak sinds de eerste Golfoorlog (1990-1991).
 

 

Van documentaires verwacht je als kijker geen perfecte beeldkwaliteit en dat is hier dus opnieuw het geval. Het materiaal komt uit diverse bronnen, meestal in kleur, soms van tv opgenomen, met een redelijke scherpte en een acceptabelzwartniveau al naargelang de bron of de ouderdom van de beelden. Het commentaar wordt rustig gelezen en is inhoudelijk interessant en correct, met een hoge graad van objectiviteit. De muziek die onder de beelden geschoven is lijkt soms uit Rambo gestolen en op andere momenten uit een zeemzoete romantische film. Documentaires zijn vooral gediend met spaarzame muziek die de aandacht niet afleidt. Hier klinkt ze soms triomfantelijk en niet toevallig gaat het dan om actiescènes van het Amerikaanse leger. Wat dat betreft is deze documentaire misschien net iets te Amerikaans van snit voor Europese ogen en oren. Bovendien zullen gebruikers van een homecinemasysteem merken dat de interviews niet altijd synchroon zijn.

 

Geen

 

The Afghanistan War, The Search for Osama Bin Laden dekt niet helemaal de lading, want heel veel informatie over de zoektocht naar de leider van Al Qaida bevat deze documentaire niet. Waaraan u zich wel mag verwachten is een interessant overzicht van 20 jaar Amerikaanse betrokkenheid bij conflicten in Irak en Afghanistan, een klare uiteenzetting over de ingewikkelde interne situatie in Afghanistan en een overzicht van het haperend Amerikaanse beleid ter zake waarbij het geweer nogal eens van schouder is gewisseld met alle nefaste gevolgen die daaraan verbonden zijn. Jammer genoeg bevat de documentaire ook heel veel overbodig beeldmateriaal (meestal zonder commentaar) en behoort een flinke knip van 15 à 20 minuten tot de mogelijkheden zonder dat het eindresultaat negatief wordt beïnvloed.