Jacky Vanmarsenille is een jonge veeboer uit Heers, Zuid-Limburg. Samen met z’n broers heeft hij de sector stevig in handen. Wie het waagt z’n dieren niet via de Vanmarsenilles naar het slachthuis te brengen, die riskeert sancties en niet in de laatste plaats een fysieke confrontatie met Jacky. Bovendien zitten de Vanmarsenilles tot aan de nek in de hormonenhandel. Ze spuiten niet alleen hun eigen koeien, ze leveren ook aan al wie hun producten wil gebruiken. Via een plaatselijke veearts krijgt Jacky op een keer het voorstel een samenwerking aan te gaan met hormonenhandelaars uit West-Vlaanderen. Maar nog voor er sprake is van onderhandelingen, wordt bekend dat een politieman is vermoord en de pers stelt de affaire voor als een afrekening in het hormonenmilieu. Jacky, altijd voorzichtig en behoedzaam, ruikt een verband met de West-Vlamingen, maar kan een afspraak niet meer ontwijken. Aan een rijk gevulde tafel maakt hij kennis met een aantal donkere West-Vlaamse hormonenhandelaars en ziet hij voor het eerst in meer dan 20 jaar z’n oude makker Diederik Maes weer, een ontmoeting die weggedrukte herinneringen aan de oppervlakte brengt en zal resulteren in een drama.
 

 

Rundskop is het debuut van de jonge Vlaamse regisseur Michaël R. Roskam en begint als een thriller over de hormonenmaffia in Limburg en West-Vlaanderen. Toch is het vanaf het prille begin duidelijk dat dit het verhaal is over Jacky Vanmarsenille, een jonge boer die verslaafd is aan testosteron als gevolg van dramatische ontwikkelingen in z’n jeugd. Hij blijft overeind via z’n dagelijkse spuitjes en pillen en we zien hoe hij tussen het toilet en de wasbak als een gedreven bokser schijngevechten opvoert met een imaginaire tegenstander, waarbij hij af en toe zachtjes gromt en kreunt. Het zijn stille scènes in tegenlicht die z’n innerlijke pijn uitschreeuwen, de onmacht van een gekwetst kind. Haast strompelend met hoge schouders en het bezwete hoofd lichtjes zijwaarts hellend, loopt hij over het erf van z’n bedrijf als een opgefokte stier die geen kant lijkt uit te kunnen, als een menselijke bom die elk moment z’n omgeving kan verwoesten. Matthias Schoenaerts kruipt in de huid van Jacky Vanmarsenille, een rol waarvoor hij 27 kilo moest aankomen in minder dan twee jaar tijd, en het resultaat is verbluffend, niet alleen fysiek, maar vooral wat de acteerprestatie betreft, want Schoenaerts houdt de toeschouwer van begin tot einde op het puntje van z’n stoel met een personage dat bijna uitsluitend gekarakteriseerd wordt via z’n fysieke uitstraling en z'n lichamelijke beperkingen en noden.
 

 

Naargelang de film vordert geeft de regisseur de kijker inzicht in Jacky’s drama. In zuinige en perfect gekozen flashbacks over de jonge Jacky en z’n vriendje Diederick in de buurt van carrosseriebedrijf Schepers in Waremme, net over de taalgrens, laat hij de beide jongetjes in noodweer terechtkomen na het bespieden van de geestelijk gehandicapte zoon van de eigenaar, z’n dochter Lucia en een paar vriendjes uit de buurt. Samen met de evolutie die de volwassen Jacky doormaakt in 118 minuten, zijn het de enige scènes die er in Rundskop echt toe doen. Het verhaal over de hormonenmaffia is niet meer dan een aanleiding om de film op gang te trekken en het is jammer dat Roskam het allemaal nodeloos ingewikkeld maakt, waardoor vooral het begin van de film gedomineerd wordt door een overkill van figuren, namen en situaties waarop de toeschouwer nauwelijks vat krijgt. Bovendien wordt het tempo van de film opgehouden door nevenverhaaltjes die er evenmin weinig toe doen, zoals de hele heisa over een gestolen auto mét kogelgat die door de West-Vlamingen uitgerekend bij Schepers in Waremme wordt achtergelaten, een reeks scènes die wellicht eerder bedoeld zijn om de Waalse en Brusselse medefinanciers van het project over de streep te trekken.
 

 

Halfweg de film zijn de details over Jacky’s drama bekend en boort de regisseur voorzichtig een nieuwe verhaallijn aan waarin Lucia, de dochter van garagehouder Schepers en ondertussen eigenares van een parfumerie in Waremme, een belangrijke rol zal spelen. Om de gaten te vullen lanceert Roskam een aantal scènes waarin de Vlaams-Waalse tegenstellingen in de kijker geplaatst worden, maar opnieuw gaat het om materiaal dat de voortgang van Rundskop ophoudt. Alleen als Matthias Schoenaerts ten tonele verschijnt krijgt de film elke keer opnieuw vaart, hoewel er ook dan sprake is van scènes die te omslachtig worden gepresenteerd zoals in het fragment waarin we Jacky zien verschijnen in een discotheek in Luik waar niet toevallig Lucia en haar vrienden op dat ogenblik plezier maken en het hoofdpersonage door de discotheekeigenaar onnodig opgehouden wordt met een verhaal over werklustige en efficiënte Vlamingen en een discussie over de prijs van een overhemd, want zonder dat attribuut mag Jacky de chique zaak niet in. Het zijn kleine details, maar bij een tweede en derde kijkbeurt vallen ze des te meer op en werken ze stortend, want het enige wat dan nog telt is de vraag wat Jacky nog in z’n schild voert: richt hij een bloedbad aan, pleegt hij zelfmoord, zal hij zich wreken op Lucia wegens de misdaad uit het verleden?
 

 

Visueel is Rundskop een meesterstuk. De film is erg donker met heel veel nachtelijke scènes en interieuropnamen zonder veel extra licht of special effects waardoor het licht invloed heeft op de sfeer zonder dat het beeldmateriaal effectief ook opgelicht wordt. Bijgevolg zijn de kleuren meestal getemperd, met een voorliefde voor alle tinten van bruin tot roestbruin. Roskamp gebruikt mist en onscherpe focus om z’n doel te bereiken en het werkt perfect. De opnamen van de naakte Jacky in z’n sjofele badkamer zijn meestal gefilmd met tegenlicht en de regisseur gebruikt close-ups om de camera over z’n vette rug, z’n bolle schouders en z’n getormenteerd gezicht te laten glijden. De lens heeft ook een voorkeur voor Schoenaerts’ neus met de kleine horizontale blessure op de brug en voor z’n lege ogen waarvan eentje lichtjes wordt afgeschermd door een afhangend ooglid (al schijnt dat te wijten te zijn aan een oogontsteking waaraan Schoenaerts op dat moment leed).

 

Is Rundskop bijgevolg een perfecte film? Verre van, maar in Vlaanderen steekt hij er beslist met kop en schouders bovenuit. Natuurlijk zijn alle Vlaamse films meesterwerken die een Oscar verdienen (als je pers en publiek mag geloven), en de prijzenregen voor Rundskop op de Vlaamse Filmprijzen 2011 én op buitenlandse festivals (Beaune 2011, Motovun 2011, Étrange Festival Paris 2011, Montréal Fantasia 2011) bewijst dat het om een productie gaat met redelijk wat capaciteiten. Toch staat daar tegenover dat tijdens de projectie van de film op de Berlinale in Berlijn het publiek het na tweederden van de looptijd voor bekeken hield en de zaal begon te verlaten. De Vlaams-Waalse insteek en de typische Belgische  aspecten van de hormonenhandel waren aan de Berlijners niet meteen besteed. Prijzen op gespecialiseerde festivals komen overigens meer de carrière van een regisseur ten goede dan dat er sprake is van een rinkelende bioscoopkassa voor de bekroonde film. Maar goed, enige mildheid is voor wat betreft Rundskop terecht, alhoewel minder nevenverhaallijnen en een flinke knip van een kwartier de productie beslist sterker hadden gemaakt. Maar we onthouden dat Michaël R. Roskam rekening heeft moeten houden met een aantal evenwichten om de film financieel rond te krijgen, in een land als het onze zal dat niemand verbazen, toch?
 

Het beeld is vuil, smerig en donker, precies zoals de regisseur voor ogen had voor dit morbide drama. De kleuren worden beperkt tot de parfumerie van Lucia en het blauw voor de dancing in Luik, voor de rest domineren grauwe en bruine tinten het palet waardoor de prent precies de kleur en de sfeer krijgt die een neonoirfilm nodig heeft. De transfer is keurig uitgevoerd zonder storende ongerechtigheden, maar die zouden uiteraard nauwelijks opvallen in deze duister productie. In Rundskop wordt overwegend Limburgs en West-Vlaams gesproken, maar het is altijd wel min of meer verstaanbaar. Voor wie toch problemen heeft met de taal (vooral het Frans) zijn er keurige Nederlandse ondertitels. De 5.1-track heeft weinig om handen, behalve die ene keer in de discotheek in Luik, want dan wordt de huiskamer van het ene of het andere moment een onderdeel van de dancing met bonkende bassen die vanuit elke richting schijnen te komen. De muziektrack van Raf Keunen is melodisch, onheilspellend en sfeerbepalend in de dramatische scènes, maar past vooral perfect bij deze film.
 

De 21 minuten durende Making-of Rundskop is interessant, maar verlaat niet de bekende paden van een dergelijke documentaire. We krijgen setopnamen, interventies van de regisseur en commentaar van de hoofdrolspeler en z’n collega’s. Voorts staan er drie korte films van de regisseur op de tweede disk van deze release: Haun (2002), Carlo (2004) en The One Thing To Do (2005), samen goed voor ruim 50 minuten kijkplezier. Ter afsluiting is er de Audiotrack Buddies Suite, het hoofdthema van de soundtrack.
 

Deze Limited Edition 2-dvd is uitgegeven als een Boekje met Foto’s uit de Film en opgeborgen in een kartonnen hoes. De foto’s zijn van de hand van Maarten Vanden Abeele en Nicolas Karakatsanis, waaronder enkele uit scènes die niet in de film terechtgekomen zijn. Waarom er overigens geen sprake is van Verwijderde Scènes is een mysterie.
 

 

In tegenstelling tot het gros van de Vlaamse filmproductie, is Rundskop een film die wel uw aandacht verdient. Perfect durven we de film nauwelijks te noemen (lees er de buitenlandse recensies maar eens op na!), maar dat Roskam wat te vertellen heeft dat boven de grassprieten op de Zuid-Limburgse weilanden uitsteekt, dat is wel duidelijk. Een aantal verhaallijnen is onduidelijk, flauw of gewoon overbodig en de karakterisering van de meeste figuren wordt opgeofferd ten voordele van clichés (homo’s, vrouwen, hormonendealers), maar Matthias Schoenaerts doet ons het eerder zwakke scenario vergeten met een haast bovenmenselijke prestatie. Dé prestatie van z’n leven, tot dus ver in elk geval, want misschien is Jacky Vanmarsenille niet meer dan het topje van de ijsberg en als deze jonge acteur de capaciteiten heeft van wijlen zijn vader, dan wacht de Vlaamse filmindustrie een gouden toekomst, op voorwaarde uiteraard dat Vlaamse scenarioschrijvers in staat zijn om te tippen aan het talent van Schoenaerts.