Toevallig zag ik op Canvas een dag voordat ik Celluloid Man in de lader duwde een excellente reportage over de Brusselse Cinematek. Net zoals je in Parijs Henri Langlois had, liep er in de Belgische hoofdstad ene Jacques Ledoux rond. Een strenge man die er zich bewust van was dat de bestaande filmbobijnen met de nodige zorg moesten worden opgeslagen. Van digitalisering was toen nog geen sprake. Het zou duren tot Guy Verhofstadt een brief van Catherine Deneuve ontving vooraleer de politiek begreep dat film ook kunst is. Bijna gelijklopend is P.K. Nairs verhaal. Nair drinkt, eet en ademt cinema. Al van toen hij een kleine knaap was, werd hij door de filmmicrobe gebeten en zat hij elke dag op de grond naar de Hollywood-sterren te staren. In India kon je destijds ofwel een duur ticket kopen voor een stoel ofwel een goedkoop kaartje om op wit zand te zitten. Cinema was/is het allerbelangrijkste in zijn leven. Het is dankzij de vele films dat hij de wereld begrijpt, aldus P.K. Nair. Zoals alle fanaten begon Nair alles te verzamelen wat met cinema te maken had. Op zeker moment viel het hem op dat niemand de oude nitraatfilms bewaarde. Eens ze waren vertoond verdwenen ze in de prullenmand, ze hadden immers hun dienst gedaan. Op eigen houtje begon Nair alles wat op pellicule bestond bij te houden. In het begin waren dat alleen maar Indische producties, maar na een tijdje kwamen daar films van andere landen bij. Nair werd zonder het te beseffen de oprichter van het National Film Archive of India. Omdat film moet leven begon hij de films ook te vertonen en beïnvloedde (net zoals dat in Brussel het geval was) de huidige Indische generatie. Vergeet namelijk niet dat er in de jaren 70 geen video of YouTube was. Wie een Akira Kurosawa of een François Truffaut wilde zien, moest afzakken naar Trivandrum alwaar Nair die films vertoonde. Een van de regisseurs die regelmatig op zo'n stoeltje zat was Shivendra Singh Dungarpur. Celluloid Man is zijn ode aan de man die hem de wonderlijke wereld van de cinema liet ontdekken.
 

Het verhaal ging zelfs verder. In India zijn er zo'n 1700 films stomme films gemaakt en die zijn allemaal verloren gegaan. Sommige gingen letterlijk in vlammen op, maar andere zijn gewoon in de vuilnisemmer gegooid. Vanaf het moment dat cinema een stem kreeg, vonden de bioscoopuitbaters stomme films onverkoopbare rommel. Nair was zich daarvan bewust en reisde het hele land af in de hoop nog een paar van die films te redden. Dat deed hij ook, zeven stuks zijn dankzij Nair van de vuilnisbelt gered. Gelukkig maar. Voor Westerse ogen is het moeilijk te begrijpen, maar wie The Story Of Film van Mark Cousins zag, weet dat er in India ook wat anders dan Bollywood bestaat. Een hele resem regisseurs zoals Mani Kaul, Kumar Shahani, Adoor Gopalakrishnan, Ketan Mehta, Saeed Akhtar Mirza, Jahnu Barua, Girish Kasaravalli of Kundan Shah kun je de Ozu of de Godard van India noemen. Allemaal films die in West-Europa nauwelijks verkrijgbaar zijn, maar zonder Kair waren ze waarschijnlijk sowieso nergens te vinden.
 

Celluloid Man zal voor de meeste lezers geen gemakkelijke filmrit zijn. Af en toe hoor je wel eens de naam van François Truffaut of Marlène Dietrich vallen, maar deze documentaire gaat in de eerste plaats over Indische cinema: een kunstvorm die in onze contreien zo goed als onbekend is. Onbekend is onbemind en menig kijker zal er wellicht naar verlangen om meer van deze films te kunnen zien, als je ze ten minste kan vinden! Naast een flinke hap Indische filmgeschiedenis is Celluloid Man natuurlijk ook een schitterend eerbetoon aan een bijzonder man. Menig cinefiel zal naar de grond kijken van schaamte als hij Nair hoort vertellen dat hij er zich van bewust is dat hij zijn familie heeft verwaarloosd door zijn passie. Toevallig heb ik diezelfde woorden ook van Robbe De Hert gehoord die zichzelf verwijt dat hij door zijn liefde voor de cinema zijn eigen kind nauwelijks heeft zien opgroeien. Tja, film is verslavend. Dat weet jij ook, beste lezer, anders zat je nu niet op deze site. Celluloid Man is zo'n getuigenis. Prachtig.

BEELD EN GELUID
Het is een ondankbare taak om deze documentaire te beoordelen op beeldkwaliteit. Een groot deel van Celluloid Man wordt immers geïllustreerd met fragmenten uit verloren gewaande films die Nair alsnog heeft kunnen redden. De filmrollen vond hij vaak op vochtige plaatsen waardoor het normaal is dat de beelden zijn aangetast. Het gedeelte dat door Shivendra Singh Dungarpur is gefilmd oogt meer dan goed. Mooie kleuren, goede contrasten en niet de minste storing. Het geluid blijft meestal tot het middenkanaal beperkt omdat er in Celluloid Man nu eenmaal veel wordt gesproken

EXTRA'S
Als toetje krijg je nog een interview met regisseur Shivendra Singh Dungarpur waarin hij uitlegt waarom hij het nodig acht dat hij deze film maakte.

CONCLUSIE
Wie cinefiel is zal van Celluloid Man houden, zo simpel is dat. De meeste kijkers zullen wellicht nog nooit van de regisseurs hebben gehoord die in deze documentaire de revue passeren, maar de passie die P.K. Nair heeft voor cinema is universeel.