Omdat één van de belangrijkste Javaanse families is beschadigd door de acties van de resident, ontstaat er onrust op straat en is er sprake van een dreigende opstand. Van Oudijck reageert door de nieuwe regent en z’n moeder tot een hernieuwde bevestiging van hun trouw aan de Nederlandse kroon te dwingen en eist dat alles in het werk wordt gesteld om de beroering op straat de kop in te drukken. Ondertussen ligt er op z’n bureau het zoveelste anonieme briefje waarin hij aangemaand wordt beter op z’n vrouw te letten… maar Van Oudijck aarzelt en grijpt niet in, want de occulte machten die hij altijd heeft ontkend, blijken wel degelijk werkzaam te zijn: in de badkamer wordt Leonie door een onzichtbare hand met het bloedkleurige sap van de sirih (betelpeper) bespuugd, de spiegel in huis gaat trillen als hij erin kijkt, verliefde paartjes worden verrast door rondvliegende stenen en na het vallen van de avond weerklinken er vreemde geluiden als van huilende kleine kinderen. Opnieuw brengt hij een bezoek aan de nieuwe regent en z’n moeder en deelt hun mee dat de herrie op moet houden op straffe van zware sancties. Maar de stille kracht die voortspruit uit het geruisloze verzet van de Javanen tegen de ongewenste kolonisator die het land systematisch leegzuigt, heeft z’n werk gedaan…
De Nederlandse auteur Louis Couperis schreef z’n roman De Stille Kracht in 1900. Het verhaal gaat terug op een anekdote over het huis van een Nederlandse resident dat een tijdlang het doelwit was van een onverklaarbare stenenregen op het dak, maar het centrale thema betreft de tegenstelling tussen de westerse en de oosterse cultuur in Nederlands-Indië, waar de Nederlandse kolonialen militair superieur zijn en er de economische belangen van hun vaderland verdedigen en er in contact komen met de Javaanse cultuur die ze niet begrijpen, maar vaarvoor ze ook nauwelijks interesse hebben. De Stille Kracht waarover de kolonialen het onder elkaar voortdurend hebben, staat symbool voor deze mysterieuze oosterse cultuur (en het eraan gekoppelde bijgeloof in geesten en occulte machten) en het Javaanse verzet tegen de Nederlandse overheersing. Of zoals één van de kolonialen het in de serie verwoordt: ze zijn altijd minzaam, ze glimlachen altijd en ze gedragen zich loyaal, maar in hun ogen zie je de haat tegen alles wat met ons te maken heeft. Vijftig jaar na het verschijnen van De Stille Kracht gebeurde dan ook het onafwendbare en werd Indonesië (waarvan Java deel uitmaakt) onafhankelijk.
Het Nederlands koloniaal regime kan je vergelijken met het Engelse in India: keurige en gewetensvolle ambtenaren die de landstreek besturen en er met hun gezinnen in riante wijken wonen met de inboorlingen als huispersoneel. Ze zijn goed opgeleid, behoren in hun vaderland tot de elite en leiden in Nederlands-Indië een luxeleventje. Vrouwen en kinderen hebben weinig om handen, want er gebeurt nauwelijks wat en dus bespioneert men elkaar en roddelt, wat in een kleine gemeenschap tot spanningen leidt, want van privacy is er nauwelijks sprake. Iedereen weet alles van iedereen, maar de schone schijn wordt opgehouden, kwestie van niet uit z’n rol te vallen. De bloedmooie en enigszins nymfomane Leonie van Oudijck is dan ook naïef als ze meent dat haar avontuurtjes geheim blijven, maar ze heeft het geluk dat haar veel oudere echtgenoot Otto een druk bezet man is met andere dingen aan het hoofd dan haar overspelige avontuurtjes. Althans voorlopig, want als het klimaat verandert als gevolg van de dreigende volksopstand en de occulte krachten zich manifesteren, moet Otto van Oudijck z’n principes bijsturen en gaat hij z’n omgeving met andere ogen bekijken.
Deze driedelige serie wordt op de hoes van de dvd een tv-spel, een beetje zoals FC De Kampioenen en Thuis dus, opgenomen in een studiodecor. Het is even wennen, maar gezien de romanstof zich uitsluitend beperkt tot de woonkamers van de kolonialen met maar af en toe een kleine wandeling in de tuin van de residentie, is er nauwelijks behoefte aan een grootse aanpak. Let wel, ook studio-opnamen kunnen eruitzien als filmfragmenten, dat is uiteindelijk niet meer dan een kwestie van belichting en een realistisch geluid, maar net op die punten kiest de regisseur voor een toneelachtige aanpak waardoor zelfs de immense villa van de resident altijd de sfeer van een decor uitstraalt.
Bob de Lange (Otto van Oudijck) straalt de autoriteit uit van een ambtenaar met verantwoordelijkheidszin, om halfweg de film het karakter om te buigen en ons een aarzelende en depressieve Otto te tonen. Pleuni Touw is perfect gecast als z’n overspelige echtgenote Leonie, wier regelmatige overacting alleen maar het gevoel versterkt dat we hier te maken hebben met een vrouw die ongelukkig getrouwd is en die stilletjes doodgaat op een plek waar niets gebeurt. Willem Nijholt neemt de rol van zoon Theo voor z’n rekening en alhoewel het karakter weinig ontwikkeld is, slaagt Nijholt er toch in om pit in het personage te stoppen. En ook Elly Ruimschotel die de rol van Mevrouw van Does voor haar rekening neemt, de doktersvrouw die altijd wat te verkopen heeft tegen een zacht prijsje, slaagt erin om een aantrekkelijk personage neer te zetten, waarbij vooral haar Indische tongval voor grappige momenten zorgt.
