Regie: Ellen Vermeulen
Met: geen
Filmmaker Ellen Vermeulen laat de mannen in Merksplas zelf aan het woord. Van rechtstreekse interviews is zelden sprake. Meestal toont ze Wilfried en z’n collega’s tijdens hun dagelijkse bezigheid in hun kleine cel (eten, tv-kijken, roken, etc.) en legt ze de stemmen over het materiaal. Heel af en toe is er sprake van een directe reactie in de richting van de camera, maar die momenten blijven een uitzondering. Meestal zijn de opnamen ook langer dan het commentaar die wordt geleverd en dan wendt Vermeulen haar camera niet af. Omdat er geen muziek in de documentaire wordt gebruikt, wordt op zo’n moment – met weinig of geen geluid in de achtergrond – een atmosfeer van leegte en zinloosheid opgeroepen en de tussenbeelden – strakke opnamen van getraliede ramen of projecties ervan op de tegenoverliggende muur, van de gevel van het complex of van details in het schrale interieur – ondersteunen het gevoel van leegheid, verveling en algemene doelloosheid.
Voor één jongere man loopt het verblijf in Merksplas goed af: hij mag naar huis. Hij werd opgepakt nadat hij z’n fiets in brand had gestoken en bij controle door de politie onder invloed bleek te zijn. Van echt crimineel gedrag was er in zijn geval dus geen sprake en sinds bij afgekickt is, functioneert hij ook weer helemaal normaal. Hij is blij straks weer vrij te zijn, maar hij maakt zich geen illusies: de meesten komen na korte tijd weer terug, zegt hij in mineur alsof hij niet helemaal zeker is van zichzelf. Maar voor de meesten is er eenvoudigweg geen sprake van terugkomen, want zij komen zelden of nooit weg uit de zgn. beerput van Merksplas. Ze krijgen medicijnen om normaal te functioneren en af en toe is er een praatje met een psycholoog, maar echt behandeld worden ze in de instelling niet. Voor de commissie die regelmatig hun dossier beoordeelt is er dus ook zelden een aanleiding om voor hun vrijlating te pleiten. Bijna allemaal zijn de inmates zich daarvan bewust en dat drukt op hun gemoedstoestand. Ik verzet mij, zegt eentje van hen, ik laat mij door Merksplas niet platdrukken, maar hij is wijs genoeg om alleen met woorden weerstand te bieden, want hij beseft maar al te goed dat fysiek verzet alleen maar resulteert in time-out.
Ellen Vermeulen kiest in 9999 voor een zeer gestileerde aanpak. Dat heeft tot gevolg dat de kijker voor z’n informatie uitsluitend aangewezen is op wat de geïnterviewden in de documentaire vertellen, want van commentaar en interviews met begeleiders, verzorgers of psychologen is helemaal geen sprake. De strakke visuele aanpak is m.a.w. doorgetrokken tot op het niveau van de inhoud waardoor 9999 vormelijk veel meer op een film dan op een documentaire lijkt en dat is een uitstekende keuze, want dankzij het weglaten van wat niet strikt noodzakelijk is, maakt 9999 een veel diepere indruk dan z’n volgepropte en overdadig geïllustreerde broertjes die in de traditionele actualiteitsrubrieken op tv aan bod komen, en is de emotionele impact van het geheel ook intenser. Tegelijk ligt de lat een stuk hoger, want de informatie wordt niet als hapklare brokken aangereikt en de kijker moet er zijn hoofd bijhouden en af en toe zelf conclusies trekken over de psychologische, de praktische en puur menselijke consequenties van een opsluiting zonder einddatum.