FILM
New York, 1926. De Britse magizoöloog Newt Scamander (Eddie Redmayne) neemt, tegen alle regels in, een koffer vol fabeldieren mee over de grens, met de bedoeling een gevangengenomen exemplaar weer vrij te laten in zijn natuurlijke biotoop. De sfeer in New York is, in tegenstelling tot op het Britse eiland, gespannen: contact tussen magiërs en Muggles, die in de Verenigde Staten No-Majs worden genoemd, is ten strengste verboden, en MACUSA, het orgaan dat de belangen van de tovenaars in de Verenigde Staten behartigt, staat op de tippen van zijn tenen nu er één of andere spookverschijning vernielingen schijnt aan te richten en de diensten overuren draaien om de herinneringen van de No-Majs uit te wissen. Enkelen zien een verband tussen de verschijnselen en de zoektocht naar de notoire crimineel Gellert Grindelwald (Johnny Depp), die maar wat graag een oorlog zou ontketenen tussen de magiërs en de No-Majs. Bovendien is een sektaire beweging die zich de Second Salemers noemt, actief aan het ronselen door pamfletten te verspreiden waarop de mensen worden opgeroepen waakzaam te zijn voor de recente golf bovennatuurlijke verschijnselen (de Ghostbusters bellen is zestig jaar voordien geen optie).

 

En wat heeft Scamander daar allemaal mee te maken? Niets, absoluut niets. Maar in een poging een uit zijn koffer ontsnapte Niffler te vangen, een soort van molletje dat niets liever doet dan zichzelf kostbaarheden wederrechtelijk toeëigenen, geraakt zijn valies verwisseld met één vol pateekes: die van Jacob Kowalski (Dan Fogler), een arbeider in een conservenfabriek wiens grote droom is een patisserie te beginnen. Alhoewel het standard policy is om het geheugen van No-Majs te wissen, wordt hij als belangrijke getuige, samen met Newt, gearresteerd door Porpentina "Tina" Goldstein (Katherine Waterston), een voormalige Schouwer die werd gedegradeerd naar de afdeling Toverstafvergunningen omdat ze voordien een No-Maj fysiek te lijf is gegaan. Tina's zus Queenie (Alison Sudol) valt als een blok voor de sullige Kowalski, en uiteindelijk komen de beide zussen tot het inzicht dat Newt geen kwaad in de zin heeft. Alleen zullen ze, vooraleer hij de Verenigde Staten kan worden uitgewezen, moeite moeten doen om de ontsnapte fabeldieren weer in zijn koffer te krijgen.

 

De kwaadaardige nieuwe Schouwer Percival Graves (Colin Farrell) is er nochtans stellig van overtuigd dat het Newt is die de verschrikking heeft losgelaten die de straten van New York terroriseert. De zaken nemen een dramatische wending wanneer de mysterieuze entiteit een eerste dodelijk slachtoffer maakt: de jonge en veelbelovende senator Henry Shaw jr. (Josh Cowdery), de zoon van een invloedrijke krantenmagnaat (Jon Voight), wordt tijdens een fundraiser door het wezen op gruwelijke wijze om zeep geholpen. De veel bereisde Newt herkent in de doodstrekken van Shaw jr. de kenmerken van een obscural. Obscurals zijn tovenaarskinderen die, in de repressieve sfeer, hun magische krachten trachten te onderdrukken, maar daar meestal voor hun tiende levensjaar het leven bij inschieten. Graves is ervan overtuigd dat uitgerekend onder de kinderen van de Second Salemers zich een bijzonder krachtige obscural moet bevinden, die hij maar wat graag voor zijn karretje zou spannen. Cruciaal in zijn plannen is echter het om zeep helpen van Newt Scamander en de vervelende ex-Schouwer Tina, die zich als een bloedhond heeft vastgebeten in de zaak, ondanks het expliciete verbod van hogerhand...

 

Na het megasucces van de Harry Potter-saga was de druk op J.K. Rowling groot om de franchise geen stille dood te laten sterven, alhoewel Rowling zelf er waarschijnlijk méér geld aan verdiend heeft dan een zinnig mens bij leven ooit op kan krijgen. Het zoveeljaarlater-boek Harry Potter And The Cursed Child is echter (nog) niet rijp voor verfilming, dus koos Rowling voor een prequel, waarin de avonturen worden verteld van Newt Scamander, de auteur van één van de leerboeken die op de toverschool Hogwarts tot het verplicht curriculum behoren - hoe ver ga je het zoeken, Joanne? Het ijzer smeden als het heet is, heet zoiets, en op dit moment is absoluut nog niet duidelijk of er nog vervolgen gaan komen, en zo ja, hoeveel. In tegenstelling tot de originele saga is Fantastic Beasts And Where To Find Them helemaal niet gebaseerd op een boek van Rowling, alhoewel ze wél het scenario heeft geschreven. Centraal staat de verschillende aanpak van tovenaars in de Amerikaanse dan wel de Britse wereld, en u mag daar gerust een allegorie in zien naar de geopolitieke situatie van de 21ste eeuw - niet toevallig wordt de Amerikaanse magiërswereld een stuk repressiever voorgesteld. Naar personages uit de oorspronkelijke reeks boeken wordt slechts sporadisch verwezen, één keer wordt de naam Albus Dumbledore vernoemd - die ten tijde van deze film nog jonger moet zijn - en als antagonist is er nog geen sprake van hij-die-niet-mag-genoemd-worden, maar wordt Gellert Grindelwald ten tonele gevoerd, en dan nog maar pas in de laatste tien minuten, in de vorm van een onder meters dikke lagen make-up gecamoufleerde Johnny Depp.

Fantastic Beasts kabbelt dus aanvankelijk maar wat aan, en het is gedurfd, maar toch even wennen, om met een propere lei te beginnen en een hele schare nieuwe acteurs aan de franchise toe te voegen, met aanvankelijk slechts weinig raakpunten met de oudere films. Akkoord, er loopt al eens een huiself door het beeld, en er weerklinkt al eens een vrolijk alohamora wanneer iemand een bankkluis probeert te kraken, maar daar houdt het ook op. De acteurs zitten duidelijk nog niet in hun rol gebeiteld, alhoewel dezelfde kritiek ook moeiteloos van toepassing was op de eerste Potter-film. Eddie Redmayne is echter duidelijk de goeie keuze voor de rol van Newt Scamander: een tikje excentriek, wereldvreemd en sociaal moeilijk in de omgang, maar een gedreven wetenschapper; zijn personage vertoont duidelijk raakvlakken met zijn vertolking van Stephen Hawking in The Theory Of Everything. Dan Fogler is duidelijk gecast als comic relief en overtuigt minder; zijn bijdrage doet de film soms een beetje overhellen naar een bakvissenkomedie, terwijl de verhaallijn rondom de Second Salemers bij momenten eerder de betere horrorelementen naar boven brengt.

 

Zonder de solide achtergrond van de boeken is het voor Fantastic Beasts And Where To Find Them soms een beetje moeilijk om de juiste toon aan te slaan: de franchise is nog niet helemaal rijp, en ondanks de speelduur van 132 minuten had een kwartiertje méér om de achtergronden iets beter uit te diepen, zeker niet misstaan in een franchise zoals deze, die zich zulks kan permitteren. Bij mijn eerste visie in de bioscoop was ik alleszins niet over de hele lijn overtuigd, maar Beasts is een film die moet rijpen. Uit de vorige films weten we dat de auteur de gewoonte heeft kwistig rond te strooien met details die ogenschijnlijk onbelangrijk zijn, maar in latere films pas tot volle wasdom komen. Ook hier wordt de clou van de film echt pas op het laatste weggegeven, en bij een tweede visie vallen er al heel wat details op zijn plaats. U hoort me echter niet pleiten dat films per definitie maar geschikt zouden zijn voor één visie; wat is anders het doel van schijfjes verzamelen?

 

Alle lof echter voor de bijzonder scherpe fantasie van Rowling, de vrouw die haar volk niet alleen opnieuw leerde lezen, maar ook samen met Peter Jackson het fantasygenre weer uit het slop wist te helpen. De door haar verzonnen fabeldieren zijn geweldig om te observeren: een wandelende tak die sloten kan openprutsen, een molletje dat voortdurend alles wat blinkt tracht te stelen en vervolgens in zijn buidel met oneindig veel vrije plaats propt, een soort van oprolbaar vliegend tapijt... voor elke precaire situatie heeft Rowling, en bij uitbreiding Newt Scamander, wel een pasklare oplossing in zijn koffer zitten. Het concept is niet nieuw; zo vervult onder meer de toverknapzak van Douwe Dabbert in de strips van Piet Wijn ongeveer dezelfde rol, en er zijn genoeg andere voorbeelden. Rowling heeft haar wereld echter zodanig goed in haar hoofd dat haar vindsels altijd consistent zijn: zelfs haar magische wereld is aan wetmatigheden onderworpen die niet zomaar om het even hoe kunnen doorbroken worden. Regisseur David Yates heeft al vier Potter-films op zijn actief staan, en blijkbaar is dat zoiets als leren fietsen: dat verleer je nooit. De film sluit dan ook meer aan bij de laatste films van de franchise: de toon is meer volwassen dan de eerste Potter-outings - er is zelfs geen Nederlandse dub gemaakt.

BEELD EN GELUID
Warner leverde een keurige, tot het randje gevulde schijf af met een zeer goede beeldkwaliteit die het evenwicht bewandelt tussen voldoende scherpte en helderheid, maar toch nog organisch genoeg lijkt om de kunstmatige aard van de speciale effecten te verdoezelen. Naast het New York van de jaren '20, waarin de protserige wolkenkrabbers scherp afsteken tegen de armtierige achterbuurten waar de Second Salemers de plak zwaaien, spreken onder meer de van binnen een uitgestrekte boerderij bevattende koffer van Scamander en de gebouwen van MACUSA tot de verbeelding. Fantastic Beasts is echter een zeer donkere film, niet alleen inhoudelijk, en het feeërieke van de eerste Harry Potter-films is ver te zoeken. Detaillering blijft echter in de donkere scènes flink overeind, zoals in de scène waarin het onbenoemde monster de hal waarin de verkiezingsmeeting van Shaw plaatsvindt, tot puin herleidt. Deze schijf is zowel voorzien van een Dolby TrueHD Atmos 7.1.4-track als van een DTS-HD MA 5.1-track. De eerste wint het moeiteloos van de tweede qua spreiding en dynamiek, en het kan aan mijn installatie liggen, maar in de tweede heb ik af en toe een drop-out waargenomen waarvan ik niet zeker weet of de schijf aan de oorzaak ligt of niet. Uiteraard volgen in een fantasyfilm als deze de scènes met materiaal die zich tot zulke bravourestukjes lenen, elkaar in hoog tempo op. De uitstekende filmscore is van de hand van James Newton Howard, die weliswaar in het begin heel even het bekende Harry Potter-thema van John Williams leent, om het vervolgens compleet achterwege te laten, als was het een statement dat de band met de originele septologie inderdaad flinterdun is. Het ondertitelingsspoor bevat echter enkele rare vertalingen; dat Muggles nog steeds Dreuzels heten, daar zal niemand zich aan storen, maar Creedence heet in het Nederlands plots Koenraad en Graves plots De Graaf, zonder dat daar een goeie reden voor is (de vertaling van de boeken volgen, bijvoorbeeld, want er zíjn geen boeken). Het doet alleszins een beetje afbreuk aan de taalrijkdom van Rowling.

EXTRA'S
Wellicht zijn we met de Ultimate Editions van Harry Potter wat té verwend geweest, want in vergelijking is de hoeveelheid bonusmateriaal flink minder, en bovendien weer hopeloos gefragmenteerd in kleine filmpjes. In de inleidende documentaire Before Harry Potter: A new era of magic begins (15:31) vertelt Rowling waar we de film in haar allesomvattende saga moeten duiden. In 5 documentaires "Characters" worden de voornaamste personages overlopen: Newt Scamander in The Magizoologist (4:15), Tina en Queenie in The Goldstein sisters (5:04), Jacob Kowalski in The No-maj baker (4:42), het zooitje sekteleden van Samantha Morton in The New Salemers (4:42) en Carmen Ejogo en Colinn Farrell in The president and the Auror (5:37). De tweede lijst van 7 documentaires "Creatures" gaat - in een film die Fantastic Beasts heet, kan het moeilijk anders - over de fabeldieren: naast een inleidend filmpje Meet the fantastic beasts (4:18) geven crewleden duiding bij hun favoriete dieren: de slotenpikkende Bowtrucle (2:36), de half onzichtbare Demiguise (2:20), de alles op zijn weg vernietigende Erumpent (3:42), de vrolijke dief Niffler (2:29), de vliegende slang Occamy (3:09) en de nobele Thunderbird (2:25). De laatste 6 documentaires "Design" bevatten bijdragen over de verschillende sets; ook hier krijgen we eerst een inleidende Shaping the world of Fantastic Beasts (5:54), gevolgd door New York City (7:25) in de jaren 20, het hoofdkwartier van Macusa (7:07), de van binnen groter dan van buiten zijnde magische koffer in Newt's Magical Case (4:59), de politieke meetingsruimte The Shaw banquet (4:29) en de gore kroeg The Blind Pig (4:39). Hint naar de samenstellers: maak hier volgende keer één documentaire van, want de besturing navigeert niet lekker. Afsluiten doen we met 11 verwijderde scènes (14:33).

CONCLUSIE
Of Fantastic Beasts zo groot zal worden als Harry Potter, is nog maar de vraag. De film vergt enige voorkennis over Rowlings wereld en heeft een veel grotere instapdrempel. De manier waarop de magiërswereld van het New York van eind jaren '20 in beeld gebracht wordt, is echter uitermate volgens de regels van de kunst, en de technische kwaliteit van de disk is voorbeeldig.