FILM
In 1987 lanceert de Engelse commerciële zender ITV een nieuwe kwis waarbij zomaar eventjes een miljoen pond te winnen valt. Via rechttoe-rechtaan meerkeuzevragen met telkens vier antwoordmogelijkheden kan de deelnemer zijn inzet bij elke vraag verdubbelen totdat hij op een miljoen pond uitkomt, maar ook een diepe val maken en al het gewonnen geld weer verliezen. Who Wants To Be A Millionaire? is een regelrecht succes: miljoenen kijkers, ontelbare aanmeldingen voor deelname, en de Britten zijn zelfs in staat om het format te verkopen aan andere landen waaronder Amerika, waarbij gewoonlijk de Amerikanen hun formules op de Europese markt slijten. Niet slecht, toch?




Er ontstaat dan ook al snel een cult following, resulterend in een netwerk van aspirant-kandidaten die elkaar helpen door de schiftingsronde te geraken. Een handige jongen, Paddy Spooner (Jerry Killick), biedt zelfs hulp aan voor een nominale gage van een kwart van het gewonnen geld. Adrian Pollock (Trystan Gravelle) is werkelijk geobsedeerd door de kwis, en weet al drie keer met Spooners hulp in de studio te geraken. De vierde keer is het prijs, en mag Adrian deelnemen; echter in plaats van het verhoopte miljoen strandt hij op 'maar' 32.000 pond. Not bad for a day's work, zou Chris Tarrant (Michael Sheen) zeggen, maar Adrian heeft intussen wel een torenhoge telefoonfactuur van in te bellen om mee te mogen doen met de kwis. Het is zelfs zo erg dat hij moet onderduiken voor zijn schuldeisers, en hij geeft de fakkel door aan zijn zus Diana (Sian Clifford), die ook tot in de hot seat geraakt, maar zich ook 'maar' moet tevreden stellen met 32.000 pond.




De obsessie neemt dramatische vormen aan, en Diana schrijft haar man Charles Ingram (Matthew MacFadyen) in. De lobbige legermajoor, die net terug is van een tour of duty in Bosnië, en voor een bureaujob heeft gekozen in het landelijke Wiltshire, blijkt allerminst een sterke kandidaat. Op 9 september 2001 mag hij deelnemen, maar op de eerste opnamedag verspeelt hij al twee van zijn drie hulplijnen en strandt hij op 4.000 pond. Met de makkelijkste vragen worstelt hij, en zelfs als hij de dag daarop nog mee mag doen met een vervolg, vermoedt niemand dat hij het nog lang gaat uithouden.

Er gebeurt echter iets vreemds: de majoor wint vraag na vraag, en weet telkens juist te 'gokken' op vragen waarvan hij zelf aangeeft dat hij er de ballen van kent. Uiteindelijk wandelt hij buiten met de hoofdprijs, één miljoen pond, maar bij de productiecrew zijn intussen alle alarmbellen afgegaan. Een bijdehante geluidstechnicus merkt dat, telkens vooraleer de majoor drastisch zijn antwoord verandert, één van de aspirant-kandidaten voor de volgende ronde, Tecwen Whittock (Michael Jibson), nadrukkelijk begint te hoesten. Bij één instantie waarop Whittock zélf het antwoord niet schijnt te kennen, hoest ook Diana op een moment dat ze denkt dat ze niet in beeld is. Al snel wordt de theorie gevormd dat de hoestbuien een vooraf afgesproken signaal zijn waarop de majoor zijn antwoord kan richten: hij leest namelijk telkens de vier mogelijke antwoorden voor, en laat dan nét toevallig bij het voorlezen van het juiste antwoord Tecwen Whittock last krijgen van een hoestbui, zeker!




Daags na de overwinning besluiten de producenten van het programma er Scotland Yard bij te halen. Het is echter op die dag 11 september 2001, en terwijl de wereld zich vergaapt aan de vliegtuigen die zich in het World Trade Center boren, start één van de meest bizarre onderzoeken die de politie in tijden heeft voorgeschoteld gekregen. Heeft de majoor bewust fraude gepleegd? ITV besluit alvast het miljoen niet uit te betalen, en wanneer de zaak in de media ontploft, wordt de majoor belaagd. Zijn kinderen worden op school weggepest, zijn hond wordt doodgeschoten, en de majoor kan niet meer buitenkomen of hij wordt bespuwd en mensen beginnen onbedaarlijk te hoesten in zijn bijzijn. Twee jaar later oordeelt de rechtbank: schuldig! Naast het bewijs van het hoesten op de opnames, blijken er immers de dag voordien verwoede telefoongesprekken gevoerd te zijn tussen Diana Ingram en Tecwen Whittock. Het drietal wordt tot achttien maanden met uitstel veroordeeld. Tot op vandaag houden de Ingrams hun onschuld staande. Naar hun miljoen kunnen ze evenwel fluiten.




Sinds ik satelliettelevisie heb en de Engelse commerciële zenders kan ontvangen, blijf ik 's avonds al eens hangen bij (heruitzendingen van) Who Wants To Be A Millionaire? Op 22 april 2003 maakte de Britse documentairemaker Martin Bashir de documentaire Major Fraud, waarbij het Ingram-schandaal haarfijn uit de doeken werd gedaan. De uitzending werd het meest bekeken programma sinds de begrafenis van prinses Diana. Een programma waar één op drie Britten naar kijkt dat geconfronteerd wordt met een schandaal van dergelijke omvang, zorgt uiteraard voor de nodige deining, en het Coughing Major-schandaal staat intussen in de annalen van de televisiegeschiedenis gegrift. Bijna betekende het het einde voor de quiz, omdat het 'systeem' te kraken viel. De presentator, de flegmatieke Chris Tarrant, beweerde in de rechtzaal dat hij op het moment van de doortocht van majoor Ingram, niets in het snotje had. Wie echter de opnames bekijkt, die vrijelijk circuleren op Youtube, kan niet anders dan besluiten dat de majoor behoorlijk wetens en willens vals heeft gespeeld, en hij heeft zichzelf vooral de das omgedaan door keer op keer bij elke vraag initieel aan te geven dat hij geen flauw idee heeft van het antwoord, om vervolgens na een hoestbui van Tecwen Whittock plots zijn antwoord te veranderen.




De quiz heeft de rel nochtans overleefd. Er werd wat gesleuteld aan de formule; zo werd er een tijdsklok ingevoerd, en werden de mogelijke phone-a-friend-hulplijnen beter gescreend, zodat de kandidaten niet in plaats van naar een vriend naar een telefoonpanel van quizbollebozen konden bellen. Anno 2021 is de quiz opnieuw op het scherm, zij het met een andere presentator, ex-Top Gear-icoon Jeremy Clarkson. Een handjevol kandidaten heeft intussen ook de hoofdprijs in de wacht gesleept, maar het ging stuk voor stuk over erudiete types die kennelijk over een grote algemene kennis beschikken, en niet over een stotterende majoor die bij elke vraag zijn eigen onkunde breed etaleert.




Dat er vroeg of laat een televisiebewerking zou komen van de onfortuinlijke avonturen van Charles en Diana Ingram, stond in de sterren geschreven. Regisseur Stephen Frears besloot er een miniserie in drie delen van te maken, en met een beetje dichterlijke vrijheid heeft hij niet alleen de bewuste opnames laten naspelen door Matthew MacFadyen als de majoor en Michael Sheen als Chris Tarrant, maar ook de voorgeschiedenis en dan vooral de groeiende obsessie van Diana Ingram voor de quiz, alsook de nasleep en het proces, in een boeiende televisieserie gegoten. Enige historische 'fout' is dat de televisiemakers blijkbaar in het midden laten of de majoor nu echt heeft valsgespeeld of niet, alhoewel de indicaties zeer sterk zijn dat hij dat wel heeft gedaan. De reeks legt echter met een fileermes meedogenloos bloot wat hebzucht zo allemaal met een mens kan doen. Het acteerspel is daarbij werkelijk schitterend: Matthew MacFadyen heeft alle tics van de majoor onder de knie, maar de show wordt vooral gestolen door Michael Sheen, van wie gezegd wordt dat hij een betere Chris Tarrant neerzet dan Chris Tarrant zélf zou hebben gekund. Wie het originele Britse format al eens bekeken heeft, kan niet anders dan die laatste stelling beamen.




BEELD EN GELUID
De miniserie Quiz is in het Verenigd Koninkrijk enkel verschenen op dvd. Tot mijn grote verbazing is het uitgerekend in Amerika dat de serie te krijgen is op Blu-ray, zij het dat deze regio A-gecodeerd is, maar het voordeel van deze release is dat deze tenminste nog voorzien is van Engelse CC-ondertitels. De drie afleveringen die samen een 2 1/2 uur duren staan op één schijf, wat ruim toelaat dat de beeldkwaliteit op en top is. De studio van de quiz is tot in de details nagebouwd, en nauwelijks te onderscheiden van de echte quizbeelden. Ook in de meer nachtelijke beelden, zoals de huiselijke tafereeltjes ten huize Ingram, blijft het detail overeind. De kleuren zijn een mixed bag van een gedempte, rokerige atmosfeer in de scènes waarin Diana met haar vader en broer deelneemt aan een heuse pub quiz, tot kitcherig overbelicht bij de televisieopnames. De DTS-HD MA 5.1-track weet vooral de sfeer van de zaal waarin het programma wordt opgenomen, en de rechtzaal achteraf, goed weer te geven, en als de surrounds al voor één functionele zaak worden gebruikt, dan is het wel om het gekuch van Tecwen Whittock het nodige gevoel voor richting te geven.

EXTRA'S
De schijf bevat nog vier korte featurettes. In A look at the series (2:13) krijgen we een algemeen overzicht van de productie, en wordt er stilgestaan bij de vraag hoe het concept van Millionaire zo uit de hand is gelopen, Constructing the set (2:06) toont in timelapse hoe het decor van Who Wants To Be A Millionaire? tot in de detail werd nagebouwd, Michael Sheen as Chris Tarrant (4:20) is een hommage aan de toch wel bijzondere acteerprestatie van Sheen, die zich op de rand van het karikaturale af alle tics van de populaire presentator eigen heeft gemaakt, en Introducing Charles and Diana Ingram (4:45) gaat over de casting van de twee hoofdrol-valsspelers, en de twee hoofdacteurs, Michael Sheen alsook Helen McCrory, die hun advocate speelt, geven hun visie op de zaak Ingram. Mooi, maar het zou écht top geweest zijn als ook de documentaire Major Fraud was toegevoegd, zodat je de echte majoor aan het werk had kunnen zien.




CONCLUSIE
En dan nu de vraag van één miljoen: heeft Charles Ingram valsgespeeld? Quiz is het verbazingwekkende waargebeurde verhaal hoe de majoor voor het oog van de camera heeft geprobeerd om ITV een miljoen lichter te maken. Het schandaal is in het midden van de instorting van de Twin Towers hier ongemerkt voorbijgegaan, maar deze minutieuze reconstructie van de opnames, met voor en na een flinke portie fictie, zal uw mond doen openvallen van verbazing. Kuch kuch.