Deze DVD is onderdeel van de 7 discs tellende Hitchcock Collection. De overige 6 films in de collectie zijn: The Trouble With Harry, The Man Who Knew Too Much, Rope, Rear Window, Shadow Of A Doubt en Psycho.

FILM
Alfred Hitchcock heeft zoveel films gedraaid die in het collectieve geheugen van de mens zijn doorgedrongen, films als Vertigo, Psycho, Rear Window of The Birds, dat een flink deel van zijn andere werken door de zandkorrels der tijd overspoeld en vergeten werd. Onterecht. Want doorheen zijn oeuvre heeft de regisseur nauwelijks een artistieke misstap begaan, een opmerking die zeker geldt als je enkel zijn Amerikaanse periode bekijkt. Een van de films die daardoor helaas veel te vaak tussen de plooien valt, is Saboteur, Hitchcocks compromisloze kijk op landsverraders die tijdens de Tweede Wereldoorlog garen sponnen bij het globale conflict. De film had in handen van een mindere regisseur gewoon de zoveelste propagandafilm kunnen worden, zoals Hollywood die begin jaren veertig massaal produceerde. De Master of Suspense laat de boodschap echter nooit de bovenhand halen op het entertainment, waardoor Saboteur na meer dan 60 jaar nog steeds respect afdwingt.

Het verhaal start in een vliegtuighangar, die al na enkele minuten wordt herschapen in een vuurzee waarbij één arbeider het leven laat. Het drieste werk van een Duitsgezinde saboteur, dat lijdt geen twijfel. De politie vindt aanwijzingen die in de richting van Barry Kane (Robert Cummings) wijzen. Kane houdt echter zijn onschuld vol en slaat op de vlucht voor de arm der wet, in de hoop bewijzen voor zijn valse beschuldiging te verzamelen. Want hij weet wie de échte saboteur is, een mysterieuze man genaamd Fry. Zijn vluchtroute voert hem van de Amerikaanse westkust helemaal naar New York. Onderweg komt hij in contact met een blinde man, waarvan de dochter (Priscilla Lane) hem gedurende duizenden kilometers zal vergezellen, eerst als vijand, dan als vriend, tenslotte als geliefde. Rondtrekkende circussen en verlaten woestijnstadjes vormen slechts enkele van de vele schuilplaatsen die het duo betrekt. Ze zijn immers niet langer louter op de vlucht voor de politie, maar ook voor de leiders van Amerika’s sabotagenetwerk, die Kane, een man die teveel weet, uit de weg willen ruimen. De gebeurtenissen komen tot een adembenemende climax op het Vrijheidsbeeld, waar Kane de confrontatie met de enigmatische Fry aangaat, in een laatste kans zijn eigen onschuld te bewijzen.

Saboteur herbergt vele kenmerken van een archetypische Hitchcockfilm: de onschuldige man op de vlucht, het gebruik van beklijvende setpieces, de blonde heldin. De film is in meer dan één opzicht een voortzetting van het grootste Britse succes van de regisseur: The 39 Steps. Bepaalde scènes werden zelfs nagenoeg letterlijk overgenomen. En het is evident dat Hitchcock zich uitermate comfortabel voelt in deze man-op-de-vlucht-structuur. De zelfzekerheid waarmee hij het verhaal voortstuwt, is indrukwekkend. Ingenieuze setpieces en een visionaire visualiteit zijn hierbij ontegensprekelijk zijn betrouwbaarste konijnen in de hoed. Van de omineuze, oprukkende zwarte rook in de vliegtuighangar, over een dubbel gelaagde shoot-out in een cinemazaal, tot de nagelbijtende spanning op de toorts van het Vrijheidsbeeld, bevat Saboteur meer memorabele scènes dan sommige cineasten in een leven bijeen filmen. De technische bagage van Hitchcock en zijn crew wordt ten volle uitgebuit, tot genoegen van iedere filmliefhebber.

In de schaduw van dit technische vernuft levert ook de cast een goede, zij het niet zeer gedenkwaardige, prestatie. Robert Cummings speelt zoals steeds de onversaagde held en hij doet dat adequaat, maar zonder veel diepgang. Priscilla Lane’s rol blijft langer bij: als kijker werkt de sympathie die zij uitstraalt als een baken in een zee van sinister. Maar, zoals wel vaker in Hitchcocks films, zijn het de kleinste rollen die Saboteur zo intrigerend maken. Ik denk hierbij vooral aan de leden van het rondreizend circus, die droefnis, trouw en argwaan feilloos tot een afgerond karakter kneden. Een soortgelijke ode dient aan de blinde man (Vaughan Glaser) en de matriarch van de sabotagecomplotten (Alma Kruger) gericht te worden. Alle acteurs profiteren ook van dialogen waar befaamd woordkunstenares Dorothy Parker een belangrijk aandeel in had.

Dit alles verheft Saboteur hoog boven een doordeweekse propagandafilm. Hitchcock, wiens familie in Engeland de oorlog van kortbij meemaakte, verliest de anti-verraadsboodschap nooit uit het oog, maar het zijn de visuele regie-follies die de film ook in de 21ste eeuw nog een bestaansreden geven. Vele reviewers stappen in de val om de film louter een doorgedreven vingeroefening te noemen voor latere, nog betere man-op-de-vlucht-films als North by Northwest. Hoewel daar een grond van waarheid in schuilt, zou het onterecht zijn deze film als een stukje kladpapier af te schilderen. Saboteur verdient bekeken te worden als een imposant, op eigen benen staand werkstuk van een gedreven regisseur, die technische suprematie moeiteloos koppelt aan een lovenswaardige boodschap, gekruid met entertainment van de bovenste plank.

BEELD EN GELUID
Het grootste probleem bij deze print van Saboteur zijn de veelvuldige krassen. De vuiltjes zijn dan wel niet erg groot, hun aanwezigheid doorheen haast ieder shot van iedere scène van de film, wekt mild gezucht, doch geen ergernis op. Ook filmgrain valt onder deze noemer te klasseren. Niet verwonderlijk voor een film uit 1942, maar toch een minpunt. Contrast en zwartniveaus zijn over het algemeen aanvaardbaar tot goed, hoewel de ruimte voor detail net iets te minimaal werd gelaten mijns inziens. Ook qua scherpte valt de beeldkwaliteit mee. De geluidstrack is echter van een hoger niveau. Geruis is weliswaar bijna overal aanwezig (en zeer duidelijk te horen in de vrij stille scène op het Vrijheidsbeeld) maar werkt nooit op de zenuwen. De dialogen klinken helder en scherp en zelfs de muziek kreeg een vleugje dynamiek mee, ondanks de mono-beperkingen.

EXTRA’S
De reeds beproefde mix van interviews, anekdotes en filmfragmenten vormt de basis van de documentaire Saboteur: A Closer Look (35’). Hoewel ook Hitchcocks dochter Pat en art director Robert Boyle aan het woord komen, is het vooral acteur Norman Lloyd (de geniepige Fry in de film) die in de spots staat. Hij gaat dieper in op o.a. het gebruik van actuele gebeurtenissen in de film, geeft cameratrucjes van de regisseur prijs en praat honderduit over de bekende scène op het Vrijheidsbeeld. Wat mij echter het meest zal bijblijven is zijn beschrijving van een hilarische Hitchcockcameo die de uiteindelijke cut nooit heeft gehaald (en wellicht voorgoed verloren is, aangezien er nergens op de dvd stills of fragmenten van te zien zijn). Storyboards en Hitchcock Sketches tonen duidelijk tot in welk detail de laatste scène van de film werd uitgewerkt en geven een interessante kijk in het denkproces van de Master of Suspense. De obligatoire Art Gallery bevat ditmaal 45 foto’s en posters. Afsluitend staat op de disc ook een Trailer die zijn ouderdom niet verraadt en het geijkte patroon volgt van aankondigingen in de jaren veertig.

CONCLUSIE
Saboteur is een grotendeels vergeten Hitchcockfilm die, ondanks enkele tekortkomingen, toch meer dan de moeite loont. Het gebrek aan klassieke status draagt ongetwijfeld bij tot een filmprint die niet vrij is van minpunten, maar toch aanvaardbaar is voor een film uit 1942. Het geluid is zelfs een aangename verrassing. Voeg daar nog eens de notoir inzichtrijke bonusmaterialen van deze disc uit de Hitchcock Collectie bij en je krijgt een dvd die in geen enkele verzameling zou misstaan.