REEKS
Voor wie de Franse taal genoeg machtig meent te zijn, hebben we een interessante aanrader: de Franse maatschappij DIP, die een hele reeks animatiefilms uit het begin van de jaren '80 in zijn fonds heeft, is recent begonnen met één van hun paradepaardjes, Ulysse 31, op DVD uit te brengen. De serie die slechts één jaar heeft gelopen - ook omdat het verhaal een afgerond geheel vormt - is intussen zo'n 20 jaar oud en kent vandaag de dag nog steeds een succes en zelfs een zekere cultstatus bij een aantal nostalgici, maar dankzij de nieuwe release op video en DVD tevens een groeiende hernieuwde belangstelling. Er is recentelijk zelfs sprake geweest van een real action-verfilming, maar die is tot nader orde uitgesteld. De eerste DVD met de eerste 5 afleveringen is na een ontelbaar aantal keren uitstel eindelijk verschenen, met nog 4 delen met 21 afleveringen die later zullen volgen. De reeks is een interessante mengeling van moderne Japanse animatie met traditionele Europese invloeden, waardoor deze artistiek gezien een unieke positie inneemt, en zelfs non-liefhebbers van Japanimatie zoals ondergetekende zeer kunnen bekoren. Het interessante uitgangspunt van het verhaal is een transpositie van de klassieke legende uit de Odysseus van de Griekse dichter Homeros naar een SF-context in de 31e eeuw, waarbij in de verhaallijn wordt afgewisseld tussen verhalen, personages en situaties uit de oud-Griekse epiek enerzijds en pure SF-verzinsels anderzijds. Enkele van de verhalen zijn zeer origineel van opzet, alhoewel enkele elementen duidelijk gepikt zijn uit andere SF-klassiekers zoals Star Wars - het meest voor de hand liggende voorbeeld is het feit dat Ulysse's belangrijkste wapen een intrekbaar lichtzwaard is.

 

In deze pilootaflevering maken we kennis met Ulysse en de bemanning van zijn statige ruimteschip, de Odysseus, die net terugkeert van een oorlog op de planeet Troje. Ulysse's zoon, Télémaque, heeft net zijn twaalfde verjaardag gevierd, en een klein rood robotje, Nono, als geschenk gekregen. De bemanning is nog niet goed vertrokken of Télémaque wordt uit de Odysseus ontvoerd en weggebracht naar een onbekende planeet. Daar maakt hij kennis met twee buitenaardsen van de planeet Zotra, de telepathisch begaafde Themis en haar oudere broer, Noumaios. Ze vertellen hem dat ze ontvoerd zijn om geofferd te worden aan de Cycloop, een monsterachtig wezen die wordt aanbeden door zijn volgelingen om in ruil voor mensenoffers van de Cycloop gezichtevermogen te krijgen. Ulysse komt natuurlijk zijn zoon ter hulp en vernietigt de Cycloop, maar de leider van zijn volgelingen roept de oude Griekse god Poseidon ter hulp, die de Cycloop heeft gecreëerd. Als straf worden Ulysse's bemanningsleden en ook Noumaois in een lethargische slaap gedompeld, en worden Ulysse, Télémaque, Themis en Nono gedwongen om in het onbekende universum van de Olympos rond te reizen, op zoek naar de weg terug naar de Aarde.

Hierna is er geen echte volgorde in de afleveringen meer, zolang de eerste en de laatste aflevering maar op hun plaats blijven staan. De afleveringen werden spijtig genoeg niet in de originele volgorde op DVD gezet, maar dat is van ondergeschikt belang. Ulysse wordt telkens weer door de goden op een redelijk sadistische wijze op de proef gesteld of in een valstrik gelokt, waarbij ze zijn zwakheden maximaal trachten uit te buiten, zoals zijn verlangen om zijn bemanning te genezen of een terugweg naar de Aarde te vinden. Samen met de kinderen weet hij echter telkens het hoofd te bieden aan de verschrikkelijke proeven die de goden hem bedacht hebben.

De Odysseus nadert een vreemd hemellichaam waarop een reusachtige polykliniek is geïnstalleerd die een remedie kan bieden tegen alle bekende ziekten. Wanneer Ulysse en Télémaque op verkenningstocht gaan, vinden ze een verontrustende boodschap: de planeet is door de goden van de Olympos geïnfecteerd met een wilde soort bloemen die alle leven vernietigen. Ze kunnen ternauwernood aan de moordlustige planten ontsnappen, maar zijn verplicht terug te keren wanneer ze vernemen dat Themis in haar ongeduld naar de planeet is afgereisd, in de hoop een kuur te vinden voor haar broer Noumaios.

 

Hératos
De oude blinde Hératos leeft als een kluizenaar op een verlaten satelliet, samen met een Zotraanse vondelinge, Atina, die hij heeft gevonden in een verdwaald ruimteschip, en heeft grootgebracht. In het schip was een complete kaart te vinden van het Olympisch galactisch stelsel, maar wanneer hij de kaart wilde pakken, werd Hératos door de goden gestraft voor zijn overmoed en blind gemaakt. De goden willen hem echter het zicht terug geven als hij Ulysse, die net Hératos' satelliet passeert, moedwillig in zijn zoektocht naar de kaart het verkeerde pad uitstuurt.

Chronos
Bij een aanval van de Drietanden van Poseidon wordt de Odysseus zwaar beschadigd. Net op het laatste moment worden Ulysse en de kinderen gered door Chronos, een gevallen god. Wanneer die Ulysse naar zijn thuisbasis uitnodigt, komen echter zijn ware bedoelingen aan het licht: hij wil Ulysse aan de goden uitleveren in ruil voor zijn wederopname in hun midden. Chronos is de god van de tijd, en binnen zijn rijk worden zowel de kinderen als Ulysse's bemanning verontrustend snel oud.

Noumaios ontwaakt tijdelijk uit zijn slaap, omdat de Odysseus een uit haar baan geraakte satelliet van Zotra nadert, en de invloed van de planeet op al haar bewoners een genezende werking uitoefent. Een verkenningstocht leert dat de satelliet, een voormalig vakantieoord van de Zotranen, een verschrikkelijk geheim met zich meedraagt: de planetoïde lijkt verlaten en haar bewoners ervan zijn in standbeelden veranderd.

De reeks is zoals gezegd een briljante kruisbestuiving tussen Europese en Japanse tekenfilmkunst. De decors zijn met overweldigend Oosters oog voor detail gemaakt, en anderzijds ontbeert de reeks de bijna even traditionele lelijkheid en andere kenmerken van massaproductie die Japanse tekenfilms maar al te vaak vertonen. De Europese invloed is duidelijk te merken, niet in het minst in de verhalen, die geïnspireerd zijn op één van de oudste bekende literaire werken uit de Europese geschiedenis. De reeks was erg succesvol in het begin van de jaren '80, waarbij de afleveringen in stukjes van 5 minuten gekapt werden, en telkens voor de avondprogrammatie in prime-time op de zender FR3 kwamen. Omdat de verhalen één geheel vormen, waarbij in de eerste aflevering Ulysse in het hem onbekende universum van de Olympos wordt verbannen, en in de laatste hij uiteindelijk de weg naar de Aarde terugvindt, is er - gelukkig voor de integriteit van het werk - nooit een vervolg op gekomen, wat maakt dat voor die éne reeks de scenaristen alle registers konden opentrekken. De verhalen zijn evenwichtig opgebouwd rond de vier protagonisten, met Ulysse in de rol van de traditionele held-zonder-vrees, echter zeer kwetsbaar wanneer de kinderen of zijn naasten bedreigd worden, Télémaque als de moedige zoon, zijn vader waardig maar soms onbesuisd, de blauwhuidige buitenaardse Themis in de meer spirituele rol, soms emotioneel onevenwichtig vanwege haar verlangen om haar broer te helpen, en tot slot Nono voor de vrolijke noot - net zoals de onnavolgbare Bender in Futurama hebben robots in tekenfilms tegenwoordig het stigma van de funny sidekick opgekleefd gekregen. Klassici beleven bovendien dubbele pret om alle referenties uit de Griekse mythologie uit de reeks te vissen, zoals de twee gezichten van de god Chronos. De reeks kende een beperkt succes, maar was toch voor de kleinere kinderen wat té shockerend. Zo worden in de aflevering Les sirènes de boosdoeners op een toch wel héél wrede manier om het leven gebracht, sterven er geregeld ook "goede" nevenpersonages zoals Nanette in La cité de Cortex, figureren er monsters die een doorsnee aflevering van The X-Files waardig zijn in Le marais des doubles, en last but not least, heeft Ulysse een buitenechtelijke relatie, compleet met alle schuldgevoelens vandien in Calypso.

BEELD EN GELUID

Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad om deze release eindelijk op DVD te krijgen - de video-versie is al een jaartje eerder uitgekomen - en een deel ervan zijn de technische mankementen. De originele beeldbanden zijn blijkbaar niet meer gevonden óf vallen niet binnen het spectrum van de auteursrechten waarop IDP zich kan beroepen. Dit heeft bij de die-hard fans onder meer tot een grote controverse geleid omdat de originele begingenerieken niet meer te vinden zijn, en de titels van de afleveringen inclusief een karrevracht spellingsfouten op het begin van de beeldband van elke aflevering gebrand zijn in plaats van op de legendarische pancartes met het zwarte gat op. Dit lijkt ons echter toch nog relatief gezien een futiliteit. Wat erger is, is dat de beeldband hier en daar toch wel wat te erg lijdt onder artefacten en andere beschadigingen. Ook is de compressie niet overal even goed, wat soms leidt tot randvorming (bijvoorbeeld in de eerste aflevering tijdens het verjaardagsfeestje van Télémaque) en interlacing (bijvoorbeeld in zowat de hele aflevering Hératos). De eerlijkheid gebiedt ons nochtans te zeggen dat men nog het beste heeft kunnen maken van een reeks die al jaren ligt te beschimmelen in de archieven, en dit op DVD er natuurlijk schitterend uitziet in vergelijking met mijn afgeleefde videobanden die intussen ongeveer rijp zijn voor de vuilnisbak. Het geluid is dan weer, op de generiek na, veel te stil opgenomen, maar omdat dit zich zowel bij de dialogen als de soundtrack manifesteert kan dit eenvoudig worden opgelost door een goeie draai aan de volumeknop. De Franstalige dialoog is - overigens eerder uitzonderlijk - zeer duidelijk in uitspraak en geen geratel zoals we nogal eens moeten horen, zodat deze zelfs goed te volgen is voor zij die de taal minder goed machtig zijn. Technisch gezien kunnen we transfer ongeveer vergelijken met een videoband, met dat verschil dat er van die videoband binnen twintig jaar hoogstwaarschijnlijk niets meer over zal zijn.

EXTRA'S
De disc bevat mooie geanimeerde en overzichtelijke menu's, een tiental pagina's met fiches over de hoofdpersonages, en een zestal cross-promotionele trailers van het overige aanbod van IDP. Spijtig genoeg zijn er geen alternatieve soundtracks weerhouden - ik weet zeker dat er naast het Japans ook minstens een Engelse en een Duitse versie moet bestaan - laat staan ondertiteling, en is er ook geen spoor van de originele generieken. Wat misschien nog het meest waardevolle aan extra is, is het begeleidende, zeer informatieve boekje met de ontstaansgeschiedenis van deze tekenfilmreeks, dat echter ook in 5 delen is opgesplitst, en voor de andere 4 delen is het wachten geblazen...

Niet alle afleveringen van de reeks zijn even goed, zo is bijvoorbeeld La Planète Perdue een eerder middelmatige aflevering en Chronos daarentegen één van de beste, maar dit is een reeks die in zijn totaliteit moet beoordeeld worden. Ondanks de technische mankementjes is dit toch een aanrader, vooral voor wie geïnteresseerd is in de beginstadia van de tegenwoordig erg populaire Japanimatie, voor wie de taal geen barrière is (Ik heb persoonlijk met deze reeks mijn eerste woordjes Frans nog geleerd), en uiteraard voor de nostalgici van het eerste uur die de reeks nog kennen. De DVD's zijn echter niet zo goed verspreid op de markt, en als je ze al weet waar te zoeken, moet je meestal diep in de beurs tasten. We kunnen alleen hopen dat de distributie - ook van de volgende delen - een beetje vlotter zal gaan.

ULYSSE 31 OP INTERNET

Er is een zeer interessante Franstalige pagina over de reeks beschikbaar op http://perso.wanadoo.fr/simonin/Ulysse31/, die zelfs vandaag nog Ulysse-fans over de wereld samen tracht te brengen en regelmatig geactualiseerd wordt.