SERIE
De tweelingsbroers Huoon en Morholt (Jef Demedts) keren na de kruistochten terug naar hun geboorteland Ardoewaan, maar daar heeft een ziekte de bevolking gedecimeerd, inclusief hun vader en de vrouw van Morholt. Vaderlief heeft echter de opvolging al geregeld, en omdat Ardoewaan maar één meester kan hebben, krijgt Huoon alles en Morholt niets. Huoon doet echter een geste en stelt zijn broer voor om Ardoewaan in twee te delen. Morholt krijgt echter ruzie met hun buur, heer Gorneval (Ward De Ravet), en daagt die uit voor een duel. Omdat Morholt gewond is aan zijn been, voelt de ridderlijke Huoon zich moreel verplicht om de plaats van zijn broer in te nemen, en hij sneuvel.. Hij smeekt al stervende aan zijn broer om ervoor te zorgen dat zijn zoontje Rohalt (Patrick Struys) ooit heer van Ardoewaan zou worden. Morholt ziet echter op die manier geen toekomst meer weggelegd voor zijn eigen zoon Gawijn (Norbert Van Dorpe), en bij de eerste beste gelegenheid laat hij de kleine Rohalt achter in de wildernis, zodat die stellig zal sterven. Toch kan Morholt zichzelf niet moreel tot heer van Ardoewaan uitroepen, want hij slaagt er maar niet in om het zwaard van zijn vader uit een houten balk te trekken, iets wat enkel de ware heer van Ardoewaan zou moeten kunnen. Met de concurrentie uit de weg geruimd is dat voor de man voorlopig geen probleem.

Het draait echter anders uit: de kleine Rohalt wordt gevonden door de oudere tovenaar Karanog (Roger Coorens), die het kind laat opvoeden door de schaapherder Orm (Raymond Bossaerts) en zijn vrouw Rikki (Chris Lomme). Eens volwassen droomt Rohalt (Frans Maas) ervan om ridder te worden, en hij keert terug naar Ardoewaan. Daar treft hij aan het hof Morholt aan, die intussen met zijn moeder Freda (Vera Veroft) getrouwd is, alsook de intussen volwassen geworden Gawijn (Johan Van Lierde), met wie het op vriendschappelijk vlak merkwaardig goed klikt. Rohalt is zich compleet niet bewust van zijn nobele afkomst, en laat zich de goedheid van Morholt welgevallen, die altijd wel een goeie wapenknecht kan gebruiken. De eerste die werkelijk doorheeft hoe de vork aan de steel zit, is de schrandere hofnar Fulco (Nand Buyl ). Wanneer die Morholt confronteert met het feit dat zijn neef nog leeft, slooft Morholt zich uit om voor Rohalt opdrachten te bedenken die zogezegd moeten bijdragen aan zijn ridderschap, maar keer op keer dodelijke valstrikken zijn. Rohalt overleeft echter zijn beproevingen, en wordt sterker en sterker.

Het Zwaard Van Ardoewaan, daterend van mijn geboortejaar, is de geschiedenis ingegaan als de eerste in de legendarische reeks jeugdseries van de hand van realisator Bert Struys die in kleur werd gefilmd, in tegenstelling tot Kapitein Zeppos, Johan En De Alverman en Axel Nort. Net als zowat elke zichzelf respecterende jeugdreeks uit de glorieuze jaren zestig en zeventig duiken opnieuw dezelfde namen in de cast op, zoals Vera Veroft, Cyriel Van Gent en uiteraard de na Axel Nort opnieuw een glansrol vertolkende nestor van de Vlaamse acteursgilde, Nand Buyl (Stille Waters, Vidange Perdue), die in deze reeks onder meer geflankeerd wordt door zijn echtgenote, Chris Lomme, die elkaar reeds kenden uit de tijd van Schipper Naast Mathilde. De opzet van de reeks lijkt in aanvang een heel simpel doordrukje te zijn van de Arthurlegendes, vertaald naar een typisch Vlaamse context - typisch Vlaams, want de belangrijkste hobby van de boerenbevolking lijkt belastingontduiking te zijn - en voor de gelegenheid was er zelfs een budget voorzien om de hele zwik acteurs en crewleden tijdelijk in de Provence te stationeren. Ondanks de redelijk simplistische plots en de wendingen die je een uur op voorhand ziet aankomen - wat voor een programma met afleveringen van een half uur opmerkelijk is - is Het Zwaard Van Ardoewaan toch merkwaardig genuanceerd in het opdelen van de personages in goed en kwaad. Zo is de hardvochtige Morholt eigenlijk meer iemand die voor zijn verleden op de loop is, en die boete zoekt voor de dood van zijn broer, dan een door en door slechte Gargamel-achtige schurk die gewoon maar evil is omdat hij het leuk vindt; de held van het verhaal, Rohalt, kiest dan weer overduidelijk in de boerenopstand tegen de nooit aan inspiratie voor nieuwe belastingen verlegen Morholt aanvankelijk het duidelijk verkeerde kamp, en gebonden door zijn eed aan Morholt weigert hij zijn fout recht te zetten. Het verhaal bevat redelijk wat duistere, Hamlet-achtige elementen, niet alleen de revolte tegen de kwaadaardige broer van de rechtmatige heerser die de vrouw van zijn broer bovendien ook nog eens heeft ingepikt en de zoon die te laf is om dat in te willen zien, maar ook nog een flinke portie bloedvergieten. Zo laat Morholt de leiders van de opstand tegen hem ei zo na executeren, en belooft amnestie aan die opstandelingen die mans genoeg zijn om hoogstpersoonlijk een pijl door de pens van hun voormalige aanvoerders te jagen. Natuurlijk is en blijft dit een BRT-jeugdreeks, dus één druppel bloed komt er niet aan te pas, en hier en daar vallen de "doden" zelfs nog voor er één schot is afgevuurd.

De reeks is onderverdeeld in 13 afleveringen, maar de indeling is blijkbaar eerder voorzien om het geheel in een even lang durende reeks afleveringen te kappen. Vermits alle afleveringen gewoon doorlopen, is het opsommen hiervan compleet overbodig.

Iedereen van mijn leeftijd of iets ouder heeft vroeger op de speelplaats van de school zelf ooit Rohalt en Gawijn gespeeld (het kneusje van de klas moest dan maar voor Morholt spelen), de iets jongere kinderen uiteraard bij de gratie van de frequente heruitzend-politiek van de VRT, en als de reeks nu nog is blijven hangen, is dat meestal door de nostalgie van weleer, het tijdperk dat iedereen nog voor dezelfde zender bleef hangen omdat er nu éénmaal alleen keuze was tussen Brussel Vloms en Brussel Fraans. Naar moderne maatstaven zal Het Zwaard Van Ardoewaan dan op zijn voorzichtigst gesteld gedateerd overkomen, en het houterige, amateurtoneelachtige acteerwerk, gecombineerd met de vele statische shots en vooral de überknullige "special effects" - die er vooral uit bestaan de camera even stil te leggen zodat de Grote Wijze Tovenaar of de Boze Heks zichzelf kunnen wegtoveren - dragen daar in hoge mate toe bij. Er hangt echter een duister trekje rond dit Zwaard Van Ardoewaan, dat tussen de onvruchtbare landschappen en donkere, koude middeleeuwse kastelen, toch een aantrekkelijke sfeer schept waarin je na verloop van tijd ingeleefd geraakt, waarbij de luchtige humor van pakweg Johan En De Alverman zeer nadrukkelijk afwezig is. Chris Lomme als de bezorgde moeder die met een ronkende, rollende R telkens op haar pleegzoon roept, maar vooral de schlemiele nar Nand Buyl dragen erg veel sympathie weg. En ja, naar de maatstaven van het begin van de jaren zeventig was dit - wat nu moeilijker te geloven is - echt wel een superproductie die zelfs in het buitenland verkocht raakte. Wat maakt Het Zwaard Van Ardoewaan dan nog zo aantrekkelijk? Is het het Rode Ridder-achtige nastreven van een nobel ideaal (helaas zonder de rondborstige schoonheden van Biddeloo, alhoewel het ineens een stuk makkelijker in te beelden is dat half mannelijk Vlaanderen verliefd was op Chris Lomme)? Is het de hunker naar nostalgie waarin een ridder als Rohalt nog door zijn mentor Karanog wordt onderwezen in de leerstof die normaal gezien in de klassieke retorica thuishoort? Of is het het feit dat er in de familie-televisiefeuilletons van weleer tenminste meer energie en ambachtelijk werk werd gestoken dan in moderne televisieproducties, waarbij de kostprijs per minuut nog het enige belangrijke criterium blijkt te zijn? Ik hoop dat er nog iets anders is, ik hoop dat de huidige en iets kritischer naar televisie kijkende generatie toch ook de weg naar dit soort releases vindt.

BEELD EN GELUID
Oude televisieseries moeten niet noodzakelijk met dezelfde normen worden beoordeeld als recentere producties. Toch zou ik me moeten schamen als ik voor beeld of geluid hier meer dan 3 op 10 veil zou hebben. De problemen met het geluid manifesteren zich al nadrukkelijk vanaf de openingscredits, die klinken als een 78-toerenplaat die af en toe wel eens de neiging heeft om sneller en trager te laten lopen. Wat mijn echtgenote en ik overigens een minutenlange slappelach-bui heeft bezorgd, maar ik denk niet dat dat de bedoeling kan geweest zijn. Het fluitspel van Fulco de Nar gaat dezelfde weg op, en je bent gegarandeerd verdomd blij dat er eens een stukje zonder muziek tussen zit, alleen al om je trommelvliezen te sparen. De dialoog klinkt niet altijd even duidelijk, en het is duidelijk dat nadrukkelijke articulatie (er wordt nochtans mooi en natuurlijk Vlaams gesproken) niets baat wanneer de geluidsband geen seconde hetzelfde volumeniveau kan aanhouden. En dan het beeld... ik weet echt niet goed waar te beginnen met het opsommen van de vele, vele, vele, vele fouten, maar ik zal me tot de hoofdzaken beperken. De spoel van aflevering 9 heeft héél lang in een grot in de Provence liggen beschimmelen, want ongeveer in het midden van het beeld, iets meer naar rechtsboven misschien, flikkert er constant een grove printbeschadiging aan en uit, die door één of ander mij onbekend proces dan ook nog eens gifgroen gekleurd is. Alle afleveringen hebben overigens wel problemen met het niet regelmatig doorstromen van de pellicule, waardoor er een soort van verticale rimpelbeweging ontstaat, waarbij het beeld om de paar seconden op en neer schijnt te wippen. Bij aflevering 11 is dat echter zodanig erg dat U best een doosje touristil-pillen tegen zeeziekte bij de hand houdt. In andere afleveringen zijn er regelmatig missende frames, en waar de frames er nog wel zijn, zijn ze overladen met witte krassen. Is het het filmen in de provence, of hebben chemische processen de beeldband aangetast, maar de hele reeks baadt in een onnatuurlijke rode tint, waardoor zelfs het witte paard Notwin vanop afstand een lichtrode schijn heeft. Gesteld dat de scherpte natuurlijk zodanig is dat je het paard van op afstand kan herkennen. Bij het aaneenzetten van de verschillende soorten beeldband is duidelijk te merken dat de tand des tijds harder of minder hard heeft gebeten op de stukken materiaal afhankelijk van hun oorspronkelijke samenstelling. Wat maakt dat bij de las tussen dergelijke stukken het beeld plots drastisch van scherpte of algemene kleurtint wisselt. Een mooi voorbeeld daarvan is de slotscène van de laatste aflevering, waarin Rohalt eindelijk zijn geliefde in zijn armen sluit (we laten voor de spanning even achterwege wie het is), er plots op een heel ander filmprocédé wordt overgegaan om het panoramisch shot te kunnen maken waarin de held met zijn meisje wegrijdt.

Ik moet hier echt slaan en zalven. In absolute termen verdient deze release quasi geen punten, maar Bridge Entertainment heeft wél de verdienste dat ze voor de zoveelste keer een pareltje uit de VRT-schatkamers hebben trachten te ontsluiten voor het publiek. Wegens een eerder beperkt publiek dat deze releases koopt, in geen geval vergelijkbaar met dat van Amerikaanse blockbusters, moeten we toch stellen dat het moed vergt om alweer een release uit te geven in de inmiddels gigantische back-catalogus van parels uit de VRT klassiek-reeks. Dus stel ik als eindoordeel voor dat de beeld-en geluidskwaliteit nu eenmaal zijn wat ze zijn, en dat U die er echt maar voor lief moet bijnemen. Hadden we nog tien jaar gewacht met digitaliseren, de originelen zouden misschien tot stof vergaan zijn.

EXTRA'S
Ditmaal geen extra's, Rode Lopers of Vlaanderen Vakantieland (ha nee, de reeks is in de Provence opgenomen en die ligt volgens Mijn Kleine Wereldatlas nog steeds niet in Vlaanderen). Dus moeten we het stellen met de intussen weer met enkele telgen uitgebreide reeks trailers voor andere Bridge-releases. Als dat zo nog even doorgaat, moet Bridge daar een aparte bonusdisc voor bij gaan voegen.

CONCLUSIE
Het Zwaard Van Ardoewaan zal vooral een release zijn die mensen kopen om er hun herinneringen aan de pionierjaren van de Vlaamse TV aan te kunnen ophangen. Wat niet slecht hoeft te zijn; en heel misschien ontdekken de echt geïnteresseerde filmfreaks die interesse willen tonen voor de evolutie van het Vlaamse jeugdfeuilleton, deze essentiële hoeksteen uit het bouwwerk. Maar als iemand van Bridge dit mocht lezen, en we toch een verlanglijstje zouden mogen opstellen: Merlina, Bart Banninks (met een piepjonge Bart Peeters) en Het Veenmysterie, het enige geloofwaardige SF-spektakel dat de BRT ooit produceerde, staan hoog op mijn persoonlijk verlanglijstje.