FILM
De Noorse geleerde Jorgen Asbjørnsen (Rolf Lassgård) doet een revolutionaire ontdekking: hij heeft een medische procedure ontwikkeld waarmee hij mensen kan in elkaar doen krimpen tot hooguit tien centimeter. De procedure lijkt wel hét ei van Columbus, want de ecologische voetafdruk van de mensheid wordt op de overbevolkte planeet plots een stuk kleiner, om al te zwijgen over het feit dat het globale voedseltekort ook ineens van de baan is, want zo'n mini-mensje eet een week van één aardappel. Ergotherapeut Paul Safranek (Matt Damon) ziet zo'n procedure en de bijhorende verhuis naar een Madurodam-achtig dorp wel zitten, want aangezien de 'verkleinden' slechts een fractie van de natuurlijke rijkdommen verbruiken, kan je in het stadje dat toepasselijk Leisureland heet, zelfs met een modaal inkomen leven als een miljonair, in een kast van een villa. Het enige wat je moet doen is al je wereldse bezittingen verkopen, want voorwerpen kunnen niet mee verkleind worden. En de procedure is onomkeerbaar.




Alleen krijgt zijn vrouw Audrey (Kristen Wiig) op het laatste ogenblik koudwatervrees, en staat Paul er in de nieuwe, verkleinde maatschappij alleen voor. Hij sluit vriendschap met zijn ietwat luidruchtige bovenbuurman Dušan Mirkovic (Christoph Waltz), een Serviër die zijn fortuin nog wat aan het aandikken is met de verkoop van geminiaturiseerde gebruiksvoorwerpen - kan je bijvoorbeeld nagaan hoeveel winst je kan pakken op één flesje dure parfum? Juist ja! De perfecte maatschappij waar iedereen (?) rijk is, lijdt echter al snel aan imagoschade, wanneer Paul de éénbenige poetsvrouw Ngoc Lan Tran (Hong Chau) ontmoet. Die is als Viëtnamese dissidente min of meer verplicht onderworpen aan de verkleinprocedure, en is als illegale vluchteling het land binnengekomen samen met een tiental anderen, verpakt in een doos met een flatscreen-tv in, en is de enige die de tocht heeft overleefd. Tran weet echter nogal van aanpakken, toont Paul de minder fraaie kanten van het utopia, maar blijft vooral optimistisch. Minder optimistisch is dr. Asbjørnsen, die meent dat de verkleinoperatie van de mensheid too little, too late is, en met een schare hippie-volgelingen zich wil laten insluiten in het binnenste van een berg, om daar een parallelle maatschappij op te richten die de reguliere mensheid zou moeten toelaten de nakende milieucatastrofe overleven.




Voor wie bekend is met de stripreeks De Mini-Mensjes van wijlen Pierre Seron, zal het allicht niet vreemd in de oren klinken dat ik toch ergens het vermoeden heb dat scenaristen Alexander Payne en Jim Taylor niet geheel onbekend zijn met de strips. De parallellen zijn veelvuldig: de kleinere mensen zijn een stuk meer maatschappelijk bewust, maar worden door de goegemeente soms met de nek aangekeken omdat ze hier en daar een voorkeursbehandeling krijgen - op vier jaar tijd vult een groep van een dertigtal mensen qua restafval bijvoorbeeld een halve zak, wat wreed goedkoop moet zijn qua huisvuilbelasting. De eerste helft van de film is dan ook fascinerend, zowel op vlak van speciale effecten als qua inhoud, waarbij Payne toch wel erg goed heeft nagedacht over de maatschappelijke gevolgen en de minder fraaie kanten. Zo stort bijvoorbeeld de huizenmarkt in omdat mensen die voor de verkleinprocedure kiezen - op het einde van de film is dat zo'n 3 % van de wereldbevolking - met hun reguliere huizen geen blijf weten; een scène waarin Paul op de vooravond van zijn verkleining het in een bar aan de stok krijgt met een misnoegde medeburger, spreekt boekdelen. Ook de technische details worden geloofwaardig uitgewerkt; kandidaat-mini-mensjes moeten bijvoorbeeld vooraf alle vullingen uit hun gebit laten verwijderen, want die verkleinen niet mee, en mensen met een prothese komen sowieso niet in aanmerking voor verkleining.




Net wanneer de film goed op dreef komt, verliezen de makers in het tweede deel het gevoel voor richting, en dobbert de prent stuurloos rond tussen eindeloze dialogen en een kleffe romance tussen Paul en Tran enerzijds, en doemsdagscenario's van dr. Asbjørnsen die meent dat het einde van de wereld alsnog nabij is anderzijds. Hierdoor geraken de best intrigerende ethische dilemma's die de film oproept, ondergesneeuwd, en vervalt de film in middelmatigheid. Ook qua vorm is het tweede deel redelijk saai, want er is nog nauwelijks interactie tussen de verkleinden en de wereld van de groten, wat in het eerste deel bewondering wekte. Dat de film 135 minuten duurt, helpt de zaak niet vooruit, en het tweede deel sleept zich onbestemd voort naar een anticlimax die even hard knalt als de explosie waarmee dr. Asbjørnsen zijn grot van de wereld afsluit - niet, dus. Een steviger scenario en een meedogenloos gebruik van de schaar hadden de film in grootsheid kunnen laten eindigen, want het uitgangspunt is voldoende intrigerend. Nu is het eindresultaat een beetje vis noch vlees: het is geen drama, geen komedie, geen satire, niet licht op de hand, noch een sombere dystopie.




BEELD EN GELUID
Downsizing heeft niet meteen de schitterendste 4K-presentatie meegekregen. Zo is het contrast eerder matig te noemen, en alhoewel dat in de klinische omgevingen waarin wit de boventoon voert, nauwelijks opvalt, zijn de meer natuurlijke scènes eerder donkergrijs dan zwart te noemen. De kleuren zijn dan weer in orde, niet dadelijk overgesatureerd, maar dan moet ook niet. Huidstinten en dergelijke zijn realistisch, en vooral zijn de trucageshots zeer goed gecamoufleerd, waardoor je het gegeven haast gaat geloven. Het beeld bevat ook redelijk wat grain. De DTS-HD MA 7.1-track is dezelfde als op de Blu-ray en biedt een leuke immersieve ervaring, waarbij ook hier de moeite werd gedaan om de speciale effecten te onderstrepen; in een drukke omgeving met kleine en grote mensen moeten de kleintjes zich bijvoorbeeld behelpen met een megafoon. Het levendige decorum van Leisureland, met onder meer de fuif van Dušan waar het verkeerde soort pilletjes gretig aftrek vinden, klinkt indrukwekkend. Toch is Downsizing vooral een film waarin dialogen centraal staan.




EXTRA'S
Ook hier moeten we uitwijken naar de bijgevoegde Blu-ray. Zes korte featurettes begeleiden de schijf. Working with Alexander (12:22) is een vrij droge en kritiekloze lofzang op de regisseur, en The Cast (11:30) doet hetzelfde voor de acteurs. A Visual Journey (14:02) belicht - feitelijk te kort - het productiedesign en A Matter of Perspective (9:06) de visuele effecten waarmee grote en kleine mensen door elkaar te zien zijn. That Smile (6:27) is nog maar eens een heiligverklaring van Matt Damon, en A Global Concern (6:39) een prekerike discussie over de ecologische vraagstukken uit de film.

CONCLUSIE
Downsizing had méér kunnen zijn, en dat is vooral te wijten aan het feit dat het tweede deel van de film ronddobbert als een stuurloze tanker. De UHD-versie is niet significant verschillend van de Blu-ray.