FILM
Je hebt goede films, je hebt klassiekers en je hebt tijdloze monumenten. Wat de ene classificatie van de andere onderscheidt, is niet makkelijk in woorden te vatten. Meer zelfs, ik zou zeggen dat het verschil enkel in irrationele termen uit te drukken is. Een buikgevoel dat onwillekeurig het kaf van het koren scheidt, als het ware. Een goede film is goed gemaakt, er is over nagedacht en de uitvoering is precies zoals het hoort. Een klassieker gaat nog een stapje verder. Een klassieker weet exact de emoties op te roepen die regisseur en scenarist vooropstelden en laat het publiek met een warme, interne gloed huiswaarts keren. Maar een tijdloos monument? Daar komt dat buikgevoel bij kijken. Een gevoel van herkenning, van verwondering, van vernieuwing, van genialiteit. Een film die je duizend maal kan bekijken en waarin je steeds iets nieuws ontdekt. Waarvan je je voorneemt niet te huilen in de emotionele scènes, maar toch die zakdoek volsnottert. Een film wiens invloed niet in jaren, maar in generaties of zelfs eeuwen gemeten moet worden. Een tijdloze projectie van 24 of 25 frames per seconde die nu nog hetzelfde speelt voor een publiek als tien of vijftig jaar geleden. Dergelijke films zijn doorgaans zeldzamer dan schrikkeljaren. Ze heten Vertigo of The Apartment of Rashomon. Of, in dit geval: Bambi



De plot van de film navertellen is eenvoudig, omdat ze slechts uit enkele brede penseelstroken bestaat. De groei naar volwassenheid van een hertje in het woud is bijgevolg zowel een beknopte als een uitgebreide synopsis van Bambi. Het is een oerklassiek coming-of-age verhaal, gepunctueerd door betekenisvolle momenten uit het leven van het hertje en verrijkt door contacten met andere dieren uit het woud. Een verhaal met een lach en een traan, met veel humor, maar ook bruuske tragedie. Bambi heeft nooit de pretentie een plotlijntje af te haspelen. Sfeer en emotie voeren de boventoon, zoals dat in Disneys uit de beginjaren van de lange animatiefilm wel vaker het geval was. Doch nergens in Walt’s oeuvre is zoveel ruimte gelaten voor poëtische momenten en impressionistische verhaalstructuur. Meer nog dan in Fantasia, durf ik zelfs te beweren. De natuurlijke, vloeiende beweging die de film stuwt, is zelden in de geschiedenis van de zevende kunst geëvenaard, laat staan overtroffen.

Veel hiervan is te danken aan de technische superioriteit achter de schermen. Bambi was de eerste tekenfilm die extensief gebruik maakte van de multiplane-camera. Deze vorm van animeren maakte het mogelijk diepte te suggereren in beeld, iets wat voordien enkel live action films gegund was. De omgeving is dan ook uiterst tastbaar in Bambi. Vanaf het majestueuze openingsshot, dat het ontwakende bos in al haar glorie op het scherm tovert, tot de likkende, verterende vlammen van de finale bosbrand, wordt je als kijker in de geanimeerde leefwereld van de protagonisten gestuwd. Een tweede belangrijk punt hierbij is het intelligente gebruik van kleur om emotie te suggereren. De achtergronden van Tyrus Wong combineren moeiteloos een oosters oog voor detail met westers sentiment. Naar Bambi kijken is als rondwandelen op een tentoonstelling van impressionistische meesters. De variatie aan indrukken en zienswijzen vormt een fascinerende caleidoscoop. De film is een hoogtepunt van niet alleen visuele verbeelding, maar van visueel vertellen. Eén plaatje uit Bambi vertelt meteen een heel verhaal. Woorden zijn haast overbodig. Niet verwonderlijk dus dat dialogen vrij schaars zijn in de film.



Ze worden namelijk meestal vervangen door symfonische muziek. Walt Disney’s kordaatheid betreffende het belang en de impact van muziek op beelden, wordt eens te meer in al zijn perfectie tentoongespreid in Bambi. Zo sterk is de connectie tussen de noten en de animaties, dat bepaalde sequenties wel lijken weggelopen uit Fantasia. De score heeft bijgevolg veel weg van een symfonische suite, met specifieke motiefjes voor de hoofdrolspelers of voor hun grote vijand, de mens. Diens optreden blijft trouwens beperkt tot een motief van drie drieste noten. Enkel deze drie tonen zijn voldoende om gevaar te insinueren. De filmmakers spellen m.a.w. het overduidelijke niet nog eens uit. Ze laten een deel van de verbeelding over aan de kijker. Less is more, efficiënt in de praktijk gebracht. Eenzelfde opmerking kan gemaakt worden over de stemmen. Er zijn niet veel dialogen, maar als ze opduiken, jongens, dan slaan ze gensters met vonken. Vooral in het eerste deel van de film, dat Bambi’s jeugdjaren portretteert, weten de jeugdige stemacteurs hun karakters in onuitwisbare charme te dompelen. Primus inter pares is Peter Behn als Stampertje, het naïeve konijn dat oh zo goed kan beseffen dat hij regeltjes overtreedt.

Maar ondanks de sublieme output van alle medewerkers, zonder uitzondering, aan de film, is er in mijn ogen één iemand die het meeste lof verdient voor het zo succesvol slagen van Bambi. Die man is animator Marc Davis. Hij was verantwoordelijk voor de look van het merendeel van de protagonisten en had het lumineuze idee om de hoofden van de jonge personages te modelleren naar baby’tjes, met een groot voorhoofd, reusachtige zwarte pupillen en een mondje dat steevast in de onschuldige o-vorm verwrongen zit. Gekoppeld aan de anatomische zin voor perfectie van de dierenlichamen en hun bewegingen, creëert dit een ongeziene magie op het scherm. Bambi, Stampertje en Bloem (het stinkdier) zijn iconen geworden van de typische Disney-stijl. Elke tekenfilm die de studio in de voorbije zestig jaar produceerde, is schatplichtig aan de karakters uit Bambi, zowel qua design als qua onschuld, comedy en aaibaarheid.



Er valt nog zo veel meer te zeggen over wat ik beschouw als de parel in Walt Disney’s kroon, als een fontein van ongebreidelde fantasie. De manier waarop de wissel der seizoenen wordt weergegeven. De stilistische strijd tussen Bambi en een rivaal. De meeste scènes uit de film staan trouwens voorgoed in ons collectieve geheugen gegrift: de eerste ontmoeting van Bambi en Bloem, de capriolen van Stampertje op het ijs, de eerste kus tussen Bambi en Feline. En dat ene, fatale moment, halverwege de film, waarbij iedereens hart breekt, en we allemaal wilden dat de wereld een minder wrede plaats was voor een hertje van nog geen jaar oud. Bambi is een sentimentele must-see voor iedereen, jong en oud, man en vrouw. Een film over een hertje, maar zoveel meer dan dat.

BEELD EN GELUID
Disney maakt er steevast de goede gewoonte van al haar klassiekers grondig te restaureren alvorens er dvd’s van te persen. En met Bambi hebben ze een schitterende job gedaan. Het beeld ziet er uit alsof het gisteren gefilmd is, met haarscherpe randen, een verbluffend kleurenpalet, een perfecte balans tussen schaduw en licht en nergens een vuiltje of een krasje te bespeuren. Er zijn weliswaar een paar scènes die minder opgepoetst ogen dan andere, maar dat mag je gerust een vergelijking noemen tussen een diamant van 23 karaat en eentje van 24. Voor een film van meer dan zestig jaar oud, kan je echt niets beter verwachten dan deze print, die er nu waarschijnlijk beter uitziet dan tijdens de première in 1942.



En alle lof eindigt hier niet. Ook het geluidsspoor kreeg immers een opknapbeurt en werd hermixt naar Dolby Digital 5.1. Het resultaat mag er zijn. De beoogde sfeer van onderdompeling in een boswereld is wonderwel geslaagd. De surroundkanalen komen weliswaar minder aan bod dan in recente blockbusters, maar hun impact is des te groter. Qua dynamiek denk ik bovendien niet ooit zo’n indrukwekkende opwaardering van een oude film te hebben aanhoord. Grote klasse van Disney!

EXTRA’S
Het is maar passend dat een mijlpaal als Bambi een uitbulkende schatkist aan bonusmateriaal tevoorschijn tovert op dvd, en dat beseften de mensen bij Disney blijkbaar, want ze serveren een viergangendiner aan extra’s.



Disc 1
Naar slechte gewoonte valt eerst een oneindige reeks Cross-promotionele Trailers (10 min.) over te slaan alvorens we in het discmenu terecht komen. Deze eerste schijf bevat maar één echte extra, maar laat dat je niet misleiden. Het is er immers eentje van een ontiegelijk hoog niveau. Het door Patrick Stewart ingeleide Walt’s Story Meetings (70 min.) laat gedurende de ganse duur van de film een nagespeelde versie horen van de meetings tussen Walt Disney en zijn animators, waarin de productie van Bambi minutieus besproken, veranderd en verbeterd werd. Tegelijkertijd verschijnen schetsen, muziekpartituren of tekstfragmenten in beeld, soms in een vakje, soms nagenoeg beeldvullend. Deze bonus vormt een verfrissende kijk op de standaard commentaartrack, en ik hoop van harte dat ook andere films en studio’s deze prima presentatiewijze gaan overnemen. Een speciale pluim ook voor wie de schetsboek-look van de menu’s bedacht op disc 1: een lust voor het oog (in tegenstelling tot de goedkope, saaie look van disc 2).

Disc 2
Deze schijf is verdeeld in drie aparte segmenten. Het eerste is al meteen het kortste en behelst een tweetal Deleted Scenes (3 min.). Zowel Winter Grass als Bambi’s First Snow worden vertoond in schetsvorm, met begeleidende soundtrack. De fragmentjes worden ingeleid door Andreas Deja, de man verantwoordelijk voor slechtste idee ooit Bambi 2. Maar meer daarover later.



Het tweede segment kon deze reviewer alvast niet bekoren. Voornaamste reden is dat het hier gaat om Games and Activities, die als doelpubliek leergierige peuters lijken te hebben. Hebt u er zo zelf dus eentje, of hebt u er eentje geleend, kan u ze o.a. laten beslissen welk seizoen hun karakter vertegenwoordigt, een spelletje laten ijsracen tegen Stampertje of een verhaaltje over ieders favoriete konijn laten voorlezen. Hier ten huize gingen alvast stemmen op om Disney voortaan twee versies van hun klassiekers op de markt te laten gooien: eentje met kindermateriaal en eentje zonder.

Gelukkig is er nog segment drie, getiteld Backstage Disney, waarin het productieproces van Bambi uitvoerig uit de doeken wordt gedaan. The Making of Bambi: A Prince is born (53 min.) is een eersteklas documentaire, opgedeeld in zes hoofdstukken, die elk één van volgende factoren behandelen: verhaal, karakters, acteurs, design, muziek en geschiedenis. Er worden veelvuldige referenties gemaakt naar de overeenkomsten met The Lion King, de nu bejaarde stemmetjes van de personages komen zelfs aan het woord en de fontein der eeuwige jeugd ligt onmiskenbaar in Burbank, want een flink deel van de animators van Bambi blijkt nog in leven en in staat honderduit over hun ervaringen te vertellen. Vervolgens gaan we naadloos over in Restoring Bambi (6 min.), waarin het vele werk achter het opknappen van de film uitgelegd wordt. Een degelijke, informatieve extra, maar iets te kort naar mijn goesting. Vijf minuten te lang duurt dan weer The Legacy Continues (5 min.), een blik op de op handen zijnde sequel Bambi 2. Moet nog gezegd worden dat het resultaat er uitziet als puur, schaamteloos geldgewin?



Eveneens een vreemde eend in de bijt is Disney Time Capsule: 1942 (4 min. 30) waarin een aantal gebeurtenissen uit het jaar van Bambi’s première op een rijtje worden gezet. Een verkorte uitzending van De Pre-Historie zeg maar. Wel aangenaam is de obligatoire galerijsectie, getiteld The Art of Bambi. Je kan ervoor kiezen zelf frame per frame de posters, karakterschetsen of achtergronden te doorbladeren, of de handige slide show functie kiezen, waarin een stem nog wat extra uitleg bij de mooie plaatjes geeft. Tricks of the Trade (7 min.) gaat dieper in op de revolutionaire multiplane-camera. Op een verrassend duidelijke en visuele wijze weet Walt Disney het nut van deze camera perfect te omschrijven. De eerste korte film waarin dit procédé werd gebruikt is het oscarwinnende The Old Mill (8 min.), dat ook op de dvd staat. Inside the Disney Archives duikt negen minuten lang de kluizen van de studio’s in, om daar originele schetsen, stills en achtergronden uit de film te aanschouwen. Het blijft aangenaam om te zien met hoeveel respect dit materiaal na zoveel jaar nog wordt behandeld door de Disney-archivarissen. Afsluitend is er een originele Trailer van Bambi die de film curieus als een liefdesverhaal tracht te verkopen.



CONCLUSIE
Bambi is niet alleen de beste tekenfilm die Walt Disney ooit maakte, het is in mijn opinie de beste animatiefilm tout court en een van de allerbeste ambassadeurs voor de status van films als kunstvorm. Bambi is een tijdloze klassieker voor jong en oud, om te koesteren en steeds opnieuw te bekijken, met steeds nieuwe generaties van je familie. De dvd is trouwens uniform excellent. Beeld en geluid zijn een ware revelatie en de bonusselectie is uitgebreid en inzichtvol. Wie deze dvd niet koopt, zal het de rest van zijn leven beklagen.