FILM
De voorbij jaren van de Amerikaanse cinema worden onder anderen gekenmerkt door de plotse opkomst van een stel jonge cineasten, die vergelijkingen oproept met wijze waarop o.a. Scorsese, Spielberg, Coppola en Friedkin in de jaren zeventig een frisse wind lieten waaien door het filmlandschap. Deze generatie talenten van het nieuwe millennium deelt heel wat kenmerken met elkaar. De meesten zijn iets voorbij de dertig, hanteren een hoogst persoonlijke, meteen te identificeren stijl (die bovendien ook naar inhoud uniek is) en hebben de sprong naar de mainstream nog niet gemaakt. Hun namen zijn Wes Anderson, Paul Thomas Anderson, Spike Jonze en Sofia Coppola en allen interpreteren ze 110 jaar filmgeschiedenis op eigen wijze, schrijven ze kaleidoscopische, dromerige, nostalgische en gecompliceerde hoofdstukken bij in het gulden boek van de zevende kunst. Tot deze groep jonge Turken wordt vaak ook Alexander Payne gerekend, hoewel de man intussen al 44 jaar is. Maar zijn verfrissende aanpak van aloude thema’s en genres getuigt inderdaad van jeugdig enthousiasme. En, cruciaal, hij is tot nu toe het enige lid van deze Amerikaanse ‘nouvelle vague’ die een film heeft afgeleverd die het predikaat ‘meesterwerk’ verdient, in de vorm van het verrukkelijke Sideways.



Miles, een leraar Engels met literaire ambities, en zijn beste vriend Jack, een op reclamespotjes aangewezen acteur, trekken een week lang door de Californische wijnstreek, op de vooravond van Jacks huwelijk. Miles noemt zichzelf een oenofiel, hoewel de term alcoholist beter bij hem past. Jack daarentegen wil de reis aangrijpen om in de laatste dagen van zijn vrijgezellenbestaan nog eens stevig van bil te gaan. De trip drijft hen in de armen van een begripvolle serveerster en no-nonsense wijnschenkster, die hen in een samenloop van dikwijls hilarische omstandigheden met de neus op hun eigen onvolmaaktheden drukken.

Zelden kom je nog een komedie tegen die de hartsnaren emotioneel weet te beroeren, of een drama dat niet bang is om slapstick-scènes in te lassen. Sideways is die rariteit, een intelligente, grappige, hartverwarmende film, die herinneringen oproept aan de beste werken van Woody Allen, maar in veel opzichten zelfs die overtreft. De basis van het slagen van de prent ligt in een briljant scenario, dat dit jaar terecht een oscar won. Regisseur Payne en zijn vaste schrijfpartner Jim Taylor adapteerden een obscure roman in een memorabele, ongewone roadmovie. Wijn is een essentieel onderdeel van het script, maar de smaak ervan verdrukt nooit de herkenbare menselijke trekjes van de subliem neergezette karakters. Dialogen, soms lyrisch en subtiel, dan weer bruut en boers, komen zelden zo efficiënt en doorleefd tot leven als Payne en Taylor hier uit hun getalenteerde pen tevoorschijn toverden. Het scenario durft al eens van de hak op de tak te springen, slaat vaak zijweggetjes in, maar daarin schuilt juist zijn kracht. Doordat we als kijker zo veel meemaken met deze personages, de kleine en de grote anekdotes, krijgt de climax een zo veel grotere impact.

Grote thema’s doorkuisen de film. Thema’s van onze tijd, als depressie, liefde, alcoholisme, eenzaamheid en ambitie. Maar Sideways is geen belerende prent. De makers belichten de problemen niet met heldere spots, maar schijnen met een zaklamp op de kleine kantjes ervan. Dit laat plots en subplots toe om gradaties te vertonen van serieus drama tot hilarische slapstick. Het grondt de karakters ook volop in de realiteit, ook al vertonen ze soms trekjes van een sitcompersonage. De interactie tussen drama en komedie, doorgaans moeilijk dan de taak van een alchemist, gebeurt gemakkelijk en ongedwongen. Een wondermooie scène halverwege de film, waarin Miles en serveerster Maya hun favoriete wijndruif beschrijven, terwijl je weet dat ze het eigenlijk over zichzelf en hun gevoelens voor elkaar hebben, is wellicht het beste voorbeeld van hoe goed deze film hoofd- en bijzaak van elkaar weet te onderscheiden. Meer dan eens duiken er sequenties op die je doen afvragen of Billy Wilder uit de doden is opgestaan. Een groter compliment kan je een scenarist niet geven, me dunkt.



De intelligentie van het scenario wordt bovendien doorgetrokken in de regiestijl. Alexander Payne groeide op met de vele Amerikaanse meesterwerken uit de cinema van de jaren zeventig en heeft zich daar duidelijk door laten inspireren. Sideways heeft een distinctieve seventieslook. Niet enkel in het gebruik van titels, wipes of splitscreen maar dankzij de zachte kleuren, die de film gevoelsmatig in een continue zonsondergang baden. De cineast houdt zich bovendien ver van spielereien en cameratrucjes. Hij houdt er een eenvoudige stijl op na, zeer fundamenteel, ongehaast ook. Hij neemt de tijd om de karakters te leren kennen, om de grap duidelijk te maken, om de emoties tentoon te spreiden. Ook dit lijkt een terugkeer naar de mentaliteit van de jaren zeventig, naar het tempo van films als Days of Heaven en The Godfather. Op technisch vlak is op de film dan ook niets aan te merken. De fotografie brengt de Californische wijngaarden prachtig in beeld, de montage heeft vakkundig elk grammetje vet afgetrimd, en als kers op de taart is er een heerlijke, minimalistische muzikale score van Rolfe Kent, met jazzinvloeden en een prominente plaats voor een frivole piano.

De lijn van superlatieven doortrekkend, is een appreciatief woordje voor de vier hoofdacteurs zeker op zijn plaats. Centraal in Sideways staat het personage van Miles, vertolkt door de als goede wijn rijpende Paul Giamatti. Een depressieve alcoholicus die zijn scheiding niet heeft verwerkt is een gevaarlijk personage om te spelen, met een groot risico op overacting, maar Giamatti slaagt er probleemloos in de juiste toon te vinden. In zijn hangerige postuur, zijn vermoeide gebaren, een voortdurende blik van weemoed en angst in de ogen creëert hij een personage waar we als kijker wel van moeten houden. Nochtans is Miles van nature een onaangenaam karakter, hij steelt zelfs geld van zijn moeder. Dat Giamatti deze paradox positief weet uit te buiten, strekt hem tot eer. Het is een schande dat de man niet eens een oscarnominatie kreeg voor zijn vertolking, die nochtans bewijst dat hij wel eens kon uitgroeien tot de Jack Lemmon van het nieuwe millennium.



De rest van de cast is al even subliem. Thomas Haden Church speelt in Jack eigenlijk zichzelf, een ooit bekende acteur die nu met kleine klusjes moet zien te overleven. Maar hij toont zich hier een verrassend begaafd acteur, met schitterende timing en een kinds enthousiasme, dat zijn personage perfect complementeert. Ook Jack is een onaangenaam karakter, maar dankzij Church ga je hem nooit haten. Zie je hem als wie hij eigenlijk is: een groot kind dat nooit volwassen dreigt te worden. Sandra Oh krijgt op dramatisch vlak het minste materiaal voorgeschoteld in het scenario, maar weet toch een memorabele indruk na te laten. Haar Stephanie, een wijnschenkster, is van geen kleintje vervaard, een moderne, sterke, zelfstandige vrouw. De kracht van het karakter wordt door Oh in een no-nonsense stijl veruiterlijkt. Haar verschijning injecteert de film dan ook steeds met een forse adrenalinestoot. Maar naast Giamatti, is het vooral Virginia Madsen, in de rol van serveerster Maya, die de kijker ontroert. Ze speelt een vrouw waarvan we allen hopen dat ze bestaat, maar die we nog nooit zijn tegengekomen. Intelligent, medelevend, zacht, vergevend. Madsens interacties met Giamatti vormen het emotionele hart van de film. We begrijpen waarom een knappe vrouw als Maya zich aangetrokken voelt tot loser Miles. Zo goed kruipt zij in haar rol, dat het niet langer als een rol aanvoelt, maar als een tweede huid voor de actrice. Ze verbluft in haar eenvoud.

Het zou makkelijk zijn tot besluit te zeggen dat Sideways een wijn van een goed jaar is. Dat de film bruist als de beste champagne. Dat we hier met een grand cru te maken hebben. Maar het zou niet eerlijk zijn tegenover de film om de wijn-allegorie ad infinitum te misbruiken. Sideways is gewoonweg te goed om met ongeïnspireerde woordspelletjes bewierookt te worden. Het is geen prent over wijn. Maar over mensen, en de goede en slechte dingen die ze meemaken in hun leven. Miles is een alcoholicus, een eenzame man die zijn scheiding niet heeft verwerkt, die inziet dat de vriendschap met zijn beste maatje enkel nog op nostalgie is gebouwd en wiens boek nooit gepubliceerd dreigt te worden. Zoveel slecht nieuws krijgt hij in de loop van de prent te verwerken, dat één sprankeltje hoop, in de laatste twee minuten, voldoende is om je als kijker tranen met tuiten te doen huilen. Die laatste twee minuten, na twee uur meanderende plots en vele zijweggetjes, zorgen ervoor dat Sideways niet langer een goede film is. Maar een meesterwerk.



BEELD EN GELUID
Zowel beeld als geluid hebben van Fox een goede transfer gekregen op deze dvd. Beeldruis, krassen en vuiltjes zijn volledig afwezig, wat maar logisch is voor een film van nog geen jaar oud. De kleuren zijn helder en springen er vooral in een aantal zonsondergangsequenties uit. Ook op vlak van de zwartniveaus en het contrast valt weinig aan te merken, hoewel de nachtelijke scènes soms naar het grijs-blauwe neigen (waarschijnlijk een artistieke beslissing van de filmmakers echter). Door het gebruik van filters kent de film een soms vrij zachte scherpte, maar dat wijst dus niet op een minder goede transfer. Het geluid is een aangename verrassing. Voor een film die zo op dialogen is gebouwd, spreekt er veel kracht, diepte en atmosfeer uit de 5.1 Dolby-track. Het geluidsspoor slaagt er m.a.w. verbazend goed in je mee te sleuren in het verhaal. Eens te meer een bewijs dat je geen ontploffingen of luidruchtige achtervolgingen nodig hebt om een goede geluidsmix voor je home theatre samen te stellen.

EXTRA’S
Een film van dit kaliber verdient een uitgebreide Special Edition uitvoering op dvd, maar op vlak van extra’s schiet deze disc helaas wat te kort. De leukste bonus is een Audiocommentaar van acteurs Paul Giamatti en Thomas Haden Church. Erg veel over de film kom je eigenlijk niet te weten op hun babbelspoor, maar ze slagen er wel in de camaraderie op de set naar een hoogst vermakelijke track te vertalen, ongetwijfeld geholpen door enkele glaasjes wijn. Behind the Scenes (6 min.) is een veel te korte making of van Sideways, zonder veel diepgang bovendien. Een uitgebreidere documentaire was hier zeker op zijn plaats geweest. De Deleted Scenes (16 min.) zijn dan weer wél een goede extra. Zeven geknipte scènes worden getoond, begeleid door een heldere, verklarende tekstintro van Alexander Payne. Frusterend is echter dat er wél drie Cross-promotionele trailers op de schijf staan, maar de trailer voor de film zelf is afwezig. Onverklaarbaar! De cover van de dvd maakt melding van drie easter eggs, maar ik kon er slechts één vinden: een leuke Fotogalerij (3 min.), met begeleidende filmmuziek van Rolfe Kent.



CONCLUSIE
Sideways zou in geen enkele collectie van een cinefiel mogen ontbreken. Het is een hartverwarmende, intelligente, grappige tragikomedie, met een schitterend scenario, fenomenale acteerprestaties en een knappe regie. Beeld- en geluidskwaliteit zijn van een uitstekend niveau, maar de extra’s vallen wat magertjes uit.