DOCUMENTAIRE
Der Lauf Der Dinge is een verfilmd kunstproject, een zgn. installatie, een eenmalig kunstevenement, vastgelegd op pellicule in 1987 en nu terug beschikbaar op dvd. De documentaire laat ons de werkelijkheid voor een keer helemaal anders zien, als het gevolg van actie en reactie, het spel tussen middelpuntvliedende en zwaartekracht, de clash tussen water, vuur, lucht en chemie. Het klinkt vrij ingewikkeld, maar het Zwitserse kunstenaarsduo Peter Fischli en David Weiss slagen er in om een spannende en onderhoudende film te maken zonder dialogen, zonder menselijke figuren en actie. Als toeschouwer blijf je geboeid kijken naar hun versie van het bekende dominospel, opgesteld in een oud pakhuis over een afstand van ruim 30 meter.

De film begint met een grote zwarte zak die een draaibeweging naar beneden maakt. Aanvankelijk lijkt hij stil te hangen, maar als het touw waarmee hij is opgehangen zich afwikkelt, zien we het object stilaan uitwijken. Wanneer het laag genoeg tegen de grond schuurt geeft het een tik tegen een blikje dat omvalt en een kettingreactie te weeg brengt die een half uur zal duren. Heel vaak gaat het om objecten die mekaar aanraken en daardoor gaan rollen of schuiven, soms naar beneden vallen, een ander object uit zijn evenwicht brengen, een pot met een chemische stof omkieperen waardoor twee stoffen met elkaar in contact komen met een reactie tot gevolg, primitieve voertuigjes met daarop een brandende kaars naar een lont brengen, ladingen doen ontploffen en autobanden aan het rollen zetten, ballonen laten leeglopen, structuren doen smelten, vuurwerk ontsteken, luchtverplaatsing veroorzaken, een veelheid van situaties en toestanden oproepen, teveel om op te noemen. Bij de chemische reacties is er wel eens meer tijd nodig om de reactie tot stand te brengen; dan gebruiken Fischli en Weiss een zgn. overvloeier om het tijdsinterval in te korten en langdradigheid te vermijden. Terwijl we naar de bubbelende chemische melk kijken, glijdt de camera al vooruit naar de volgende hindernis van de installatie, langzaam en bedachtzaam, waardoor een mate van spanning ontstaat over de vraag: doet ie het of doet ie het niet? Want wat als het fout gaat, als het chemisch spul niét van de tafel naar de grond lekt in de pot die daar klaar staat? Als de autobanden niet in rechte lijn op hun doel afgaan? Het gaat niet fout, maar dat weten wij nog niet, ook niet bij de volgende hindernis die al even ingewikkeld of eenvoudig, maar in elk geval een toonbeeld van creatieve vindingrijkheid is of lijkt. Het is een ontzettend slopend werk geweest om dit project feilloos te laten verlopen: afstellen, bijstellen, afregelen, corrigeren, herbekijken, opnieuw testen en niet te vergeten het uitwerken van de timing voor de camerabewegingen. Der Lauf Der Dinge ziet eruit als één grote clip en het zou de pointe van dit totaalproject discrediteren mochten Fischli en Weiss daarmee gefoefeld hebben.

Der Lauf Der Dinge is een unieke onderneming. Er is een verband met het dominospel, maar deze constructie is veel ingewikkelder, riskanter en speelt met de gevoelens en het voorstellingsvermogen van de toeschouwer, tergt hem, lokt reacties uit, emoties. Deze documentaire slaagt waar de meeste cinematografische projecten stranden: hij weet de toeschouwer langer dan een paar seconden te boeien, en dat is zeldzaam.. Der Lauf Der Dinge trekt niet alleen de aandacht, maar waar hij vertoond wordt is hij een regelrecht succes. Dat mochten het Stedelijk Museum van Amsterdam, het Centre Pompidou in Parijs en de Kunsthalle in Basel eerder al ondervinden toen bleek dat de continue voorstelling van de film grote drommen belangstellenden trok. Het project staat ondertussen bekend als een aparte en succesvolle attractie, toegankelijk, grappig – er is haast sprake van slapstickhumor - en blijvend boeiend, want na een eerste visie wil bijna iedereen de film op z’n minst gedeeltelijk opnieuw zien wegens een stuk gemist of de finesse van de opstelling niet helemaal begrepen, etc. Der Lauf der Dinge werkt uiteraard ook een beetje zoals een Formule 1-wedstrijd: de toeschouwer wordt geboeid door de idee dat het mogelijk fout gaat, want dat het kan mislopen is wel duidelijk als men de primitieve constructies bekijkt en het wankel evenwicht dat voortdurend bedreigd wordt. Bovendien wil de toeschouwer weten wat de volgende hindernis is, de volgende uitdaging, en ook: hoe het eindigt. Voor een film zonder psychologische ontwikkeling, zonder verhaal en zonder topvedette, is dat een onwaarschijnlijke verdienste.

BEELD EN GELUID
Der Lauf Der Dinge is opgenomen in een pakhuis en aan de vloer is te zien dat het experiment grondig werd voorbereid. Het gebruikte materiaal is tweedehands, of ziet er in elk geval heel erg gebruikt uit. De kleuren zijn grauw, met een zweem van vuilgeel en afgewassen blauw, industriële tinten kortom, somber en weinig aantrekkelijk, de perfecte omgeving voor dit project. De camera beweegt zich als een spiedende luipaard langs de opstelling, zoemt voorzichtig in, blijft secondelange onbeweeglijk hangen boven het experiment dat zich langzaam voltrekt en zoeft dan weg als om te vermijden dat wegschietend chemisch spul de lens zou beschadigen. Op een drafje neemt hij ons mee naar de volgende barrage, de next place to be, waar een nieuwe en zo mogelijk nog meer bevreemdende opstelling klaar staat om ons te verbazen. Het geluid is rudimentair, zonder muziek, zonder stemmen en beperkt tot de geluiden die de opstelling maakt, of beter: de schuivende, vallende, springende, ploffende en spattende onderdelen van de installatie.

EXTRA'S
Deze korte dvd bevat een aantal tekstschermen: The Artists: Chaos and Order is een korte biografie van beide kunstenaars, The Film: Kinetics bevat gegevens over de productie en Selected Quotes uittreksels uit recensies naar aanleiding van de eerste release van de documentaire.

CONCLUSIE
Der Lauf Der Dinge is kunst, maar van een soort die zeer toegankelijk is voor alle soorten mensen en alle soorten publiek, kunst die door meer dan een handvol mensen begrepen wordt en duidelijk maakt dat kunstprojecten niet per definitie moeilijk, saai en naast de kwestie hoeven te zijn, maar dat ze een onderhoudende en ontspannende functie kunnen hebben, functioneel zijn kortom. Deze documentaire kan u alleen bekijken of samen met familieleden en vrienden. Het succes is gegarandeerd, elke keer opnieuw. Hij is eveneens ideaal voor de wachtkamer van de huisarts, de tandarts, de dierenarts, ja, zelfs voor het postkantoor of het perron als u wacht op de trein. Hij geeft zin aan de verloren tijd. 30 minuten is kort voor een dvd in deze prijsklasse. Een interview met de makers was als introductie tot hun werk zeker op zijn plaats geweest.